Uyku organizmanın etrafla alışverişinin, algılarının ve reaksiyonlarının kaybolduğu geriye dönüşümlü bir
davranış ve şuur durumudur ve ömrümüzün yaklaşık üçte biri uykuda geçmektedir.Uyku, sağlıklı yaşam
için olmazsa olmaz bir aktivitedir. Bundaki bozulmalar hem fizikî hem de ruhsal meseleler yaratır.
Uyku, birçok fizikî ya da ruhsal hastalığa bağlı olarak bozulabileceği üzere asıl sorunun uyku sürecine
dair olduğu bozukluklar da vardır. Şayet uyku sorunu öbür ruhsal bozuklukların (depresif bozukluk, kaygı
bozuklukları gibi) belirtilerine eşlik eden bir durumsa öncelikle o ruhsal sorunun tedavisi yapılır. Zaten
birden fazla vakit bu tedaviyle uyku sorunu da düzelecektir.Birincil sorunun uyku ile ilgili olduğu bozukluklar
aşağıda listelenmiştir:
I. İnsomniya
II. Hipersomniya
– Hipersomniya
– Narkolepsi
– Teneffüsle bağlantılı uyku bozukları
III. Sirkadiyenritm uyku bozukluğu (jet-lag, vardiyeli işlerde çalışanlardaki uyku bozuklukları)
IV. Huzursuz bacaksendromu
Noktüralmyoklonus- periyodik bacak hareketleri
V. Parasomniler
– Kabus bozukluğu
– Uyku terorü
– Uyurgezerlik
– Bruksizm: Uykuda diş gıcırdatma
İnsomnia: Uykuya dalmakta zorluk, sık uyanma, sabah erken uyanıp tekrar uyuyamama ve sonuçta uyku
müddetinin kısalması ve uyku kalitesinin bozulmasıdır. Süregenbiçimdekişidedinlendiriciolmayanya da
kalitesizbiruykuyayolaçar.Bu
bulgularuykuiçinyeterliçevreselşartlarvefırsatlarsağlanmasınakarşınortayaçıkmıştır.
Geceuykusuzluğuilebağlantılıolarak en azbirgündüzsorunueşlikeder:
– Yorgunlukya da halsizlik
– Dikkatya da hafızayetersizliği
– Sosyalya da işleilgiliişlevbozukluğuya da zayıfokulperformansı
– Duygudurumdüzensizliğiya da huzursuzluk
– Gündüzuykuhali
– Motivasyon, enerjivebiraktiviteyebaşlamadaazalma
– Arabakullanırkenya da çalışırkenhatayapmaeğilimi
– Uykukaybınatepkiolarakgerginlik, başağrısıya dasindirimsistemiileilgilibelirtileroluşması
– Uykuileilgilikaygıveaşırıilgi
Bu durum uyku hijyeni bozuklukları ile ilgili de olabilir. Bu durumda öncelikli buna yönelik düzenlemeler
yapmak gerekir. Gündüz uyumama, uykudan evvel zihin açıcı aktiviteler yapmama, yastığın ve yatağın
uygunluğu, gece uyku kaçırıcı yiyecek ve içecekler (çay, kahve, çikolata vb) almama, kâfi sessizlik,
uyku saatlerine ihtimam gösterme üzere.
Bazı fizikî hastalıklar da (uyku apnesisendromu, burun yapısı anormallikleri, birtakım ağrı verici hastalıklar
gibi) insomnia nedeni olabilirler.
Uyku bozukluklarının tedavisinde farklı sistemler kullanılmaktadır ve tedavi konulan tanıya göre
yapılmaktadır.Kullanılan ilaçlar ortasında benzodiazepinler, zopiklon, zolpidemantidepresanlar
(benzodiazepinlere nazaran bağımlılık riski taşımadığından daha avantajlıdır), antihistaminikler (sedasyon
tesirleri nedeniyle) ve melatonin bulunmaktadır. İlaç tedavisinde psikiyatrist tarafından uygun görülen
hipnotik tesirli ilaçların yüksek dozda ve uzun periyodik kullanımı önerilmemektedir.
İlaç dışı yollar olarak; davranış yönlendirme teknikleri (gündüz uykusunun kaldırılması, aç karnına ya
da yemekten çabucak sonra yatmamak, spor,alkol ve kafein içeren uyarıcı içecekleri kullanmamak vb.) ve
kimi durumlarda uyku kısıtlama tedavisi kullanılmaktadır. Şayet altta yatan öfke, kızgınlık, çatışmaları
durumlar, gerilim üzere neden varsa buna uygun psikoterapi usulleri fayda sağlayabilmektedir.
Hipersomnia: Gece uykusunun çok uzun olması ve/ve ya gündüzleri çok uyku hali ve uyuklama
durumudur. Bu, gece uyuyama nedeniyle olan sonraki günkü uyuklama halinden farklıdır. Biyolojik uyku
sistemiyle ilgili bozukluktan kaynaklanır.
Tedavisinde stimülan ilaçlar kullanılır.
Parasomnialar
Kabus Bozukluğu:
Gece ya da gündüz uykularından, hayatta kalma, güvenlik ya da benlik hürmetine tehdit içeren uzun
müddetli ve ileri derecede korkutucu hayalleri detaylarıyla anımsayarak uyanmalar ile makul bir bozukluktur.
Bu uyanmalar ekseriyetle uyku devrinin ikinci yarısında ortaya çıkar.
Kişi korkutucu düşlerden uyanır uyanmaz nerede ve ne vakitte bulunduğunu bilir ve uyanık olur.
Uykuda Kaygı (Uyku Terörü):
Genellikle asıl uyku devrinin birinci üçte birlik devrinde ortaya çıkan ve yersiz bir kaygı içinde ortaya
çıkan çığlık atmayla başlayan, yineleyen, birden uykudan uyanma epizodlarının olmasıdır.
Her epizoda ağır bir kaygı, kalp çarpıntısı, süratli soluk alıp verme ve terleme üzere otonomikuyarılma
bulguları eşlik eder.
Epizod sırasında birey oburlarının kendini rahatlatmak için gösterdiği eforlara izafi reaksiyonsuz kalır.
Ayrıntılı bir düş anımsanmaz ve geçirilen epizod için bellek kaybı vardır.
Uyurgezerlik Bozukluğu:
Genellikle asıl uyku periyodunun birinci üçte birinde ortaya çıkan, uyku sırasında yataktan kalkma ve gezinme
epizodlarının tekrar tekrar ortaya çıkmasıdır.
Kişi uyurgezerken, boş ve gözünü dikip bakar, oburlarının kendisiyle bağlantı kurma gayretlerine karşı
epeyce reaksiyonsuz kalır ve fakat büyük bir zorlukla uyandırılabilir.
Kişi uyandıktan sonra o epizodu anımsamaz.
Uyurgezerlik epizodundan sonraki birkaç dakika içinde mental aktiflik ya da davranışlarında rastgele bir
bozukluk olmaz.