Rol modellik kavramının yıllar içinde değişiklik gösterdiğini söyleyen Psikiyatri Uzmanı Onur Okan Demirci, ünlülerin bireyler için rol model olduklarını vurgulayarak, “Ünlüler toplumun vücut algısını bile değiştiriyor. Bu durum beraberinde psikiyatride kullandığımız ‘yeme bozuklukları’ kavramını da epey yaygın hale getirmiş durumdadır” dedi.
Sosyal medya kullanımının yaygınlaşmasıyla insanların rol model algısının değiştiğini lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Onur Okan Demirci, insanları ekran başına bağlayan en değerli ve güçlü ögelerin ünlü bireyler, toplumsal medya fenomenleri ve sosyete topluluğu içindeki beşerler olduğunu belirtti. Demirci, “Rol modellerin davranışları topluma nazaran de değişiklik gösteriyor” tabirlerini kullandı.
Demirci, fenomenlerin de rol model olarak algılandığını belirterek, “Bu durumda toplum üzerinde bıraktıkları tesir de ehemmiyet kazanmaktadır. Bu türlü mevkilerde bulunmak toplumun örnek insanları yani rol model olma özelliklerini de beraberinde getirmektedir. Rol model olma kavramını biraz açacak olursak hayatımızın birinci yıllarında birinci rol modellerimiz anne ve babamız olmaktadır. Vakitle başka akrabalar, öğretmenlerimiz rol modellerimiz olma adaylarıdır. Bir çocuk biraz büyüyünce ki bilhassa ergenlik yani asilik ve bağımsızlık kazanma gayretlerinin başladığı periyotla birlikte kendisine epey güçlü bir rol model arayışına girmektedir. Elbette bu kadar güce sahip olma potansiyeli en fazla olan rol model adayları ise ünlü bireyler ve fenomenlerdir” diye konuştu.
“BÜYÜK GÜÇLER BÜYÜK SORUMLULUKLAR İSTER”
Rol modelliğe, toplum kahramanları olarak da bakılabileceğini lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Onur Okan Demirci, “Bu durum ünlü şahıslara ister istemez bir sorumluluk yüklüyor üzere görünmektedir. Kahramanlık her ne kadar mükemmel bir oluşummuş üzere algılansa da toplumun kahramanlara biçtiği rol bakımından ağır sorumluluklar altında olmaktadırlar. Hayali muhteşem kahramanlar da ömrümüzün bir periyodunda rol modellerimizdi. Bu sorumlulukları nedeniyle superman alkolik olamaz, Thor hırsızlık yapamaz, örümcek adam sık sık sevgili değiştiremez. Epeyce ağır yükleri olan bir ömür değil mi? Topluma örnek olduğunuzda alkışlanırsınız, olumsuz tek bir hatanızda ise karalanma, silinme, terk edilme, yuhalanma riskiniz var. Ancak bir hayaliniz var ise o hayale giden yoldaki tüm riskleri de göze almalısınız. Ünlü beşerler saç modellerinden tutun, kıyafetlerine, ömür biçimlerine, bağlantı biçimlerine, konuşma biçimlerine kadar taklit edilme ve örnek alınma potansiyelleri en yüksek insanlardır. Bu potansiyel güzel taraflarda kullanılabileceği üzere olumsuz istikametlerde de kendisini gösterebilir. Büyük güçler büyük sorumluluk isterler” sözlerini kullandı.
“ROL MODELİN DAVRANIŞI TOPLUMA NAZARAN DEĞİŞİR”
Rol modellik kavramının kültürden kültüre nazaran değişebileceğini vurgulayan Demirci, “Örneğin birtakım kültürlerde cinsellik kavramı hayli rahat yaşanabilirken kimi kültürlerde ağza alınması dahi epey olumsuz karşılanır. Bu kültürlerdeki rol modellerin davranışları da kültürün yapısına nazaran de değişmektedir. Bu nedenle her toplumun rol model olabilme kriterleri farklı olabilmektedir. Ama birçok sorumluluk ortak kalmaktadır. Ünlü olma yolunda ilerlemek aslında bir çeşit kapalı mukaveleye imza atmak üzeredir. Bu mukavelenin hususları ortasında konuşma biçimine, davranışlara, giysi biçimine, iş ömrüne, toplumsal yaşama, özel hayata dikkat etmek üzere kişinin ferdi özgürlüğünü kısıtlayıcı hususlar bulunmaktadır. Buradan şu biçimde de anlaşılabilir; ünlü olmak istiyorsan özgürlüğünden feragat edeceksin. Örümcek adam olacaksan bir bireye aşık olmalısın. Toplum ve ünlü kişi ortasındaki bu saklı kontratın bozulması halinde de yansılara hazırlıklı olmalısın. İşte bu durum rol model olma özelliğinden kaynaklanmaktadır. Ne kadar güçlü bir rol model isen o kadar dikkatli olmalısın” diye konuştu.
“ÜNLÜLER TOPLUMUN VÜCUT ALGISINI DEĞİŞTİRİYOR”
Rol modellik kavramının yıllar içinde iç dinamikleri değişen bir kavram olduğunu belirten Psikiyatri Uzmanı Demirci, “Günümüzde bu dinamikler daha çok rol modelin vücuduna ve özel hayatına odaklanmış durumdadır. Örneğin; sıfır vücut olma dileği günümüz rol modellerinin toplumumuza getirdikleri şimdiki kavramlardan biridir. Ünlü beşerler toplumun vücut algısını dahi belirleyebilmektedirler. Bu durum beraberinde psikiyatride kullandığımız ‘yeme bozuklukları’ kavramını da hayli yaygın hale getirmiş durumdadır. Öteki bir örnek ise günümüzde kimlik arayışında rol model kavramının epey tesirli olmasıdır. Duruşumuzdan hayat halimize kadar kendimize bir kimlik arayışında ünlü rol modellerden epey etkilenebilmekteyiz” dedi.
“ÜNLÜLERE TAKINTILI OLMAK BİR RAHATSIZLIK”
Ünlülere tapınma sendromundan da bahseden Dr. Öğr. Üyesi Demirci, “Buna İngilizce’de ‘celebrity worship syndrome’ ismi veriliyor. Bu sendromda rol model olma kavramı hayli ileri seviyeye ve patolojik boyuta taşınmış durumdadır. Kişi bu rahatsızlıkta rol model olarak gördüğü ünlüleri takıntı, saplantı ve bağımlılık derecesine varacak boyutta takip yahut taklit etmektedir. Kişi saplantılı olduğu rol modelin hayatının en ince ayrıntısına kadar girmeye çalışmaktadır. Bu durum kişinin kendi hayatını değerli derecede sarsmaktadır. Kendi kimlik oluşumu büyük ölçüde zedelenmiştir. Bu durum, tarihten birtakım örnekleri de hatırlayacak olursak, rol model ünlünün hayatını tehlikeye atacak hatta rol model ünlüyü öldürmeye teşebbüs eden boyutlara kadar varabilmektedir” sözlerini kullandı.
“TOPLUMUN AYNASI OLMAKTAN TOPLUMUN KUKLASINA DÖNÜŞÜYOR”
Günümüzde toplumun aynası olabilen ünlülerin dikkat çekebilme olasılıklarının düştüğünü lisana getiren Demirci, “Şimdilerde örnek rol model kavramı, farklı rol model kavramlarına dönüşmüş durumda. 8 milyar dünya nüfusunun içinde toplumsal medya kavramının bu kadar güçlü bir araç olduğu devirde sıradan olmak, olağan bir insan hudutları içinde olmak dikkat çekmemektedir. Kapitalist sistem artık medyanın gücünü de kullanarak toplumdan farklı rol modeller üretme gayreti içine girmektedir. Toplum kendi içinde kültürünü değiştirme dileğindedir. Bu arzuyu gerçekleştirebilmek ismine da rol model ünlüleri kullanmaktadır. Rol model ünlü olma kavramı, toplumun aynası olmaktan toplumun kuklası olma durumuna gelmektedir. Buradaki toplum kavramı elbette eski toplumlardan çok kapitalist sistemi yöneten toplumlar olarak anılmaktadır. Bu sistem bizleri istediği üzere değiştirebilme ve yönlendirebilme gayesi güdüyorsa bizler bu sistemin köleleri, rol modellerimiz çobanlarımız, sistemin yöneticileri ise efendilerimiz olmaktadır. Ancak unutmayın insan değişimi tek taraflı olmaz. Bir insan değişiyorsa, o insanın baktığı ve algıladığı her şey de değişmektedir. Bu değişim ne kadar büyürse denetimi de o kadar zorlaşır. Bu sistem kendi kuyusunu kazıyor üzere görünmektedir. Bir gün o kuyuya düşecektir ancak bu tarih yakın mı uzak mı bilemiyorum” tabirlerini kullandı.
“GÖRDÜĞÜMÜZ LARLA KEHANETTE BULUNUR DURUMA GELDİK”
Günümüzde toplumsal medya kullanımının hayli yaygınlaşması ile birlikte insanların özel hayatlarının en uç noktalarına kadar fikir sahibi olmaya başladık diyen Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Onur Okan Demirci, “İnsanların günlük aktivitelerinden, iş ömürlerine ve ferdî hayatlarına kadar takip edebilir duruma geldik. Kimi vakitler kendi hayatlarımızı bir kenara kaldırıp öbür insanların hayatlarını kendi hayatlarımızın ortasına aldık. Evvelce ‘takip etmek’ kavramı artık yerini ‘stalk’ yani ‘sinsice izlemek’ kavramına bıraktı. Tartıştığımız bir arkadaşımızdan tutun da hoşlandığımız kişiyi, ayrıldığımız sevgilimizi, beğendiğimiz yahut kıskandığımız bir insanı ve hatta ünlü ya da sosyete topluluğu şahıslarını daima bir formda takip eder, sinsice izler hale geldik. Gördüğümüz bir fotoğraftan yahut görüntüden ‘bu bununla birlikte’, ‘bunu söylerken şunu kastetti’, ‘şöyle insan bu türlü insan’ formunda kehanetlerde bulunur duruma geldik” diye konuştu.