Yaz ayları geldiğinde en ağır ulaşım araçlarından biri olan uçaklara talep artmaktadır. Madem tatil yapacağım o halde en süratli ve en rahat ulaşım aracını seçmeliyim diyenler uçaklara yönelmektedir. Pekala bu kadar süratli ve konforlu bir ulaşım aracının ürkütücü istikametleri de yok mudur? Evet kimilerimiz için vardır. Bilhassa uçuş fobisi olarak isimlendirdiğimiz durumu yaşayanlar için…
Uçuş fobisi nedir?
Aslında uçuş fobisinin yani uçuş endişesinin başka fobi cinslerinden (böcek, kedi, köpek, yükseklik, vs) pek farkı yoktur. Nasıl ki böceklere karşı fobisi olan kişi böcek gördüğünde yahut düşündüğünde tasa duyarak durumdan kaçınmaya çalışıyorsa uçuş fobisi olan kişi de bu durumdan dert duyarak kaçınmaya çalışacaktır. Uçuş fobisi olan bireyler kimi vakit korku ile de olsa uçağa binebilirken, kimi vakit bu tasa saatlerce süren alternatif bir ulaşımı tercih etmekle sonlanacaktır. Kısaca uçuş fobisi uçak yolu ile olan ulaşımın kullanıldığı yahut kullanılacağının düşünüldüğü vakit artan orantısız korku seviyesi olarak tanımlanabilir.
Uçuş fobisi neden oluşur?
Uçuş fobisinin nedenleri her beşerde kesin olarak ortaya konamayabilir. Birtakım beşerler öğrendiği bilgilerden ötürü tasa yaşayabilirken kimi beşerler olumsuz bir uçuş tecrübesi sonrası uçuş fobisi geliştirebilirler. Kimi insanlarda ise hiç bir neden bulunamayabilir. Uçuş fobisi ekseriyetle yükseklik korkusu ile eşleşmektedir. Kimi insanlarda kapalı alan korkusu ile birlikte bulunur. Denetim sorunu yaşayan insanlarda (‘kontrol bende değil’ düşüncesi) da uçuş fobisi görülebilir. Uçuş fobisi her vakit mevt korkusu manasına gelmeyebilir.
İnsanlar en inançlı ulaşımın havayolu olduğunu bilmesine karşın neden korkarlar?
Uçuş fobisi olan insanların klasik olarak birinci öğrendikleri bilgi havayolu ulaşımının en inançlı yol olduğudur. Pekala bunu bilmemize karşın neden hala korkarız? Bu sorunun yanıtını şu formda verebilirim; size zehirli olmadığı söylenen bir yılanı elinize almanız söylense alır mıydınız? Bir çoğunuzun ‘hayır almam’ dediğinizi duyar üzere oluyorum. Ama zehirsiz olduğunu bilmemize karşın neden hala korkuyoruz? Bilmek ile öğrenmek farklı kavramlardır. Bilmek için bir tecrübeye gereksinim duyulmaz iken öğrenmek için ekseriyetle tecrübelere gereksinim duyarız. Şayet yılanın zehirsiz olduğunu size kanıtlayabilirsem artık korkmanız için bir neden kalmayacaktır. Lakin bu dehşetin büsbütün geçmesi manasına gelmez. Yılan ürkütücü bir hayvandır ve ne kadar zehirsiz olsa da düşük seviyede bir tasa yaratabilir. Uçaklarında her ne kadar inançlı olduğu öğrenilse de düşük seviyede bir korku yaratabilir ve bu çok doğaldır.
Uçuş fobisi nasıl tedavi edilir?
Uçuş fobilerinde en çok tercih edilen tedavi usullerinden biri korkusu olan kişinin tasa giderici ilaçlar yahut alkol üzere dert giderici unsurlar kullanmasıdır. Lakin bu yalnızca semptomatiktir yani o an endişeyi azaltır ama her uçuşta tekrar tekrarlayacaktır. Bize kalıcı olacak bir tedavi tekniği gereklidir. Uçuş fobisinin kalıcı tedavisinde bilişsel davranışçı terapiler, exposure (maruz bırakma) terapiler, EMDR üzere kimi psikoterapi prosedürleri kullanılmaktadır. Bu terapilerin birinci etabı uçaklar ve uçuşlar ile ilgili gerçek bilgilendirmeye dayanır ve sonrasında bilme kavramı tecrübelerle öğrenme kavramına dönüştürülür. Size bir itirafta bulunmak istiyorum. Ben, psikiyatri eğitimime başlamadan evvel uçuş fobim nedeni ile hiçbir biçimde havayolu ulaşımını kullanmayan biriydim. Lakin psikiyatri eğitimimin başlaması ile birlikte bu kaygımı yenmeye karar vererek bir terapist eşliğinde tedavime başladım. Tedavim sonucunda artık okyanus çok uçak seyahatlerini rahatlıkla gerçekleştirebiliyorum. Bu tecrübe bana bilginin öğrenmeye giden bir ön basamak olduğunun farkına varmamı sağladı. Unutulmaması gereken en kıymetli nokta tedavi demek korkunun sıfır seviyesine inmesi demek değildir. Sıfır seviyesinde bir telaş ömürle uyuşmaz ve hayatta kalabilmek için gerekli seviyede bir dert içimizde olmalıdır. Yılandan korkmayan birinin sokularak ölme ihtimali az da olsa korkan birine nazaran çok daha yüksektir.
Varoluşumuzun temel yapıtaşlarından birisi temel seviyede bir korkudur. Varoluşumuzun geleceğinde de bu temel seviyede telaş ebediyen var olacaktır.
