Toplumsal cinsiyet (gender), toplumsal ve kültürel olarak belirlenmiş cinsiyeti, biyolojik cinsiyetten (sex) ayırmak üzere kullanılan bir kavramdır. Doğuştan biyolojik olarak belirlenmiş dişilik ve erillik özelliklerini tanımlayan seks-cinsiyetin tersine toplumsal cinsiyet, toplumsallaşma süreci ve kültürü içinde edinilen bayan ve erkek olma özelliklerine işaret eder.
Kadınların ve erkeklerin toplumda üstlenmiş oldukları işlerin ve yerine getirdikleri rollerin doğal ve zaten değil, çoklukla kültürel olarak belirlenmiş ve vakit içinde değişebilir olduklarını göstermeye fayda.
Cinsel kimlik gelişimi açısından bakıldığında cinsiyet, kişinin kendini bayan ya da erkek olarak algılamasıdır. Daha iki – üç yaşlarında herkesin kendi hakkında “ben kadınım”, ya da “ben erkeğim” biçiminde bir görüşü vardır. Toplumsal cinsiyet, kadınlık ya da erkekliğe ait davranışın ruhsal tarafı olarak tanımlanabilir. Cinsiyet rolleri ise, toplumsal cinsiyetin bir modülüdür ve kişinin kendisini bir “oğlan çocuk/erkek” yahut bir “kız çocuk/kadın” pozisyonunda göstermek için yaptığı ve söylediği şeylerin tümü olarak tanımlanabilir. Cinsiyet rolleri toplumsallaşma süreci ile aile, etraf, medya vb. alanlardan gelen bildiriler ile şekillenir ve içselleştirilir. Cinsel rol davranışının testosteron ve östrojene maruz kalmaya bağlı olduğu da bildirilmektedir. Denetimlerle karşılaştırıldıklarında konjenital adrenal hiperplazi teşhisli kız çocuklarının oyuncak seçimi, kaba ve yıkıcı oyunlar üzere karşı cinse has davranışları daha fazla sergiledikleri saptanmıştır. Bu bulgu prenatal androjenlere maruz kalmanın cinsel rol davranışı üzerindeki tesirleri hakkında değerli ölçüde bilgi sağlamıştır.
Cinsel Davranış
Cinsel davranış, kişinin cinsel olarak ne yaptığı ile ilgilidir. Dilek, fanteziler, eş arama, kendi kendine doyum sağlama ve cinsel ihtiyaçlarını dışa vurmak ve doyurmak için yapılan tüm başka etkinlikler cinsel davranış tarifi içine girer.
Cinsel Yönelimler
Cinsel yönelim bir kişinin, muhakkak bir cinsiyetteki bireye karşı duygusal, romantik ve cinsel çekim ile yaklaşımıdır. Bu yaklaşım her vakit cinsel hareketi gerektirmez. Duygusal, düşünsel, romantik ve fantezi seviyesinde kalabilir. Kelam konusu yönelim temel olarak heteroseksüel, homoseksüel ve biseksüel kavramlarını içeren geniş bir yelpazede gözlemlenebilir. Bir kişi sırf karşı cinse eğilim duyuyorsa heteroseksüaliteden, sadece kendi cinsinden
şahıslara cinsel ilgi duyuyorsa eşcinsellikten, her iki cinsten bireylere ilgi duyuyorsa biseksüaliteden kelam edilir. Heteroseksüel, eşcinsel yahut biseksüel erkeklerin, bedensel cinsiyetleri de cinsel kimlikleri de erkektir. Tıpkı biçimde heteroseksüel, eşcinsel ya da biseksüel bayanların da, bedensel cinsiyetleri ve cinsel kimlikleri bayandır. Yani eşcinsel erkekler kendilerini bayan üzere ya da eşcinsel bayanlar kendilerini erkek üzere hissetmezler. Eşcinsel bayan ve erkeklerin bedensel cinsiyetlerine rastgele bir itirazları yoktur, sırf tıpkı cinsten bireylerle cinsel münasebet kurmak isterler. Sahip olduğu biyolojik cinsiyet özelliklerini reddederek, karşı cinsten biri olarak görülme ve karşı cinse benzeme isteği, kendisini karşı cinsten biriymiş üzere hissetme olarak tanımlanabilen transseksüellik de hem erkek hem de bayan için geçerlidir. Daha çok ruhsal eğilimler için belirleyici bir sözdür. Kişinin davranışlarından çok iç dünyasında kendisini karşı cinsten biri üzere görmesi, hissetmesidir. Ameliyat olmamış/olamamış gerçek bir transseksüel cinsel kimlik olarak karşı cins özelliklerini gösterebilir ve cinselliği direkt karşı cinse yöneliktir. Bir diğer farklı cinsel yönelim travestilerin yaşadıklarıdır. Travestiler karşı cinsin eşyalarını kullanmaktan, karşı cinsin giydiği kıyafetleri giymekten, karşı cinsin davranışını sergilemekten cinsel haz alan kimselerdir.