Bu çalışma, 2400 kişinin psikososyal ve uyuşturucu unsur kullanma sıkıntılarını belirlemek gayesiyle gerçekleştirildi. Bir uzman psikiyatrist, iki psikiyatri asistanı tabib, iki psikolog ve iki toplumsal hizmet uzmanından oluşan çalışma grubu, 2400 bireye bu gayeyle hazırlanmış bir sorgulama formu uyguladı. İstatiksel kıymetlendirme yapılarak aşağıdaki bulgular elde edilmiştir.
Grubun Sosyodemografik Özellikleri:
Araştırma kümesinin %73,1 ‘ini 20 yaş kümesi oluşturuyordu. Kümenin %79.3 ‘ü bekardı.
Doğum yerine nazaran dağılımda, sıklık sırasıyla İstanbul (%5,4), Ankara (%4,9), Adana (%4,1), Adıyaman (%3,4) ve Bursa (% 3,2) vilayetleri birinci beş sırayı alırken; öbür vilayetlere ilişkin sıklıklar Türkiye’nin nüfus dağılımına paralelik göstermekteydi.
Kümede, 15 yaşına kadar köylerde oturma oranı %47,4 iken ; 15 yaşından sonra 20 yaşına kadar geçensürede bu oran %27,2’ye iniyordu. Bu oranlara aksi istikamette kentlerde oturma oranı ise %29,8’den %45,5’e çıkıyordu. Bu yükselme de rol oynayan faktörler olarak çalışma, eğitim vb. nedenlerle şehire göç etme gösterilmişti.
Kümenin en büyük kısmını ilkokul mezunları oluşturuyordu, bunların oranı %36,6 idi. Aylık gelir açısından ise kümenin çoğunluğunu alt ve orta gelir seviyesinde bireyler oluşturuyordu. Fakat kümenin %69,5 inde oturulan konut, ailenin kendi mülkü idi.
Mesleklerine nazaran kümenin dağılımı: %19.6’sı zanaatkar, %17,8’i personel, %13,9’u hür, % 5,4’ü memur, %3,1’i işsiz, %1,9’u yönetici ve %38,3’ü öbür mesleklere sahipti.
Hane halkı sayısı açısından; 5 kişi ve üzeri olanlar %45,2 , 5 kişi olanlar %20,2 ve 4 kişi olanlar %17,7 idi. %16,9’u 3 ve daha az sayıda hane halkına sahipti. Kümede aile tipi ekseriyetle “çekirdek aile ” idi. Deneklerin %26,8’i ailenin 1 nci çocuğu iken; %22,3’ü 2.nci, %18,0’i ise 3 ncü çocuğu idi. %32,9’u ise ailenin 4.ncü yada daha küçük çocuğu durumundaydı.
Deneklerin sivil ömürlerinde, boş vakitlerindeki faaliyetleri değerlendirdiğinde;
-Dernek faaliyetlerine katılma %5,3
-Aynı cins arkadaşlarla çıkma %52,5
-Karşı cins arkadaşlarla çıkma %39,1
-Düzenli spor yapma %41,6
-Düzenli TV seyretme %51,6
-Aile ile vakit geçirme %62,1 oranında idi.
Ruhsal tedavi görenlerin oranı %21,2 iken; hastaneye yatarak ruhsal tedavi görenlerin oranı %5,6 idi. İntihar etmeyi düşünenlerin oranı %22,3 iken; bir kez intihara teşebbüs edenler %3, birkaç sefer intihara teşebbüs edenler ise %2,3 oranındaydılar.
Dünya sıhhat örgütünün eşgüdümünden yapılan çalışmalarda da sıhhat ocaklarına başvuran hastalarda %23,4 oranında ruhsal bozukluk saptanmış. Alan çalışmalarında ise bu oran %17,6 oranında bulunurken;en sık rastlanan rahatsızlığın %11,6 oranında depresyon olduğu belirlenmiştir. Bizim çalışma kümemizdeki ruhsal tedavi görme ve intihar niyet ve teşebbüs oranlarının, Türkiye örneklemi oranları ile uyumlu kabul edebiliriz.
Grubun ailesel özellikleri :
Deneklerin %82,6’sının anne ve babaları sağ olup; daima birlikte yaşıyorlardı. Deneklerin %9,6’sının babası ,%5,4’ünün annesi ölmüş; %1,5’inin anne ve babası ayrılmış , %0,8’inin üvey anne ya da üvey babası vardı.
Çocukluklarında meskende hakim kişi açısından, kümenin %70,1’inde “anne baba birlikte”, %22,4’ünde “sadece baba”, %2,4’ünde “sadece anne” idi.
Anne baba ortasındaki temel uyuşmazlıkları değerlendirdiğimizde, sırasıyla %39,6 oranında “görüş ayrılığı” ,%35,1 oranında “parasal sorunlar”, %14,9 oranında “dinsel sorunlar” ve %10,4 oranında “alkol kullanımı sorunları” gelmekteydi. Babaların %72,2’si hiç alkol almazken; %9,5’u her akşam alkol alıyordu. Alkol alan %27,8’lik baba kümesinin %10,4’ünde alkol kullanımının, anne baba ortasında temel sorun olması oldukça düşündürücü bulundu. Diğer bir deyişle alkol kullanan her 3 babadan biri, bu nedenle eşiyle bir sorun yaşamaktaydı.
Baba mesleği açısından, kümenin %51,4’ü özgür meslek , %16,7’si memur , %13,1’i vasıfsız personel , %8,6’sı tüccar, %10,1’i işsiz babalardan oluşmaktaydı. Babanın işine devamlılığı, kümenin %79,2’sinde nizamlı idi.
Babanın meskendeki rolü açısından; kümenin %86’sında ekseriyetle anlayışlı önder, %10,1’inde çok otoriter, %3,9’unda pasif olarak nitelendirilmişti. Kümenin %59’unda, anneler ekseriyetle çok hami olarak belirtilmişti.
Grubun çocukluk özellikleri :
Çocukken, deneklerin %13,2’si çok hareketli olduklarını belirtirken; %15,9’unda çocukken tahrip edici davranışlar mevcuttu. Tahrip edici davranışlar %8,3’ünde kendine yönelik iken %7,6’sında diğerine yönelik idi. Kümenin %84,1’i çocukluklarında uyumlu davranışlar içindeydi.
Grubun etrafla ilgileri :
Genelde arkadaş ve etraf münasebetlerinde; kümenin %70,2’si işbirlikçi-uyumlu, %26,8’i utangaç ve %3’ü çok saldırgan ve geçimsiz olarak kendilerini tanımlamışlardır.
Grubun ailesel özellikleri :
Kümenin %10,5’inde ailede ruhsal tedavi görme hikayesi vardır. Bunu %4,1 oranında baba, %3,0 oranında anne ve %3,4 oranında kardeşler oluşturuyordu.
Ailede intihara teşebbüs hikayesi, kümenin %4.6’sında vardı ve bunun %0.8’ini baba , %1.1’ni anne ve %2.8’ni kardeşler oluşturuyordu.
Grubun etrafla bağlantıları :
Boş vakitlerini kıymetlendirme, giysi tercihi, para harcama biçimi üzere mevzularda, deneklerin genel gaye ve görüşleri; ailelerinkiyle daha çok farklılık gösteriyordu. Sigara, alkol, eğitiminin bedeli, hayatta kıymetli olan bedeller açısından ise deneklerle ailelerin görüş ve emelleri daha çok benzerlik taşıyordu.
Grubun sigara , alkol ve uyuşturucu unsur kullanma tavırları :
Kümenin %37,6’sı hiç sigara kullanmazken; askerlik öncesi ve hala sigara kullananlar %49.7, askerden geldikten sonra sigaraya başlayanlar %12.7 oranındaydı.
Sigara kullananların %51.7’sinin askerlikte sigara kullanımını arttırdıkları saptandı. Neden olarak ta %71.8 oranında sorun, buhran , %15.6 oranında yalnızlık , %5.8 oranında ikram , %6.8 oranında çoğunluğa uyma gösterilmiştir.
Ailede sigara kullanımı açısından ; babaların %52.6’sı , annelerin %3.8’i , erkek kardeşlerin %23’ü, kız kardeşlerin %1.1’i sigara kullanırken; tüm fertleri sigara kullanmayan aileler , kümenin %19.6’sını oluşturuyordu.
Kümenin %30.3’ü hayatında hiç alkol almamışken; %32.2’sinde sık alkol kullanımı belirtilmişti . Son 12 ay içinde hiç alkollü içki almayanlar kümenin %43.2’sini oluştururken;
40 ya da daha fazla sefer kullananlar kümenin % 14.8’ini oluşturuyordu. Son 30 gün içinde alkol almayanların oranı %76.2’iken ; 1-2 defa kullananlar %11.8, 3-5 sefer kullananlar %5.2, 6-9 defa kullananlar %2.3, 10-19 kere kullananlar %2.5, 20-30 sefer kullananlar %2.1 oranında idi. Bunların %9.0’u 15 günde bir kere , %5.6’sı haftada bir sefer, %3.7’si hafta iki kere, %2.2’si haftada ikiden fazla, %0.9’u hergün kullandığını belirtmişlerdir.
Son içki mahalli kümenin %18.9’unda bar yahut kafe, %14.1’inde mesken, %11’inde sokak, park olarak belirtilmiştir.
Alkol kullanmama nedenleri sıklık sırasıyla; %63.5’I “sağlığa zararlı”, %54.9’u “dini inançlara aykırı”, % 43.4’ü “insanlara ziyan veriyor”; %26.4’ü “ihtiyaç duymama”, %23.3’ü “etkilerinden hoşlanmama”, %22.9’u “tadını sevmeme”, % 12.9’u “çevresinin müsaade vermemesi”, %9.9’u “bağımlılıktan korkma”, %7.8’i “pahalı olması”, %6.4’ü ” öteki nedenler” olarak belirtilmiştir. Çalışmada grubun%70 ‘inin hayatında en az 1 sefer alkollü içki kullandığı, kümenin %32.2’sinde az yahut çok tertipli bir alkol kullanımı bildirilmiştir. 1992 yılında yapılan bir çalışmada 2300 kişilik asker populasyonunun %38’inde alkol kullanımı saptanmıştı. Bu çalışmada tüm kümenin %15.32’si ayda en az 2 ya da daha fazla kez alkol alırken; bizim çalışmamızda bu oran %21.4 ‘dur. Her gün ya da gün çok içenler ise kıyaslanan çalışmada tüm kümenin %2.26’sı iken , bizim çalışmamızda %3.1 oranda saptanmıştır.
1997 yılında 12-65 yaş kümesi 1550 kişilik bir örneklemde %25.6 oranında hala alkol kullanımı, %7.9’unda geçmişte alkol kullanımı bildirilirken; 20-24 yaş kümesinde alkol kullanımının %43.3 olduğu saptanmış. Yeniden 1997 yılında 3694 acemi erlerde yapılan bir çalışmada hayatta en az bir kere alkol kullanım oranı %31.9 olarak saptanmıştır.
Alkol kullanım nedenleri ise sıklık sırasıyla; %66.5’i “uyuyabilmek için”, %57.1’i “arkadaşları içtiği için”, %56.8’i ” kendini güzel hissetmek için”, %48.2’si “sinirlendiği için”, %44’ü “rahatlamak için” , %43.1’i problemlerden uzaklaşmak için”, %42.3’ü problemden ” , % 40.3’ü “eğlenmek için”, %66.8”i “diğer nedenlerle alkol içme” olarak belirtilmiştir.
Alkol içmeyenler alkolün sıhhate ve toplumsal ilgilere ziyan verici olduğuna dikkat çekerlerken; içenlerin bu bahisleri görmezlikten gelmeleri ve alkolü bir cümbüş aracı olmaktan fazla bir ilaç üzere görme eğilimleri düşündürücüdür.
Grubun uyuşturucu hususlar ve kullanımıyla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde;
Kümenin % 57’sinde, basında uyuşturucu hususlarla ilgili yer alan bilgilerin uyuşturucu hususa olan merakı azalttığı görüşü mevcutken; %9.5’inde bilakis merakı arttırdığı, %33.5’inde ise etkilemediği görüşü vardır.
Kümenin %74.4’ü esrarı , %70.3’ü eroini, %68.7’i kokaini, %69.6’sı tiner ve bali’yi , %43.8’i ektaziyi , %21.2’si Akineton’u, %20.9’u LSD’yi, %”6.6’sı amfetamini, %15’i krak’ı, %13.4’ü metadonu daha evvelden duyduklarını belirttiler.
Kümenin %3.3’ü uyuşturucu bir maddeyi bir defa denediklerini, %4.8’i ise birkaç defa kullandıklarını belirttiler.
Uyuşturucu maddeyi bir kere deneyen ve kullananların; uyuşturucu maddeyi bulma yerleri sorulduğunda; %8.0’i yerini gizlerken; %2.5’i bir küme arkadaşla paylaştığını, , %2.0’ı kendinden büyük bir arkadaşıyla paylaştığını, %1,9’u yaşıtlarıyla paylaştığını, %0.2’side aile büyükleri, akrabalar ve tanımadığı bir yabancıdan aldığını belirtti.
Bizim çalışma kümemizde bulunan uyuşturucu, %8,1’lik unsur kullanım sıklığı oranı, Türkiye’de 1995 yılında 1500 lise öğrencisinde bildirilen %7 lik ömür uzunluğu yaygınlık oranıyla uyumludur. 1997 yılında 1550 kişilik bir İstanbul örneklem kümesinde %4.64’ünün uyuşturucu maddeyi denediği yada hala kullandığı saptanmıştır. Yeniden 1997 yılında 3694 kişilik bir kümede yapılan bir anket çalışmasında ; kümenin %1.5’inin 20 yaşa gelinceye kadar alkol ve tütün dışında bir uyuşturucu maddeyi devamlı kullandığı, %3.6’sının hayatında en az bir sefer uyuşturucu husus denedikleri belirlenmiştir. 1992 yılında 2300 kişilik bir populasyonda uyuşturucu husus kullanım oranı ise %1.52 olarak bildirilmiştir. Tekrar birebir yıl 1500 lise öğrencisinde uyuşturucu maddeyi en az bir kez kullanma oranı %2.6’dır.
Uyuşturucu husus kullanım oranının, çalışmadan çalışmaya değişiklik gösterse de giderek arttığı dikkati çekmektedir. Ayrıyeten yasal nedenlerle gereğince açık yanıtların alınamayacağı da düşünülmelidir. Lakin,her yıl giderek geometrik bir artış suratı çizen büyük ölçülerde uyuşturucu unsur ele geçirilmesi, durumun ürkütücü boyutlarını göstermektedir.
SONUÇLAR :
1. Tüm kümenin %3.2’si ruhsal nedenlerle viziteye çıkmıştır. Hayatlarında hastanede yatarak ruhsal tedavi görenlerin oranı %5.6, sivilde bir defa intihara teşebbüs edenlerin oranı %3 olarak belirlenmiştir.
2. Kümenin %15.9’u çocukken kendilerine yada diğerlerine yönelik yıkıcı-şiddet içeren davranış gösterdiği, %13.2’si çocukken çok hareketli olduğunu bildirmiştir. Kümenin %3’ü kendilerini çok saldırgan ve geçimsiz olarak nitelendirmiştir. Kümede, ceza alanların oranı %6.5’tir. Eğitim seviyesi düştükçe ceza alma oranı artmakta olup, üniversite terklerde de orta seviyede bir hata sürece dikkat alımlı bulunmuştur.
3. Kümenin üçte biri hiç sigara kullanmazken; yarısının sigara kullandığı belirlenmiştir.
4. Ailede sigara içilmesi ile çocuklarda sigara kullanım oranlarının artmadığı, etkilenmediği saptanırken; intihar davranışı, alkol kullanımı, unsur kullanımı hususlarında aileler ile çocukları ortasında hakikat orantılı bir artış bulunmuştur.
5. Alkol kullananların daha sık ceza aldıkları, daha sık viziteye çıktıkları, daha çok sıklıkla uyuşturucu unsur kullandıkları dikkat cazibeli bulunmuştur.
6. Alkol kullanımı, doğum yerine nazaran sırasıyla Marmara, Ege, Akdeniz bölgelerinde ; ülkenin öbür bölgelerine nazaran daha çok yoğunluk göstermektedir.
7. Uyuşturucu unsur kullanım sıklığı ise doğum yerine nazaran en sık Güneydoğu Anadolu (%24.9), daha sonra Marmara (%21.1) ve Akdeniz (%19.3) bölgelerinde görülmekte olup; en az sıklığı Ege bölgesi (%11.7) göstermiştir. (Oranlar hayat uzunluğu prevalansı gösterir: hayatları boyunca en az birkere alkol ve tütün dışında uyuşturucu bir maddeyi deneme-kullanmayı gösterir. )
8. Mesleği olanlarda alkol kullanım oranı olmayanlara nazaran daha düşük bulunurken; uyuşturucu unsur kullananlarda bu türlü bir ilgi saptanamamıştır.
9.Alkol kullanmayanların alkolün sıhhate ve toplumsal ilgilere zararlarına daha hassas ve şuurlu olmalarına rağmen; alkol kullananların bu hassaslığı göstermediği ve alkolü bir ilaç yada deva üzere görme eğilimi içinde oldukları izlenimi edinilmesi hayli düşündürücüdür.