Üniversite çağındaki gençlerin yazgısını belirleyecek olan Lisans Yerleştirme İmtihanlarına sayılı günler kala hem gençleri hem de ailelerini heyecan, gerilim ve imtihan tasası sardı. Bu belirtiler olağan heyecanlar üzere görülse de bilhassa imtihan korkusu, imtihan anında bildiklerini unutturacak kadar kişiyi olumsuz etkiliyor. Peki, telaş anında ne yapılabilir? Psikiyatrist Dr. Uğur Hatıloğlu, üniversite imtihanlarına kısa bir mühlet kala, imtihan derdinin nedenleri ve bununla baş edilme yolları hakkında gençlere bilgi verdi.
- Sınav Telaşı Bilgiyi Kullanmayı Engelliyor
Kaygı, her öğrencinin imtihan öncesi süreçte ve imtihan sırasında yaşadığı tanıdık bir histir. O gerginliği, ne olacağı heyecanını ve sonrasında ne olacağını her öğrenci düşünür. Bu tip korkular insanı olumlu formda etkileyip, daha yeterli bir performans ortaya çıkarması için kamçılar. İsteği ve motivasyonu artırır. Pekala ya imtihan tasası? İmtihan derdi, öğrenilen bilginin imtihan sırasında tesirli biçimde kullanılmasını engelleyen ve muvaffakiyetin düşmesine yol açan ağır derttir. Ders çalışmayı, dikkati verimli kullanılmayı maniler. İmtihan anında bilgiyi kullanmayı, karar verme sürecini tesirler. Bilgi seviyesine ve kendine olan itimadı azaltır.
- Sınav Sürecinde Bu Belirtilere Dikkat!
Bir kişinin imtihan sürecinde gösterdiği fizyolojik, duygusal ve davranışsal değişikliklerin seviyesi bize bu tasanın sağlıklı mı yoksa şiddetli mi olduğu konusunda yol gösterir. Bireyden şahsa değişebilmekle birlikte en sık görülen değişiklikler:
Fizyolojik değişiklikler: Çarpıntı, terleme, süratli nefes alıp verme, nefes darlığı, ağız kuruluğu, bulantı, baş ağrısı, baş dönmesi, titreme, üşüme ya da ateş basması, karın ağrısı ve sık tuvalete gitme belirtileri görülür.
Duygusal değişiklikler: Gerginlik, sonluluk, karamsarlık, dehşet, panik halidir.
Davranışsal değişiklikler: Ders dışı etkinliklere yönelme, ders dışı aktivitelere her zamankinden daha fazla vakit ayırmak, ertelemeler, uyku düzensizliği, iştahsızlık yahut iştah artışı, toplumsal içe çekilme, yalnız kalma isteğidir.
Bu değişiklikler her telaşlı beşerde görülebilir, ama sıklığı ve müddeti besbelli derecede arttığında imtihan muvaffakiyetini önemli derecede etkileyecek hale gelebilir. Ve ders çalışmayarak geçen süreç sonunda kişi beklediği üzere başarısız olacağı kehanetini doğrulamış olur. İmtihan telaşı kişinin hayatını bariz derecede etkilediğinde bir psikiyatriste başvurmak gerekir.
- SINAV TELAŞIYLA BAŞ EDEBİLME YOLLARI
1-Planlı Çalışın
Kişinin kendine ve günlük yaşantısına uygun bir plan yapması çalışmadaki randımanını olumlu istikamette tesirler. İmtihanda sorumlu olunan bahislerin ne olduğunu öğrenmek ve vakti ona uygun ayarlamak gerekir.
2-Yaşam Üslubunuzu Sisteme Sokun
Kişinin kendini yorgun ve bunalmış hissetmesi tasayı yükseltir ve dikkati olumsuz tesirler. Bireyin bedensel olarak düzgünlük hali, fiziki ve ruhsal sıhhatine bağlıdır. Sistemsiz beslenme, yetersiz dinlenme üzere nedenler hayat kalitesini ve dikkati olumsuz tarafta tesirler.
3-Olumsuz Fikirlerin Yerini Olumlulara Bırakın
Girilecek olan imtihan birebir olsa bile her öğrencinin verdiği yansılar farklılık gösterir. Bu durumda asıl yıkıcı tasaya yol açan; kişinin bu olaya ait niyet, bakış acısı, inançları ve beklentileridir. Bu fikirler olumsuz, gerçek dışı, rahatsız edici ve alıkonulamazdır. İmtihan tasasına dair fikir ve hisler, birbirleriyle bağlantılıdır. Birbirlerini tesirler ve kuvvetlendirirler. Ders çalışırken, imtihandan evvel, imtihan sırasında ve sonrasında, kendinize dair olumsuz ve kötüleyici fikirlerinizi her fark ettiğinizde olumsuz niyetlerin yerine gerçekçi olumlu kanılar koyun. Psikoterapi bu hususta çok yararlı olabilir.
4-Sınav Sırasında Kaygılandığınızda Dikkat Denetimini Elden Bırakmayın
Telaş arttığı vakitlerde, yaptığınız imtihandan uzaklaşarak, niyetleriniz ve vücudunuzdaki fizikî belirtilerle uğraşmaya başlarsınız.Düşünce ve fizikî belirtilerinize dikkatiniz yöneldikçe korkunuz artar,kaygı artıkça sorular size yabancılaşır ve birinci kere bu türlü bir soruyla karşılaşıyor üzere olabilirsiniz. Sonra olabilecek en berbat sonuçlar aklınıza gelmeye başlar ve vücudunuzdaki olağan telaş belirtilerini çok berbat bir şey olacak diye yorumlamaya başlarsınız. Bütün bunlar, performansınızı düşürecek bir kısır döngüyü başlatır. Yapan tasa yaşayan bireyler bu uyarımları imtihanda daha fazla efor sarf etmelerine yardımcı bir işaret olarak algılarlar ve dikkatlerini imtihana yönlendirebilirler. Yıkıcı telaş seviyesinde olan bireyler ise; bu belirtileri doğal karşılamak yerine az sonra denetimleri dışında başlarına gelecek bir felaketin habercisi olarak değerlendirirler. Dikkatlerini vücutlarındaki uyarımlardan uzaklaştıramazlar. Bu duruma bağlı olarak imtihana yönelik dikkatleri bölünmüş olur. O denli ki dikkat odaklarının bu biçimde kayması kimi durumlarda imtihanı tamamlamalarına bile mahzur olabilir.
5-Kaygı Anında Nefes Antrenmanıyla Gevşeyin
Korku durumunda ortaya çıkan fizyolojik belirtileri azaltmada muhakkak gevşeme usullerinin tesiri bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu nedenle telaşın yol açtığı rahatsız edici bedensel uyarımlarla baş etmede, gevşeme tekniğinin değerli bir yeri vardır. Gevşemeyi; en kolay yoldan sağlıklı bir nefes alma biçimi olan diyafram nefesini alarak uygulayabilirsiniz. Çok telaşa yol açan fikirlerin fizyolojik belirtilere yol açtığı durumlarda, gevşeme idmanlarından yararlanılabilir.
6-Kendinize İmtihan Stratejisi Belirleyin
İmtihan mühletini kendiniz için en verimli hale getirebilmek yeterli bir stratejiyle mümkündür. Bireyden şahsa verimli imtihan için saptanacak stratejiler farklıdır. Zira şahısların bilgi birikimleri, bilgiyi hatırlama, okuma ve yazma suratları değişmektedir. Deneme imtihanlarına girerek ve imtihan sonunda davranışlarınızı ve eksikliklerinizi kıymetlendirerek başarınızı yükseltecek en âlâ stratejiyi geliştirebilirsiniz. Tecrübeli şahıslardan, rehber öğretmenlerden strateji oluşturmak konusunda yardım alabilirsiniz.
