Tüm Dikkat Sorunları Hiperaktivite (DEHB) Midir?

Bir çocuk odaklanamadığında ve durması gereken yerde duramadığında ilk akla gelen çocuğun hiperaktivite olup olamayacağıdır. Bu yaygın bir varsayımdır, ancak bakılması gereken başka faktörler de vardır.

Dikkatini toplamadaki güçlük, genellikle ilk olarak bir öğrencinin kendi yaşındaki diğer çocuklardan daha kolay dikkatinin dağıldığını fark eden sınıf öğretmeni veya yaşıtları ile sosyal ortamda gözlemleyen ebeveynler tarafından gözlemlenir. Çünkü bu durum öğrencinin yaşıtları ile kıyaslandığında daha anlaşılabilir olabilir.

Çocuğun sınıftaki çalışmalarını bitirmesi alışılmadık derecede uzun zaman alabilir. Belki öğretmen ona seslendiğinde ilk defa duymuş gibi bakabilir. Ya da yönergeler verildiğinde yapmayıp hatta ne yapması gerektiğini unutuyor bile olabilir. En sık görülen sonuç da ev çalışmalarını kaybetmedir.

Tüm çocuklar, özellikle erken çocukluk döneminde olanlar yetişkinlerden daha kısa dikkat süresine sahip olup dikkat dağılma eğilimindedirler. Bazı çocuklar diğerlerinden çok daha fazla odaklanma sorunu yaşayabilirler.

Dikkatini toplama güçlüğü yaygın olarak hiperaktivite ile ilişkili olduğundan, öğretmenlerin, ebeveynlerin ve uzmanların şüphelendiği ilk şeyin bu olması normaldir. Ancak bunlardan başka birden fazla neden olması gerekir. Tüm bu nedenler tek başına yeterli değildir.

Bir çocuğun okulda dikkatini vermekte zorlanmasına neden olabilecek bazı nedenler şunlar olabilir;

1.    Ayrılık Kaygısı

Okula odaklanmıyor gibi görünen bir çocuk, öğretmenlerinin (ve hatta ebeveynlerinin) farkında olmadığı bazı endişelere sahip olabilir. Özellikle ayrılık kaygısı olan bir çocuk , onlardan ayrıyken ebeveynlerine kötü bir şey olacağı konusunda kaygılanıp okul çalışmalarına konsantre olamayabilir. 

2.    Hata yapmaktan korkma

Bazı çocuklar hata yapmaktan veya kendilerini utandırmaktan aşırı derecede endişe duyarlar. Bu nedenle öğretmen onlara seslendiğinde saklanmaya çalışırlar. Aşağıya bakabilirler ve gerçekten bir şey yazmasalar bile bir şeyler yazıyor gibi davranabilirler. Onları endişelendiren şeylerden kaçınmak için yok gibi gözükmeye çalışırlar.

3.    Mükemmeliyetçilik

Bazen bir çocuğun sınıftaki işini bitirmesi gereğinden fazla uzun sürdüğünde, bunun nedeni mükemmeliyetçilikle mücadele etmesi olabilir. İşini eksiksiz yapmaya çalışması ya da ev çalışmasını teslim etmezse yeterince iyi olmadığı düşüncesinden kaçmak için ince eleyip sık dokuyabilir.

4.    Takıntı – obsesif kompulsif bozukluk

Genellikle ilkokul yıllarında başlayan OKB, temel bir dikkat dağınıklığı nedenidir. Böyle çocuklar sadece obsesif düşüncelere sahip olmakla kalmazlar, aynı zamanda kötü şeylerin olmasını önlemek için nedeni olmayan ritüeller gerçekleştirip, kendilerini bir neden olmaksızın zorlayabilirler. Zorladıkları zaman veya o ritüeli gerçekleştirdikleri zaman her şeyin düzeleceğini hissederler. Bu durumda dikkat dağınıklığına ve bununla bağlantılı olarak zaman yönetiminde zorluklara neden olur. Örneğin; bir çocuk , masasındaki şeyleri zorunlu olarak sıralıyor, sıralarken de kafasından sayıyor olabilir. Ya da ellerini yıkamak için tuvalete gitmesi gerektiğine odaklanmış olabilir. Ya da sırasında sürekli bir şeyleri düzeltme ihtiyacı yaşıyor olabilir. Böyle öğrenciler okuldayken kompulsiyonlarını gizlemek için çok çaba sarf edebilirler. OKB’ nin farkında olmayan bir öğretmen ya da yetişkin için dikkat dağınıklığı DEHB gibi görünebilir , ancak değildir.

5.    Travma

Çocuklar ayrıca bir travmadan etkilendiklerinde dikkatsizlik yaşayabilirler. Çocuk yaşadığı bir olaydan sonra ya da uzun süreli yaşadığı travmatik bir dönemden sonra aklı sürekli o olayda ya da dönemde olabilir. Bu duruma dikkatsizlikle birlikte stres de eşlik eder. Bu dikkatsizlikte hiperaktivite ile karıştırılabilir.

6.    Öğrenme bozuklukları

Bazı çocuklar diğer çocukların yapabildiklerini yapamayacakları için utanabilirler ve bu gerçeği örtbas etmeye çalışırlar. Bazıları ise öğrenme güçlüğünü kapatmak için gereğinden fazladan çalışarak telafi etmeye çalışabilirler. Örneğin; Matematikle başarılı olamayan bir çocuk ev çalışmasını yapmaktan kaçınıp, dikkat dağıtıcı şeylerle ilgilenebilirler. Kitap okusa bile okuduğu kitabı anlayamayabilir, bu nedenle başka şeylerle ilgilenir. Birisi öğrenme problemini farketmedikçe hiperaktivite olduğunu düşünebilir.

Kısaca DEHB(Hiperaktivite) tanısının sadece öğretmen raporları, çocuk doktoru veya güvendiğiniz birinin teşhisi ile yapılan bir görüşme sonrası koyulmaması gerekir.

Doğru bir teşhis için uzun süreli gözlem, ebeveynler ve öğretmenler dahil olmak üzere çocuğu gözlemleyen birkaç kişiden bilgi toplanması uygun olacaktır. Semptomların sıklığının doğru bir şekilde değerlendirilmesi için ebeveynlerden ve öğretmenlerden bir derecelendirme ölçeği doldurmaları istenmelidir. Davranışın uzun bir süre devam etmesi ve örneğin hem evde hem de okulda birden fazla ortamda gözlemlenmesi gerekir. Bir çocuğun dikkat süresinin, sınıfındaki herkesle değil, kendi yaşındaki diğerleriyle karşılaştırılması da önemlidir.