Sternberg’in Aşk Üçgeni

Ergenlikten yetişkinliğe uzanan periyotta ve sonrasında birbirinden farklı bir çok bağ deneyimliyoruz. Bu münasebetler bazen yatırımımızın yüksek olduğu ve romantik öğeler içeren, duygusallığın yoğunlukta olduğu ilişkilerken; bazen duygusal olarak bir şey hissetmediğimiz lakin fizikî olarak cazip gelen bireylerle tek gecelik ya da kısa periyodik bağlantılar olabiliyor.

Aşkın hangi hislerden meydana geldiği ve bu hislerin da hangi çeşit bağlantıları oluşturduğuna dair ufuk açıcı bir çalışma Strenberg’in çalışması. Psikoloji alanında kıymetli bir isim olan psikiyatrist Robert Sternberg, aşkın ve alakanın boyutlarını üçgen teorisiyle açıklıyor.

Bu teoriye nazaran aşk; yakınlık, bağlılık ve tutku durumlarının farklı kombinasyonlarıyla farklı boyutlara ayrılıyor.

1. Yakınlık:Bağlılık, yakın olma, ve sırları paylaşma hislerini içerir.
2. Tutku:Cinsel ve romantik çekim öğelerini barındırır.
3. Bağlılık:İlişkiyi ileri boyutlara taşımak için gerekli olan sorumluluk, planlama, insiyatif alma üzere öğeleri içerir.

Sternberg için bir bağın eksiksiz olması, bu üç öğeyi de istikrarlı biçimde içermesine bağlıdır. Lakin kişilik özelliklerine ve partnerler ortası bağlantının kalitesine nazaran, çok farklı kombinasyonlardan ortaya çıkan farklı boyutlarda ilgiler de bulunmaktadır.

• Aşık olmama durumu:Aşkın üç ana öğesinin de olmadığı durumları anlatır. Arkadaşlarımızla ve ailemizle yaşadığımız münasebetler, içinde aşkın öğelerini barındırmayan bağlardır.

• Hoşlanma :Arkadaşlık olarak algılanabilecek boyuttaki hislerin hissedildiği aşktır. Partnere duyulan yakınlık, bağlılık, sıcaklık durumlarını içerir.

• Delicesine aşk: Partnerinizi birinci sefer gördüğünüzde yaşadığınız hormonal değişimler ve fizikî çekiciliğin tartıda olduğu aşktır. Romantik münasebetler genelde delicesine aşk boyutunda başlar ve vakitle ortaya bağlılık, uzun müddetli planlar, sorumluluk girdikçe romantik aşka yanlışsız kaymaya başlar. Yakınlık ve bağlılık hisleri devreye girmezse, çok kısa müddette son bulur.

• Boş aşk:Yakınlık ve tutku içermeyen, sırf bağlılığın olduğu aşk tipidir. Güçlü aşklar vakitle bozularak boş aşka dönüşebilir. Planlı olarak yapılmış evlilikler, vakitle boş aşka dönüşebilir.

• Romantik aşk: Bağlılık ve tutku içeren aşk cinsidir. Romantik bağlantıdaki şahıslar fizikî olarak birbirlerine alımlı gelmenin yanı sıra, birbirlerine karşı duygusal yakınlık da hissederler. Bu ilgide yakılık öğesi eksiktir.

• Dostça aşk: Tutkunun olmadığı, bağlılığın ise yüksek derecede olduğu aşklardır. Bağlılık öğesi nedeniyle arkadaşlıktan biraz daha ileri boyutta bir bağdır.

• Aptalca aşk: Bağlılık ve tutku öğelerinin yüksek derecede bulunduğu, yakınlığın ve mantığın ise olmadığı aşk tipidir.

• Mükemmel aşk: Aşkın en istikrarlı ve sağlıklı olduğu tiptir. Yakınlık, bağlılık ve tutku öğelerini istikrarlı halde içerir. Sternberg’e nazaran eksiksiz aşka ulaşmış çiftler, alakalarının üzeriden ne kadar vakit geçerse geçsin kendilerini öbür biriyle daha keyifli hissedebilecekleri ihtimalini göz önünde bulundurmazlar. Birbirlerine karşı hissettikleri tutku, bağlılık ve yakınlık daima istikrarlı biçimde ilerler ve daimdir. Alakada bu boyuta ulaşabilmek birçok kişi için mümkündür lakin kıymetli olan, gelinen bu boyutta uzun müddetli ve kalıcı bir beraberlik sağlamaktır.

Aşka daha evvel bu kadar teknik boyutta bakmamış olabilirsiniz lakin daha evvelki bağlarınızı gözden geçirirseniz, yaşadığınız münasebetinizin hangi kategoride olduğunu az çok konumlandırabilirsiniz.

Aşık olduğunuzu nasıl anlarsınız?

Aşk konusunu açmışken, bu bahiste yapılmış olan ruhsal çalışmalara da göz atmanın yararlı olabileceğini düşünüyoruz. Bir çoğumuz aşık olduğumuz anlarda hissettiklerimizi karnımızda kelebeklerin uçuşması, gözlerimizin aşık olduğumuz bireyden öbür kimseyi görmemesi üzere fizikî ve ruhsal bir grup olgularla açıklamaya çalışıyoruz. Lakin aşk, bu hissettiklerimizden çok daha fazlasını içeren, göründüğünden çok daha karmaşık olan bir durum.

Bir çok teoriye nazaran aşık olduğumuzu gösteren 3 ana belirti duygusal yakınlık, benzerlik ve fizikî yakınlık. Psikoloji bilimine nazaran, biriyle aranızdaki duygusal yakınlığın boyutu ve o kişiyi ne kadar vakittir tanıdığınız, bu bireyle bağ yaşayıp yaşamayacağınızı belirleyen bir faktör. Yani, sizin için büsbütün yabancı olan, yoldan geçen birine tam manasıyla aşık olabilmeniz mümkün değil.

Benzerlik de bir bağın başlayıp başlayamayacağını belirleyen, değerli bir faktör. Zıt kutupların birbirini çekmesi durumu büsbütün uydurulmuş ve içi boş bir telaffuz. Yapılan bilimsel çalışmalar, şahısların sağlıklı bir münasebet yürütebilmelerinin birbirleriyle ortak paydada buluşabildikleri derecede mümkün olabildiğini gösteriyor.

Fiziksel yakınlık da birine aşık olup olamayacağınızı belirleyen, değerli faktörlerden biri. Partnerinizin fizikî olarak ne kadar yakınında olursanız, onunla romantik bir münasebete başlama ihtimaliniz de o kadar artıyor. Yani tıpkı iş yerinde çalıştığınız biriyle münasebet yaşama ihtimaliniz, eski okul arkadaşınızla olduğundan daha fazla.

Aşkı Sternberg’in teorisi üzerinden inceleyerek farklı bir boyuttan bakmanızı sağladığımı düşünüyorum fakat aşkın ne olduğu, nelerle ölçümlendiği ve hangi pahaları barındırdığına dair yüzlerce çalışma ve yaklaşım bulunuyor. Ferdî öğeler barındıran ve insan psikolojisiyle direkt temaslı olan aşk hissini tam olarak tanımlayabilmek mümkün değil. Bu nedenle her bireyin aşk tarifi, aşka yüklediği mana ve hisler epeyce farklı ve subjektif. Bence aşkın teoriği içinde kaybolmayın ve pratiğe döküp her bir aşk lokmasının tadını çıkarın…