Total diz protezi, aşınmış olan eklem yüzlerinin, metal ve polietilenden imal edilen, ağrısız eklem hareketi için tasarlanmış özel modüller ile kaplanarak yapay bir eklem oluşturulmasıdır. Birinci kere 1968 yılında uygulanan diz protezi, cerrahi teknikler, kullanılan hususlar ve tasarım alanındaki ilerlemeler sayesinde geliştirilerek günümüzde çok daha başarılı bir tedavi yolu olmuştur.
TOTAL DİZ PROTEZİ KİMİN İÇİN UYGUNDUR?
İstirahat, ilaçlar, fizik tedavi prosedürleri, baston kullanımı ve eklem içi enjeksiyonlar üzere tedavi sistemleri uygulanmış olmasına karşın diz ağrıları denetim edilemeyen, yürüme, merdiven çıkma üzere günlük ömür aktiviteleri ileri derecede kısıtlanmış ve eklem kıkırdağında ileri harabiyet olan hastalarda total diz protezi uygundur. Hastanın 60-80 yaşları ortasında olması tercih edilir, lakin romatoid artrit ve osteonekroz üzere kimi özel durumlarda daha erken yaşlarda da protez yapılabilir.
TOTAL DİZ PROTEZİ NASIL YAPILIR?
Total diz protezinin kesimleri Uygun anestezi yapıldıktan sonra, dizin önünden yapılan bir kesi ile diz eklemine ulaşılır. Eklemi oluşturan üç kemiğin (femur, tibia ve patella) birbirlerine temas eden yüzlerindeki aşınmış kıkırdak dokusu, ince bir kemik katmanı ile birlikte kesilerek çıkartılır, sonra uygun boyutlarda seçilen protez kesimleri, kemik çimentosu (polimetil metakrilat) ismi verilen bir dolgu unsuru kullanılarak, hazırlanan kemik yüzeylere tutturulur. Böylelikle eklem yüzleri, metal ve plastikten yapılmış modüllerle yine kaplanmış olur. Ameliyat 1-2 saat ortasında sürer. Ameliyat sonrası ağrı denetimi için sıklıka epidural (belden yerleştirilen) yahut damar yoluyla ilaç veren ağrı pompaları kullanılır. Sonraki gün diz hareketlerine başlanır ve yardımla ayağa kalkılır. Oda ve koridor içinde rahat yürüyebilir hale geldiğinizde hastaneden taburcu olabilirsiniz. Bu mühlet, hastadan hastaya çok farklılık göstermekle birlikte 3 ile 7 gün ortasında değişebilir. Total diz protezi yerleştirildikten sonra dizin şematik görünümü
TOTAL DİZ PROTEZİ AMELİYATI SONRASI NE BEKLEMELİYİM?
Total diz protezi yapılan hastaların %90’ından fazlasında diz ağrılarında bariz bir azalma ve yürüme/merdiven inip çıkma üzere günlük hayat aktivitelerini yapmada besbelli bir güzelleşme elde edilir. Hastaneden taburcu olduğunuzda bir dayanak kullanarak, konut içinde yürüyüş yapma imkanınız olacaktır. Ağrınızın besbelli olarak düzelmesi ve bağımsız sokağa çıkmanız, her hasta için farklı olmakla birlikte 4 ila 8 hafta ortasındadır. Total diz protezi sonrası koşma, sıçrama gerektiren sporlar ve ağır işlerin yapılması uygun değildir, bu tip aktiviteler protezin ömrünü kısaltacaktır. Yürüyüş, golf, yüzme üzere zorlayıcı olmayan sporlar yapılabilir. Otomobil kullanmakta bir mahsur yoktur. Cerrahiden evvel bacağınızda var olan eğrilik ve form bozuklukları da ameliyat sırasında düzeltilir, bu diz protezinin ömrünü uzatacaktır. Zayıf hastalarda, total diz protezi sonrasında beklenen diz hareketi aşağıdaki görüntüde görüldüğü üzeredir. Lakin bilhassa kilolu hastalarda, bu hareket açıklığı daha azdır. Ortalama hareket açıklığı 115 derece civarındadır, bu nedenle diz protezi sonrası yere tam çömelmek yahut namaz kılmak sıklıkla mümkün değildir. Son yıllarda, diz hareket açıklığını artıran teknikler ve dizaynlar uygulanıyor olsa da, hastaların ayaklarını altlarına alıp oturmaları diz protezinin uzun periyodik sağ kalımı açısından sakıncalı olabilir.
OTAL DİZ PROTEZİ SONRASI MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMESİ (MR) YAPILABİLİR Mİ?
Modern total diz protezlerinin birçok MR uyumlu bir metal olan krom kobalt alaşımından imal edilir. Her ne kadar dizin yakın komşuluğundaki dokular görüntülenemese de, öteki bir bölgenin MR’ının çekilmesinde bir sorun yaşanmaz. 1990’dan evvel yerleştirilmiş olan bir diz proteziniz var ise, MR ahengi açısından markası yahut metal alaşımını hekiminize danışmanız uygun olur.
TOTAL DİZ PROTEZİNİN BİR ÖMRÜ VAR MIDIR?
Total diz protezini oluşturan metal ve plastik kesimler, hareket sırasında ortaya çıkan sürtünmeye bağlı olarak vakit içinde aşınır. Aşınma ile ortaya çıkan ve gözle görülmeyecek kadar küçük metal ve plastik kesimlerine karşı bedenin karşılığı ile diz protezinin kesimleri tutunduğu kemikten ayrılıp gevşeyebilir. Uygun cerrahi teknik ve çağdaş protez dizaynları kullanılarak yapılan diz protezlerinin ömrü günümüzde 15-20 yıla kadar uzamıştır. Gevşeyen diz protezleri, birden fazla hastada ikinci bir ameliyat ile çıkartılıp yine protez yerleştirilebilir, lakin ikinci protezin ömrü, birincisi kadar uzun değildir. Aşınma, gevşeme üzere meselelere erken teşhis koymak hedefiyle, yakınmanız olmasa bile sistemli aralıklarla muayene ve röntgen incelemeleri ile diz protezinizin denetim edilmesi uygundur. Hekiminiz size ne vakit aralıklarında denetime geleceğinizi belirtecektir.
Diz protezi yapılmış bir hastanın ameliyat öncesi ve sonrası röntgen görüntüleri
DİZ PROTEZİ AMELİYATINDAN SONRA HANGİ KOMPLİKASYONLAR GÖRÜLEBİLİR?
Total diz protezi ameliyatından sonra görülen önemli komplikasyonlar çok düşük oranda ortaya çıkar. En sık görülen sorun, bacağınızdaki kan akımının yavaşlamasına bağlı olarak toplar damarlarınızda pıhtı oluşmasıdır (derin ven trombozu). Bunu önlemek için cerrahiden sonra kanı sulandıracak ilaçlarla hami tedavi uygulanır. Bu tedavi, gerektiğinde 20 güne kadar uzatılabilir. Ameliyat sonrasında erken devirde diz hareketi ve yürüyüşlere başlamak ve hareketsiz kalmaktan kaçınmak, bu riski azaltacaktır. Total diz protezinden sonra, enfeksiyon yani protezin iltihaplanması % 0.1 ile %2 ortasında görülür. Bedenin diğer bir yerinde (ör. İdrar yolunda, dişlerde) enfeksiyon olması, şeker hastalığı ve öbür kronik hastalıkların varlığı bu riski artırabilir. Ameliyat öncesinde bedenin diğer bir yerinde olabilecek enfeksiyonların tedavisi gereklidir. Ameliyat sırasında hami antibiyotik tedavisi yapılır ve cerrahi sırasında özel tedbirler alınarak enfeksiyon riski azaltılır. Total diz protezinde enfeksiyon gelişirse, tekrarlayan cerrahiler, protezin çıkartılıp antibiyotik tedavisi ve muhakkak bir müddet sonra tekrar yerleştirilmesi üzere süreçler gerekli olabilir. Üstte sayılanların dışında, yara güzelleşmesi sıkıntıları, damar yahut hudut yaralanmaları, protezin birtakım kesimlerinin yerinden çıkması, protez etrafı kırıklar, protezin kendisinde kırıklar üzere komplikasyonlar görülebilir fakat bunlar çok enderdir.
TOTAL DİZ PROTEZİ SONRASI ENFEKSİYONDAN KORUNMAK İÇİN NE YAPILMALIDIR?
Düşük te olsa, kana karışan bakterilerin diz protezinize ulaşarak oraya yerleşmesi ve enfeksiyon oluşturması riski vardır. Protez ameliyatından sonraki birinci iki yıl içinde diş yahut idrar yolları ile ilgili bir cerrahi süreç geçirecekseniz, kesinlikle öncesinde antibiyotik kullanmanız gerekir. Bilhassa diş çekimi, taş paklığı ve kanal tedavisi üzere süreçlerden bir saat evvel uygun bir antibiyotik ile enfeksiyondan korunma kıymetlidir. Antibiyotiğin dozu ve mühleti için kesinlikle ortopedi hekiminize danışmanız uygun olacaktır. Ayrıyeten ayak bakımına dikkat etmeniz, ayak ve tırnak enfeksiyonu bulguları ortaya çıkarsa ortopedi hekiminizi bilgilendirmeniz gerekir.