En sade haliyle ‘ruhsal ve fizikî açıdan gücün tükenişi’ olarak tanımlayabileceğimiz bu rahatsızlık günlük hayatımızı kıymetli ölçüde etkiliyor. Tükenmişlik sendromu açısından pek çok meslek günümüzde risk faktörü oluşturuyor. Bilişimin süratle ilerlemesi, ömür ve iş şartları insanları etkilemekle birlikte tüketmekte, bilhassa beşerlerle yüz yüze çalışan, ağır ve süreğen ilgilerin hakim olduğu mesleklerde görülen bu durumun hem ferdi hem de kurumsal açıdan problemler oluşturabileceğini görüyoruz. Tükenmişliğin birebir vakitte gereğinden fazla iş yükünü yüklenen, yaptığı işle ilgili yüksek standartları olan ya da tam bilakis yaptığı işle doyum almayan bireylerde de ortaya çıktığı görülmektedir.
Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromu fizikî, zihinsel ve duygusal belirtiler içerir. Fizikî belirtiler; kronik yorgunluk, güçsüzlük, güç kaybı, sık baş ve bel ağrıları, bulantı, kas krampları, uyku bozuklukları üzere farklı bedensel yakınmaları içerir. Kalp ve damar sistemi rahatsızlıklarının oluşumuna taban hazırlar. Duygusal tükenmişlik bulguları ise depresif duygulanım, takviyesiz ve inançsız hissetme, kızgınlık, huzursuzluk ve tahammülsüzlük üzere olumsuz hislerde artış, benlik saygısında düşme, alınganlık, tenkide karşı çok hassaslık üzere sıkıntılarla kendini gösterir. Kendine, işine ve yaşama karşı negatif tavırlar ve doyumsuzluk ise zihinsel tükenmişlik belirtileridir.
Tükenmişlik Sendromu Hangi Sonuçlara Yol Açar?
Tükenmişlik sendromu fark edilip müdahale edilmediği taktirde kişinin ve toplumun ömrünü etkileyecek sonuçlara yol açar. Aile içi sıkıntılar, fonksiyonellik seviyesinde, yapılan işin nicelik ve niteliğinde düşüş, sık yanılgı yapma ve kazaların oluşması ve sonuçta iş kaybına kadar gidebilen bir süreci beraberinde getirebilir. Yapılan işin özellikleri yanı sıra, kişinin ferdi özellikleri, sıkıntılarla baş etme yollarının ne kadar sağlıklı olduğu, toplumsal takviyesinin kâfi seviyede olup olmadığı tükenmişlik seviyesini ve sonuçlarını etkileyen kıymetli etkenler ortasındadır. Toplumsal takviyenin tükenmişliği karşı tampon vazifesi oluşturduğu düşünülmektedir. Yakın devamlı ve ulaşılabilir aile ve arkadaş etrafına sahip olmanın bireye itimat veren ve bireyi destekleyen nitelik taşıdığı için tükenmişlik riskini azalttığı bilinmektedir.
Tedavisi Nasıl Olur?
Tüm bu belirtiler ve sonuçlar gözetildiğinde tükenmişlik sendromunun erken teşhis ve tedavisinin kişisel ve kurumsal olarak kıymetli olduğunu söyleyebiliriz. Tedavisinde, bireyin gerilimle baş etme yollarının güçlendirilmesi, gerek ilaç tedavileri gerekse psikoterapi sistemleri ile ferdî dayanıklılığın artırılması hedeflenerek olumlu sonuçlar alınmaktadır. İlaç ve vitamin destekleri, bilişsel davranışçı terapiler bilhassa tükenmişliğin tedavisinde aktifliği kanıtlanmış tekniklerdir.
