Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Merter Yalçınkaya, 40 yaş üzerindeki insanlarda ortaya çıkan kemik ağrılarına neden olabilecek hastalıkların değerine dikkat çekerek “Her yıl yeni kanser tanısı konulan şahısların sayısı artıyor ve bu sayı A.B.D’de yılda 1 milyonun üzerinde. Bu hastaların yarısında ise kemik metastazı gelişiyor. Ani başlayan kemik ağrısı, metastazın birinci bulgusu olabilir, dikkatli olunmalı.” dedi.
40 yaş üzerindeki bir bireyde rastgele bir travma olmadan ortaya çıkan kemik ağrısı denildiği vakit akla gelmesi gereken rahatsızlıklar sıralamasında kemik kanseri ya da kemik metastazını neyse ki birinci sıralarda düşünmüyoruz. Osteopeni ve osteoporoz üzere metabolik durumlar, osteonekroz üzere kemik kanlanma sorunları, kemik enfeksiyonları, gerilim kırıkları, ankilozan spondilit ve romatoid artrit üzere romatizmal rahatsızlıkları mümkün nedenler olarak gözden geçirmeliyiz ve teşhisini koyar koymaz tedavilerini planlamalıyız. Lakin bu rahatsızlıkları tespit edemiyorsak, kemik kanseri ve kemik metastazı durumlarını kesinlikle gündeme almalı ve inceleme stratejilerimizi buna nazaran planlamalıyız.
40 Yaş Üzerindeyseniz Multipl Miyelom ve Lenfomaya Dikkat
Akciğer ve karaciğerden sonra metastazın en sık görüldüğü 3. yer iskelet sistemidir. Sıklıkla 40 yaş üzerinde görülen kemik metastazlarında, metastazın kaynağı en sık göğüs, prostat, akciğer, böbrek ve tiroid dokularıdır. Polikliniğe kemik ağrısı ile gelen ve ilgili kemiğin çekilen röntgeninde kuşkulu bir lezyon görünümünün olduğu 40 yaş üzerindeki bir bireyde ayırıcı teşhisler ortasında birinci 3 sırayı kemik metastazı, multipl miyelom ve lenfoma almaktadır. Bu hastalıkları takip eden ayırıcı teşhisin öbür elemanları ise kemik kanseri (kondrosarkom, osteosarkom gibi), sakral yetmezlik kırıkları, postradyasyon ya da Paget sarkomu, kemiğin dev hücreli tümörü, hiperparatirodizm ve histiositozis sendromlarıdır.
Hastanın Şikayetleri Dikkate Alınmalı
Böyle bir kuşku halinde öncelikli olarak yapılması gereken PET-CT çekilmesini istemek olmamalıdır. Yanlışsız tedavi, hakikat anamnez almak ile başlar, yani hastanın öyküsünü âlâ almadan yola çıkılmamalı. Kemik ağrısının karakteri (istirahatte mi yoksa hareket halinde iken mi şiddeti artıyor?), kilo kaybı, yorgunluk, iştah azalması, ailede kanser hikayesinin varlığı, idrar yaparken kan gelmesi, nefes darlığı üzere durumların varlığını çok güzel sorgulamak gerekir. Akabinde fizik muayene bulguları not edilmelidir. Değerli olabilecek fizik muayene bulguları ortasında kol ya da bacakta şişlik, topallama, eklem hareketlerinde azalma, nörolojik bulguların olması, meme-prostat-tiroid-karın muayenesinde ele kitle gelmesi, gaytada kan görülmesi ve bölgesel lenf bezlerinde büyüme yer almaktadır.
Fizik Muayene Bulgularından Sonra Eksiksiz Analizler Yapılmalı
Hikâye alınması ve fizik muayenenin akabinde eksiksiz bir analiz listesine gereksinim duyulmaktadır. Şayet bir hastada kemik metastazı kuşkumuz varsa, sonuçlarına ihtiyaç duyulabilecek analizler şunlardır: Tam kan sayımı, serum immünelektroforez, idrarda Bence Jones proteinüri araştırılması, tiroid işlev testleri, idrar analizi, kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz, LDH, PSA, CEA, CA125, CA19.9 ve CA15.3.
Tahlilleri takiben radyolojik incelemelere geçilebilir. Bu türlü bir hastada ağrılı kemiğin iki istikametli radyografisi, tüm beden kemik sintigrafisi, toraks-batın-pelvis bölgelerinin bilgisayarlı tomografisi ön planda istenmelidir. Kemik metastazı kuşkusunda ağrılı kemiğin MR ile incelenmesine, kemiğe metastaz yapan organın kökenini araştırmak için değilse bile ortopedik onkolojik tedavi planlaması için muhtaçlık duyulabilir. MR ile kemiğe metastaz yapan organın kökenini araştırmak fakat tüm beden MR taranması ile yapılabilir ve bu yol şimdi rutin inceleme listesine girmiş durumda değildir. Düşünülenin tersine, rutin inceleme listesine şimdi girmemiş bir öteki yol PET-CT’dir. Kemik metastazı kuşkulu durumlarda PET-CT’ye muhtaçlık duyulan yerler muhakkak vardır fakat araştırma basamaklarının birinci sırasında olmadığı bilinmelidir.
Hasta öyküsünün kusursuz alınması, eksiksiz bir fizik muayene yapılması, tüm laboratuvar ve radyolojik incelemelerin tamamlanması sonrası kemik metastazına neden olmuş olan organın kökeni %85 olasılıkla tespit edilebilir. %15 olasılıkla bu köken ayrıntılı araştırmaya karşın bulunamaz. Bu türlü bir durumda kemik biyopsisi uygulamak gerekebilir.
