Sosyal fobi en genel manada, bir yahut daha çok toplumsal ortamlardan rahatsız olmak ve buna bağlı kaçınmak davranışlarıgöstermek olarak tanımlanabilir. Bu toplumsal durumlar ekseriyetle, topluluk önünde konuşma, yeni beşerlerle tanışma, toplumsal ortamlar (düğün, cümbüş, parti, cenaze vb.), karşı cinsle arkadaşlık bağlantısı başlatma, topluluk içinde yemek yeme, yüksek mevkideki şahıslarla konuşma ve diğerlerinin fikirlerine karşı çıkma olarak gösterilebilir.
Toplumsal fobisi olan beşerler, yaptıkları davranışlarından ötürü başka insanların kendileri hakkında olumsuz fikirler geliştireceklerine inanırlar. Diğerlerinin kendilerindeki terleme, titreme, yüz kızarması üzere dert belirtilerini fark edeceklerinden tasa ederler. Toplumsal fobikler, sıklıkla rahatsız oldukları ortam ve durumlardan kaçınmaya / uzak durmaya çalışırlar. Kaçınamadıklarında ise son derece telaşlı hissederler. Rahatsız olunan durum ve ortamlardan uzak kalma gayreti bazen panik ataklara yol açabilir.
Toplumsal fobi utangaçlığın çok daha ileri bir halidir ve kişinin ömründe problemler yaratabilir. Sınıfta kelam alamamak, sağlıklı arkadaşlık alakaları geliştirememek, toplumsal cümbüşlere katılamamak, iş ortamında potansiyelinin altında performans sergilemek, karşı cinsle ilgi geliştirememek toplumsal fobinin yol açacağı meselelerden bazılarıdır. Toplumsal fobi şahısta yarattığı rahatsızlık hasebiyle depresyonu da tetikleyebilir. APA (Amerikan Psikiyatri Birliği )’ne nazaran toplumsal fobi: “sosyal fobi utanmaktan, küçük düşmekten, toplumsal ortamlarda diğerleri tarafından olumsuz değerlendirilmekten ağır formda korkma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek yaygın bir anksiyete (kaygı, bunaltı) bozukluğudur”.
Özetle:
•Sosyal fobi ruhsal bozukluklar içinde en yaygın olanlardan biridir
•Utangaçlıktan daha çok bir durumdur ve neden olduğu sonuçlar bakımından iddia edilenden daha önemli bir bozukluktur.
•Sosyal fobi yaşayanların yalnızca küçük bir kısmı tedaviye başvurmaktadır.
DSM-V’e Nazaran Toplumsal Fobi Teşhis Kriterleri:
A. Tanımadık beşerlerle karşılaştığı ya da diğerlerinin gözünün üzerinde olabileceği, bir ya da birden fazla toplumsal ya da bir hareketi gerçekleştirdiği bir durumdan besbelli ve daima bir dehşet duyma. Kişi küçük duruma düşeceği ya da utanç duyacağı bir biçimde davranacağından korkar (ya da anksiyete belirtileri gösterir.)
B. Korkulan toplumsal durumla müsabaka çabucak her vakit anksiyete(kaygı, bunaltı) doğurur, bu da duruma bağlı ya da durumsal olarak yatkınlık gösterilen panik atağı biçimini alabilir.
C. Kişi kaygısının çok ya da anlamsız olduğunu bilir.
D. Korkulan toplumsal ya da ferdi hareketin gerçekleştirildiği durumlardan kaçınılır ya da ağır anksiyete ya da dertle bunlara katlanılır.
E. Kaçınma, anksiyöz beklenti ya da korkulan toplumsal ya da bir hareketin gerçekleştirildiği durumlarda problem duyma, kişinin olağan günlük işlerini, mesleksel (ya da eğitimle ilgili) fonksiyonelliğini, toplumsal etkinliklerini ya da alakalarını bozar ya da fobi olacağına ait besbelli bir dert vardır.
F. 18 yaşının altındaki şahıslarda müddeti en az 6 aydır.
G. Dehşet ya da kaçınma, bir hususun (örn. berbata kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun direkt fizyolojik tesirlerine bağlı değildir ve öbür bir mental bozuklukla daha güzel açıklanamaz (örn. Agorafobi ile Birlikte ya da Olmadan Panik Bozukluğu, Ayrılma Anksiyetesi bozukluğu, Beden Dismorfik Bozukluğu, Yaygın Gelişimsel Bozukluk ya da şizoid Kişilik Bozukluğu).
H. Genel tıbbi bir durum ya da öteki bir mental bozukluk varsa bile A tan ölçütünde kelamı edilen kaygı bununla ilişkisizdir, örn. Kaygı, kekemelik, Parkinson hastalığındaki titreme ya da anoreksiya nervoza ya da bulimia nervozadaki yemek yeme davranışı ile bağlantılı değildir.
Her sekiz bireyden biri hayatının makul bir periyodunda toplumsal fobi yaşayabilir. Toplumsal fobi bayanlarda erkeklerden iki kat fazla görülür. Lakin erkekler bayanlara oranla toplumsal fobi için daha fazla yardım Toplumsal fobi çok erken yaşlarda başlayabileceği üzere sıklıkla küme etkileşiminin ve toplumsallığın çok değerli olduğu ergenlik periyodunda başlar. Yardım alınmazsa kronikleşip ömür uzunluğu devam edebilir. Tedavi edilmeyen toplumsal fobide, mesleksel başarısızlık ve ilaç, alkol ve unsur bağımlılığı sık görülür.
Sosyal Fobi Nedenleri Nelerdir?
Toplumsal fobinin nedeni tam olarak bilinmemektedir.
•Genetik ve Öğrenme:Sosyal fobisi olanların sıklıkla utangaç, utangaç ya da toplumsal fobik akrabaları vardır.Aileden gördüğü fobik ve kaçınma davranışlarını çocuk ileriki yaşantısında sürdürebilir.
•Geçmişteki Travmatik Yaşantılar:Sosyal fobiklerin pek birçok geçmişte utanç duyduğu, aşağılanmış hissettiği, mahcup duruma düştüğü yaşantılardan bahsederler. Bu yaşantılar onlarda tıpkı şeylerin tekrarlanma korkusunu ortaya çıkartır. Birebir durumlara maruz kalmamak için toplumsal ortamlardan uzak durmaya başlayabilirler. Bu kaçınma vakitle endişeyi artırır ve toplumsal fobik kısır döngüyü(sosyal ortamda utanma ? kaçınma ? toplumsal ortamdan korkma) oluşturur.
•Olumsuz Düşünme:Sosyal fobisi olan bireyler toplumsal ortamlarla ilgili sıklıkla olumsuz niyet geliştirirler. “Konuşamayacağım, konuşacak kelam bulamayacağım.”, “Aptal duruma düşeceğim”, “Kızlar / erkekler beni beğenmeyecek.”, “ Karnım guruldayacak, yüzüm kızaracak, elim tireyecek, terleyeceğim ve herkes telaşlı olduğumu anlayacak.”, “Kendime inançsız olduğum için kimse benimle ilgilenmeyecek.”, “Sakarlık yapacak döküp, saçacağım” bu niyetlerden yalnızca bazılarıdır. Toplumsal fobikler tıpkı vakitte ulaşılması sıkıntı ve yüksek standartlar geliştirirler. “Hiçbir vakit tasa duymamalıyım.”, “Sevilmek ve beğenilmek için çok zeki ve hoş / güzel olmak zorundayım”, “Herkes yaptıklarımı onaylamalı.” bu standartlara örnek verilebilir. Kendileri ile ilgili sıkıcı, sevimsiz, beğenilmez, maharetsiz, tuhaf, başka şahıslardan farklı üzere olumsuz negatif inançları vardır.
•Sosyal marifet eksikliği:Bazıları toplumsal münasebetler için gerekli marifetleri hiçbir vakit öğrenememiş olabilirler. Bu nedenle toplumsal ortamlarda sorun yaşayabilirler. Bir birçoklarının yaşadıkları yüksek dert seviyesi nedeniyle toplumsal marifetlerini kullanmaz hale gelirler.
Sosyal Fobide Hipnozun Kullanımı: KOGNİTİF HİPNOTERAPİ (BİLİŞSEL HİPNOTERAPİ)
Bilişsel davranışçı terapi kaygılarınıza neden olan niyetlerinizi değiştirmenize yardımcı olur. Telaşlı durumla başa çıkmanız için gevşeme tekniklerini öğrenmenize yardımcı olunur. Terapi sırasında gerçekçi olmayan olumsuz fikirlerinizi fark etmeyi ve gerçekçi / olumlu fikir geliştirmeyi öğretilir. Hipnoz esnasında, korkulan durumların üstüne gidilmesi ve kademeli olarak yüzleşmeniz sağlanır. Toplumsal fobinizin devamına yol açan kaçınmaları yok etmek için size yardımcı olunur. Şayet toplumsal marifet eksikliğiniz varsa, toplumsal marifet geliştirmenize yardımcı olunur. Bütün bunlar, toplumsal fobinin kısa vakitte azalmasına ve kendine inancın artmasına yol açar.
Ekseriyetle toplumsal fobi için 5-10 seans gerekebilir. Birtakım özgül fobilerde daha birkaç seans kâfi olabilir. Daha ağır belirtiler için daha fazla seans gerekebilir. Terapi mühletini, bireylere ve terapiye etkin iştirak üzere faktörler belirlemektedir.