Televizyon, Bilgisayar, İnternet, Telefon Bağımlılığı
Bağımlılık nedir ? : Bir etkenin (madde, alkol, sigara, internet, televizyon, bilgisayar, oyun..)
tekrarlayıcı kullanımı ile oluşan ve kullanılmadığında ortaya çıkan mahrumluk sendromunun ortaya
çıkmasını önlemek için daima kullanma gereksinimi duyulan ruhsal ve fizyolojik bir durumdur.
Bağımlılıktan kelam edebilmek için kişi o etkenden uzaklaştığı vakit mahrumluk belirtilerini
yaşaması gerekir. Bu mahrumluk belirtilerini yaşadığı vakit tekrar etkeni kullanma muhtaçlığı duyar.
Diğer değerli bağımlılık kriteri etkene ulaşmak içinde elinden gelen bütün davranışları
sergileyebilir (ör: palavra söyleme, müsaadesiz para alma, borç para alma, öfke nöbetleri,gizli yapma…).
Bağımlılıkta süreklilik ve tekrarlayıcılık en temel kuraldır.
Bağımlılık gelişmesine rol oynayan faktörlerin en başında genetik yatkınlık olmak üzere, kişilik
özellikleri, arkadaş ve etraf ortamı, çocuk-aile bağlantısı yer alır. Beyindeki dopamin adlı
nörotransmitter haz ve ödül sisteminde kıymetli rol oynar. Bağımlılık gelişmesinde de haz ve ödül
en değerli sistemdir.Yapılan çalışmalarda bilhassa dopamin genlerinde sorun olduğu
bulunmuştur. Bu hususla ilgili bir çok gen araştırılmaktadır. Bir kısım gen direk ilişkiliyken bir
kısım gen indirekt olarak bağımlılıkla irtibatlıdır.
Ergenlik devriyle (Kimlik kazanım dönemi) birlikte arkadaşların ehemmiyeti epey artar ve
ebeveynlerin yerini alırlar. Ergen etrafında kendi özelliklerine uygun bir rol , durum (statü )
bulmaya çalışır. Arkadaş rolünün bağımlılık üzerine tesiri en çok ergenlik devrinde olmaktadır.
Kendisini gösterme, etrafına kendisini ispat etme, merak, etrafına kendisini kabul ettirme,
etrafına kendisi güçlü gösterme, rekabet, isyankarlık, istediği ortama girmek ve kabul görmek gibi
nedenler bağımlılığa yatkınlığı artırır. Genetik etken olmamasına karşın arkadaş ortamının kötü
olması bağımlılığa yol açabilir.
Aile – Çocuk bağlantısının kopuk ya da yetersiz olması, ebeveynlerin bebeklikten itibaren rol model
olamamaları, ebeveynlerin kendi ortalarında bağlantı sorunu yaşamaları, ebeveynler arasındaki
çatışmalar ve tutarsızlıklar, ebeveynlerdeki bağımlılıklar, ebeveynlerin kural koymada sert,
istikrarsız, çelişkili olmaları bağımlılık riskini artıran nedenler ortasında sayılabilir.
Madde (esrar,eroin..), alkol, sigara bağımlılıkları son yıllarda giderek artarken son 20 yıldır ise
günlük hayatta daha rahat ulaşılabilen Televizyon, Bilgisayar, İnternet ve Telefon bağımlılığı ciddi
anlamda artmaya başladı. Bağımlılık sonu , eşiği çok ince bir çizgidedir. O hudut geçildiği zaman
bağımlılık başlar ve giderek artar. Televizyon , Bilgisayar, İnternet ve Telefon Bağımlılığıda diğer
bağımlılıklar üzere birden başlar ve giderek artar. Bu etkenlerin gündelik hayatımızın her yerinde
olmaları, günlük hayatımızı kolaylaştırmaları, gerektiği vakit muhtaçlık duymamız sorunun ne
boyutta geldiğinin farkına varmamıza mani olmaktadır.
Madde, sigara, alkol bağımlılıklarını son yıllarda ergenlik devri başlarında ( ortalama yaş 11 )
görsekte Televizyon bağımlılığı bebeklik devriyle, bilgisayar bağımlılığı okul öncesi periyotta,
internet bağımlılığı ergenlik periyodu öncesi , telefon ise okul devrinde ortalama olarak
başlamaktadır. Lakin her çocuk ve ailede bu durum değişebilmektedir. Bir öteki durum ise bu
bağımlılıklar bir arada görülebileceği üzere bir biri arkasına da başlayabilir.
TELEVİZYON BAĞIMLILIĞI
Türkiye ‘deki Televizyon Tarihi:
Türkiye’de birinci televizyon yayını 1968 tarihinde siyah-beyaz televizyonlarda tek kanal olan TRT ile
başladı. Bu devirlerde beşerler televizyonlardan yalnızca haber alabiliyorlardı. 1980 yılı ile
beraber renkli televizyonlar hayatımıza girdi.1990 yılında ise özel kanallar yayın hayatına girmeye
başladı. 1990 yıllarla bir arada özel televizyonların devreye girmesiyle televizyonlar iletişimin
dışında reklam, cümbüş, müsabaka, dizi ,film üzere toplumu farkında olmadan yönlendiren , merak
uyandıran, ticaretin ön planda olduğu bir araç olmaya başladı. 2016 yılına geldiğimizde ise 17 si
çocuk kanalı olmak üzere 500 kanal yayın hayatındadır.
2016 yılının yalnızca sayıları baktığımız vakit bile bir çok durumu açıklayabilir. Neden bu kadar
çok televizyon kanalı arttı? Bu bir gereksinim mı ? soruları gündeme gelmeye başladı. Birden fazla kişiye
sorduğunuz vakit fazla televizyon izlemediğini söz edebilir lakin konuşma sırasında mevzu,
çoğu vakit televizyon programlarındaki olaylara gelir. Bağımlı şahıslar birden fazla vakit durumun
farkında olmazlar. Tekrarlayıcılık beynin bütün kısımlarını yavaş yavaş işgal etmeye başlar. Aşırı
televizyon izleyen bir çocuk bir mühlet sonra davranışlarını, konuşmalarını televizyonda izlediği
karakterler üzere yapmaya başlar. Bebeklik süreci öğrenmenin temelinin atıldığı ve en hızlı
öğrenmenin olduğu periyottur. Yaşla birlikte öğrenme ve gelişme suratı yavaşlar. Bu dönemdeki
öğrenme sürecleri nasıl şekillenirse çocuk gelecek hayatında da birebir öğrenme halini sürdürür.
Öğrenmeyi belirleyen en değerli faktör genetik olsa da erken yaştaki önemli çevresel etkenlerde
genetik olarak süreci çok etkilemektedir.
Bebek televizyonla ne kadar erken tanışırsa ve ne kadar çok vakit geçirirse o kadar çok
etkilenir. Televizyon bilhassa ruhsal gelişim basamaklarını durdur yahut geciktirir. Zamanında
oluşmayan ruhsal gelişim ilerleyen devirlerde de telafisi çok güç olmaktadır. Müddet çok ve
erken olduğunda durumlarda gelişim basamakları televizyon kesilse bile yerine gelemeyebilir.
Televizyonun Çocuklara ruhsal taraftan yararı var mı?
Televizyonun şimdiye kadar bilimsel olarak çocuklara rastgele bir alanda yararı olduğu tespit
edilememiştir. Lakin ruhsal olumsuz etkilediği bir çok çalışmada kanıtlanmıştır. Vakit zaman
aileler öğretici çizgi sinemanın yararı olur diye düşünebilirler. En âlâ öğrenme süreci somut ( gerçekçi
olandır. Ör: televizyonda çizilmiş kırmızı elma gören bir çocuk yalnızca kırmızıyı görür. O anda
görür ve biter. Gerçek kırmız elmayı manavda babasıyla gören,dokunan,tadına bakan, koklayan
çocuk beleğine daha kalıcı olarak atar. EN DÜZGÜN ÖĞRENME 5 DUYUYU KULLANILARAK
YAPILANDIR.
Yapılan çalışmalar çok televizyon izlemenin, bağımlılıkta, tepkisel bağlanma bozukluğunda,
depresyonda, öz inanç eksikliğinde, davranım bozukluğunda , dert bozukluklarında ,uyku
bozukluklarında rol oynadığı göstermiştir.
Televizyon bağımlılığın gelişmesinde risk oluşturan en önemli nedenler:
Her iki ebeveynin çalışması sonucu bakıcı yetersizliği ya da istismarı (bebeği ya da çocuğu çoğu
zamanını televizyon karşısında oturtturma, televizyon karşısında yemek yedirtme, uyutma..),
Çocuğun çok hareketli ya da dikkat sorunu olması sonrası bakım verenin çocuğun hareketini
azaltmak için televizyonu açması
Etrafında yaşıtlarının olmaması nedeniyle bakım verenin çocuğun sıkılmasını azaltmak için TV
açması
Çocuğun gelişimine ve öğrenmesine yararı olur niyetiyle bakım veren tarafından tv açılması
Ebeveynlerin ya da bakım verenlerinde tv bağımlı olmaları
Ebeveynler ortasındaki çatışmalar
Maddi yetersizlikler
Sosyal ve Çevresel dayanağın az olması
Televizyon hiç mi hayatımızda olmamalı?
Televizyonun icat maksadına bakacak olursak bir birine ulaşamayan insanlara bilgi vermekti. İlk
yıllarda bu hedefe hizmet etti. Lakin vakitle bilgi verme gayesi yerini reklamlara, ticarete,
insanları yönlendirmeye (algı yönetimi) bıraktı. Ör: reklamlarda izlediği bir yiyeceği çocuğun
markete gidip istemesi ve alınmadığı vakit ısrar ederek kendisini yerlere atması..
Ebeveynlerin seçtiği bilgi vermek hedefli olan programları daima ve tekrarlayıcı olmamak şartıyla
ailelerin kendi istekleriyle çocuklar televizyon izleyebilir. Bu programlarında sayısının hayli çok
az olduğunu belirtmekte yarar var.
Ailelerin çocuklarıyla bu programları izlemesi değerlidir. Şayet ailenin vakti yoksa izlediği
programın bilgi hedefli olduğunu ailenin evvel izleyip karar vermesi gerekir.
İzlediği programın yaşınada uygun içerikli olması kıymetlidir.
Vurdulu kırdılı, hayal gücü çok olan, abartılı, hakikaten çok uzan, yanlış bildirilerin verildiği,
programlardan uzak durmak başka dikkat edilmesi gereken noktadır.
BİLGİSAYAR BAĞIMLILIĞI
Bilgisayar en kolay tarifiyle bir matematiksel süreç yapan hesap makinesidir. Abaküs bilgisayarın
temelini oluşturur. Aslında bilgisayarın tarihi 2000 yıl öncesine dayanır. 1937 yılında elektronik
devreler kullanılmaya başlanmış olup günümüzde kullandığımız bilgisayarların alt yapısı
oluşturulmuştur. Ülkemizde ise birinci bilgisayar 1960 yılında Devlet Karayollarında kullanılmaya
başlanmıştır. 1973 yılında türkiyede 82 adet bilgisayar bulunmaktaydı. 2016 yılına geldiğimizde
ise bu sayı 200 milyon civarındadır.
İlk bilgisayar oyunu 1958 yılında oynanmaya başlanmıştır. 1972 yıllında masatenisi oyunu olan
“Pong”,1980 yılında “Pac-man” oyun bölümüne girmiştir. 1982 yılında ise birinci kişilsel bilgisayar
olarak Commadore 64 piyasaya çıkmıştır. 1989 yılında Nintendo tarafından el konsoluyla
oynanan Gameboylar piyasaya sunulmuştur. 1992 yılı ile bir arada ise 3 boyutlu oyun olan
Wolfenstein en tanınan olmuştur. 1990 yıllarının başıyla bir arada hem internetin devreye girmesi
hem de bilgisayar teknolojisinin ilerlemesiyle ile bu süreç hızlanarak devam etmiştir.
İlk internet kullanımı dünyada bilgisayarların gelişmesiyle 1970 yıllarda başlar. Türkiye’de ilk
internet kullanımı ODTÜ de 1993 yılında başlar. Yapılan çalışmalarda Türkiye’de intenet
kullanımı 2003 yılında yüzde 11 iken 2016 yılı itibariyle yüzde 58 e çıkmıştır. 2016 yılı itibariyle
ülkemizde 42 milyon (Nufüsun % 53 ü) kişinin etkin toplumsal medya hesabı
bulunmaktadır.Türkiye’de son on yıla baktığımızda ise, internet kullanıcı sayısı 2 milyondan 35
milyona yükselerek, yüzde 1750 artış görmekteyiz.
Türkiye’de en çok kullanılan toplumsal medya platformları:
% 32 ile Facebook
%24 ile WhatsApp
%20 ile Facebook Messenger
%17 ile Twitter
%16 ile Instagram
*Türkiye’deki internet kullanıcılarının %77’si her gün internete giriyor!!!!
Tablet, laptop yahut masa üstü bilgisayarda günlük ortalama internet kullanımı: 4,5 saat
Mobil telefondan günlük ortalama internet kullanımı: 2,5 saat
İnternet kullanan bireylerinde günlük televizyon izleme müddeti: 2 saat
DÜNYA ‘ DA
Laptop yahut masa üstü bilgisayardan internete bağlanma oranı: %56 (Geçen yıla nazaran %9 azaldı)
Mobil telefondan internete bağlanma oranı: %39 (Geçen yıla nazaran %21 arttı)
TÜRKİYE’DE
Laptop yahut masa üstü bilgisayardan internete bağlanma oranı: %51 (Geçen yıla nazaran %25
azaldı)
Mobil telefondan internete bağlanma oranı: %46 (Geçen yıla nazaran %55 arttı)
AKILLI TELEFONLARLA EN ÇOK NE YAPILIYOR?
Mesajlaşma uygulamalarını kullanım oranı: %43
Mobilden görüntü izleme oranı: %36
Mobilden oyun oynama oranı: %28
Lokasyon bazlı servisleri kullananların oranı: %37
Mobil bankacılık kullanım oranı: %35
