Yaygın anksiyete bozukluğu için halk ortasında kuruntu, vesvese yahut evham hastalığı diyebiliriz. Kuruntu ya da tasalanma, her insanın kendi başında oluşturduğu kaygı ya da makus bir şey olacağını düşündüğü olayın gerçekleşebilme ihtimaline karşı vücudunda oluşan titreme, nefes almakta zorlanma, çarpıntı, yanma, uyuşma, denetimi kaybedeceği hissi üzere durumları gün uzunluğu ağır bir biçimde yaşamasıdır. Burada kıymetli olan kuruntu yaptığımız olayın ne kadar gerçekçi bir tasalanma ve ne kadar denetim altına alınması gereken bir kuruntu olduğunu fark etmemizdir. Hastalar kendilerinin ya da sevdiklerinin başına gelebilecek berbat şeylerin senaryolarını “güvensiz ortam ve acımasız dünyada” olması ihtimal her makûs hususta “gelirse benim başıma kesinlikle gelir” diye düşünüp tüm önlemleri almaya çalışır. Denetim edemediğini düşündüğü her durum için ise çok yüksek bir korkuya girer ve bu durum onu ziyadesiyle yorar. Hal bu türlü olunca tasanın vücutta oluşturduğu çarpıntı, titreme, terleme, nefes açlığı, göğüs ağrısı, uyuşma üzere yakınmalardan muzdarip olur. Evet, tasalanmak gerçek endişe ve telaş duyulan olaylar için önlem almamıza, savaşmamıza ya da kaçmamıza yardımcı olabilir. Bu da bizi makus sonuçlardan koruyabilir. Ancak gerçekçi olmayan durumlar için tasalanmak günlük hayat kalitemizi bozup, işlevselliğimizi yitirmemize sebep olabilir. Bunlara bir örnek verecek olursak diyelim ki çocuğumuz meskene gelmesi gereken saati geçirdi. Biz de telefonla ulaşmaya çalıştık ve telefonu açmadı. Evet, bu tasa için tetikleyici bir durum. Gerisinden başımızda senaryolar kurmaya başladık ve bunlar daima başına makus bir şeyler gelebileceğine dair kanılar. Bunu takiben vücudumuzda üstte bahsedilen yakınmalar başladı ve biz davranış olarak koşuşturmaya, ortalığı ayaklandırmaya başladık, ta ki çocuğumuza ulaşana kadar. İşte bu zincirin bileşenleri kısır döngü üzere her vakit farklı olaylarla da günlük hayatımızı, daima makus bir şey olacak korkusu ve telaşı ile geçirmemize neden olacaktır. Diğer örnekler verecek olursak; işimi kaybedeceğim, işlerim yetişmeyecek, eşim kanser olacak, çocuğum sınıfta kalırsa, meskenime hırsız girecek, telefon bu saatte çalarsa berbat bir şey var demek, annem ölürse ben ne yaparım, konut kredisini ödeyemezsem, imtihanı geçemezsem, bana bir şey olursa çocuklarıma kim bakacak üzere birçok örnek sayılabilir. Burada en kıymetli şey tehlikenin abartılması ve güvenlikte olma derecesinin küçümsenmesidir.Bu otomatik yanlış düşüncesel çıkarımların sonucu oluşur. Bunlar ortasında felaketselleştirme, genelleştirme, ya daima ya hiç kuralı, falcılık, ön yargı sayılabilir. Kuruntu hastalığının genelde objesi aşikâr değildir. Yani kişi bu durumu içimde bir problem var, bunalıyorum, içim titriyor, daima tetikteyim, güya bir anda felaket yaşayacağım üzere tarifler.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Teşhis Ölçütleri (Ruhsal Hastalıkların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı 4.Baskı)
- En az 6 ay müddetle çabucak her gün ortaya çıkan, birçok olay ya da aktiflik hakkında ( işte ya da okulda muvaffakiyet gibi) çok anksiyete ve ıstırap (endişeli beklentiler) duyma. B. Kişi, kederini denetim etmeyi güç bulur. C. Anksiyete ve hüzün, aşağıdaki altı semptomdan üçüne (ya da daha fazlasına) eşlik eder(son 6 ay boyunca çabucak her vakit en azından birtakım semptomlar bulunur). NOT: Çocuklarda yalnızca bir unsurun bulunması kafidir.(1) huzursuzluk, çok heyecan duyma ya da kaygı (2) kolay yorulma (3) niyetleri yoğunlaştırmada zahmet çekme ya da zihnin boşalmış üzere olması (4) irritabilite( gerginlik, tetikte olma) (5) kas gerginliği (6) uyku bozukluğu (uykuya dalmakta ya da sürdürmekte zahmet çekme ya da huzursuz ve dinlendirmeyen uyku) D. Anksiyete ve ıstırap odağı, bir Eksen I bozukluğunun özellikleri ile sonlu değildir, örn; anksiyete ya da ıstırap bir Panik Atağı olacağı (Panik Bozukluğunda olduğu üzere ), genel bir yerde utanç duyacağı (Sosyal Fobide olduğu gibi), hastalık bulaşmış olma (Obsesif-Kompulsif Bozuklukta olduğu gibi), konuttan ya da yakın akrabalarından uzak kalma (Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğunda olduğu gibi), kilo alma (Anoreksiya Nervozada olduğu üzere ), birçok fizik yakınmanın olması (Somatizasyon Bozukluğunda olduğu üzere ) ya da önemli bir hastalığının olması (Hipokondriyaziste olduğu gibi), ile ilgili değildir ve anksiyete ve hüzün yalnızca Posttravmatik Gerilim Bozukluğu sırasında ortaya çıkmamaktadır. E. Anksiyete, hüzün ya da fizik yakınmalar klinik açıdan bariz bir gerilime ya da toplumsal, mesleksel ya da kıymetli öbür fonksiyonel alanlarda bozulmaya neden olur. F. Bu bozukluk bir unsurun (örn; berbata kullanılan bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun (örn; hipertiroidizm) direkt fizyolojik tesirlerine bağlı değildir ve yalnızca bir Duygudurum Bozukluğu, Psikotik bir bozukluk ya da bir Yaygın Gelişimsel Bozukluk sırasında ortaya çıkmamaktadır.
Yaygın Tasa (Kuruntu) Bozukluğunun Tedavisi
Bu hastalıkta psikoterapi; düşüncesel yanlış çıkarımların, varsayımların, makus senaryoların, yerleşik inançla ilgili fikirlerinin yerine olumlu kanılar ve senaryolar imajına etmeyi, sorun odaklı olumlu başa çıkma yollarını kullanmayı, olumsuz otomatik niyetleri yakalayıp olumluları kullanmayı, olayları gerçekçi tabanda değerlendirip korkunçlaştırmayı bırakmayı hedeflemektedir. Düşüncesel yine yapılandırmada, kişi bu olayları nasıl tanımlandırdığı ve yorumlandırdığının geçerli olup olmadığını kıymetlendirir. Tasalanma ile karşı karşıya gelmede bunlarla savaşmak ya da kaçmak yerine kabul ederek alışkanlık sürecine girip senaryoların gerçekleşme durumunun yersiz olduğunu görerek tasayı düşürmek amaçlanır. Burada en düşük dert doğurandan en çok olana hakikat gidilir. Tedbir olarak alınan davranışsal ritüelleri kırmak için bunların yerine güzele giden etkinlikler planlanabilir. Örneğin çocuğunu okuldan her vakit alması gerektiğini düşünen ya da eşini beklerken çok kaygılanan mesken hanımı hoş bir yemek masası organize edebilir. Tüm tasa bozukluklarında olduğu üzere burada da gerginlikten kaynaklı kasılmalar ve huzursuzluk için nefes ve gevşeme idmanları planlanır. Yaygın telaş bozukluğunda kullanılan ilaçlar ya tek başına ya da doktorun terapi ile birlikte ilacı kullanması ile olur. Kullanılan ilaçlar hekim denetiminde en az 6-12 ay kullanılmalıdır. Tedavi daha uzun sürebilir ilacın tedavi bitmeden kesilmemesi ve tabip denetiminde kesilmesi kesinlikle gerekir. İlaç kullanım sırasında ki mümkün yan tesirleri hekimden öğrenilir ve görülen yan tesirler hekimle paylaşılır.
