Travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) çabucak hemen herkes için travmatik olacak kadar bir yaşantı sonucu ortaya çıkan ve bir aydan uzun süren büyük duygusal gerilim yaşanması demektir.
Trafik ve uçak kazaları, sel, sarsıntı üzere doğal afetler, hengame tecrübesi, akın, tecavüz, azaba maruz kalmak, yangın, terörist elinde rehin kalmak, savaşta uzun müddet siperde yahut bombardıman altında kalmak travmatik olaylara örnek olarak sayılabilir. I. ve II. Dünya savaşlarından ve Vietnam savaşı sonrasında bu bozukluktan etkilenenlerin sayısı bir epey fazla olmuştur.
Klinik Belirtileri
Hastalık travmatik olaydan birkaç saat, birkaç gün, birkaç hafta yahut birkaç ay sonra ortaya çıkabilir.
Ana klinik özelliği travmatik olayı acı verecek biçimde yine yaşama, kaçınma ve duygusal uyuşukluk kalıbı ve hayli sabit çok canlandırmadır. Olayın yineleyici biçimde yaşanması düşlerde olur ve düşlerde olayı tıpkı biçimde sık sık görür, dehşetle uyanır.
Travmatik olayla ilgili anılar için bellek çok güçlendirilmiş olup başka olaylara dikkat azalmış olabilir.
Sıklıkla suçluluk, utanç duyma ve reddedilme hislerini taşırlar.
Normalde reaksiyon verilmeyecek uyaranlara karşı çok derecede hassas olup en küçük uyaranlara irkilme formunda reaksiyon gösterir.
Duyarlılık nedeniyle hasta uyarıcı durumlardan kaçınmak isteyebilir.
Yerinde duramayacak kadar bunaltı, huzursuzluk, ellerde titreme, telaş, dert görülebilir.
Zaman vakit illüzyonlar ve halüsinasyonlar ortaya çıkabilir.
Saldırganlık, şiddet, zayıf dürtü denetimi, depresyon ve hususa bağlı bozukluklar görülebilir.
Travmatik olay düşlerde sık olarak yinelendiğinden ötürü uyku bozulur ve hasta bu düşleri tekrar görmemek için şuurlu olarak uykusunu kaçırır.
Oluş Nedenleri Nelerdir?
Şiddetli travma ile karşılaşan her insan travma sonrası gerilim bozukluğunu yaşamaz. Kıymetli olan travmanın şiddetinin tartısından çok olayın o kişi için öznel mana taşımasıdır.
Eğer;
Bir çocukluk travmasının varlığı,
Paranoid, bağımlı yahut antisosyal kişilik bozukluğu olması,
Bir psikiyatrik hastalığa genetik yatkınlık
Denfek sistemlerinin yetersizliği,
Son zamanlardaki gerilimli hayat olayları,
Son vakitlerde çok alkol alımı,
gibi durumlar mevcut ise travma sonrası gerilim bozukluğu gelişme riski yüksek olacaktır.
Psikanalitik olarak; travmanın evvelden var olan, şimdi çözümlenmemiş ruhsal çatışmayı tekrar alevlendirdiği varsayılır. (Çocukluk travmasının uyanışı)
Yaygınlık ve kimlerde daha çok görülür?
Yaşam uzunluğu yaygınlığı, popülasyonun %1-3’ü olarak varsayım edilmektedir.
Vietnam askerlerinin %30’u post travmatik gerilim bozukluğu yaşamışlardır.
Genç yetişkinlerde en sık görülmelerine karşın çocuklarda da görülebilir.
Erkeklerde daha çok arbede, bayanlarda ise hücum ya da tecavüz en sık travma nedenidir.
Bekar, boşanmış, dul, ekonomik olarak problemli ya da toplumsal çekilmesi daha çok olanlarda daha sık görülme eğilimi taşır.
Gidiş ve Sonlanış
Hastalığın ortaya çıkması travmadan bir hafta evvel olabileceği üzere 30 yıl kadar uzun da olabilir.
Belirtilerin ani başlangıç göstermesi, kısa sürmesi (6 aydan az), kişilik bozukluğu bulunmaması, yeterli bir toplumsal dayanak ağının bulunması, diğer bir psikiyatrik bozukluk ya da unsura bağlı bozukluk olmaması gidişatı olumlu etkileyen faktörlerdir.
Tedavi
Tedavide farmakoterapi (ilaç) ve psikoterapi birlikte uygulanır.
Psikoterapik yaklaşımlar ise davranışçı terapi, bilişsel terapi ve hipnozdur. Küme ve aile terapisi de olabilir.
Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu İçin DSM-IV Ölçütleri
Aşağıdakilerin her ikisinin de bulunduğu bir biçimde, kişi travmatik olayla karşılaşmıştır.
Kişi, gerçek bir vefat ya da mevt tehdidi ağır yaralanma, kendisinin ya da oburlarının fizik bütünlüğüne bir tehdit olayını yaşamış, bu türlü bir olaya şahit olmuş ya da bu türlü bir olayla karşı karşıya gelmiştir.
Kişinin reaksiyonları ortasında çok kaygı, çaresizlik ya da dehşete düşme vardır.
Travma aşağıdakilerden biri (ya da fazlası) yoluyla daima olarak tekrar yaşanır.
Hayaller, kanılar yahut algılar yoluyla, olayı ele almadan tekrar tekrar badire verici biçimde anımsamalar
Olayı, sık sık zahmet veren bir biçimde hayalde görme
Travmatik olay güya tekrar oluyormuş üzere davranma ya da hissetme
Travmatik olayın bir istikametini çağrıştıran ya da andıran iç ya da dış olaylarla karşılaştırma üzerine ağır bir ruhsal külfet duyma
Travmatik olayın bir istikametini çağrıştıran ya da andıran iç ya da dış olaylarla karşılaştırma üzerine fizyolojik reaksiyon gösterme
Aşağıdakilerden üçünün (ya da daha fazlasının) bulunması ile belli, travmaya eşlik etmiş olan uyaranlardan daima kaçınma ve genel reaksiyon gösterme seviyesinde azalma (travmadan evvel olmayan)
Travmaya eşlik eden niyet his ya da konuşmalardan kaçınma çabaları
Travma ile anılarını uyandıran etkinlikler, yerler ya da bireylerden uzak durma çabaları
Travmanın kıymetli bir tarafını anımsama
Önemli etkinliklere karşı ilginin ya da bunlara iştirakin besbelli olarak azalması
İnsanlardan uzaklaşma ya da insanlara yabancılaşma duyguları
Duygulanımda kısıtlılık (örneğin sevme hissini yaşayamama)
Bir geleceği kalmadığı hissini taşıma
Aşağıdakilerden ikisinin (ya da daha fazlasının) bulunması ile muhakkak, artmış uyarılmışlık sendromlarının daima olması (travmadan evvel olmayan)
Uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük
Huzursuzluk ya da öfke patlamaları
Düşüncelerini belli bir bahis üzerinde yoğunlaştırmada zorluk çekme
Aşırı uyarılmışlık
Aşırı irkilme yansısı gösterme
Bu bozukluk ( B, C ve D teşhis ölçütlerinden semptomlar) 1 aydan daha uzun sürer.
Bu bozukluk klinik açıdan bariz bir külfete ya da toplumsal mesleksel alanlarda ya da fonksiyonelliğin kıymetli olduğu öteki alanlarda bozulmaya neden olur.
