SOSYAL FOBİ

‘Dokuzuncu sınıfa gidiyorum. Öğretmenimin sorduğu soruları biliyorum lakin, bir türlü cesaretimi

toplayıp, parmağımı kaldıramıyorum. Ya yanıt gerçek değilse? Ya bütün sınıf bana gülerse? Ya

kekelersem? Titrersem? Rezil olurum. Bir daha sınıfa giremem.’ Üstteki kelamlar toplumsal fobisi

olan bir öğrenciye ilişkin.

Sosyal anksiyete (kaygı) bozukluğu olarak da isimlendirilen toplumsal fobi, psikiyatride anksiyete

bozuklukları kümesi içinde tanımlanan bir hastalıktır. Temel özelliği; diğer insanların bulunduğu

ortamlarda, utanç verici bir duruma düşmekten, onaylanmayacak bir davranışta bulunmaktan,

alay edilmekten, rezil olmaktan, eleştirilmekten, reddedilmekten, beğenilmemekten, olumsuz

olarak değerlendirilmekten duyulan dehşettir.

Başkalarının beklentilerine fazla kıymet verme

Kendi isteklerini açıkça ortaya koyamama

Hayır diyememe

Aşırı seviyede kendinin farkında olma

Kendini fazla eleştirme

Hataları gözünde büyütme

İncelendiği kanısı ile, kalabalık ortamlarda göz önünde bulunmaktan rahatsızlık duyma

‘Başkaları ne der?’ toplumsal fobisi olan bireylerin en sık tekrarladıkları sorudur.

Sosyal fobinin toplumda görülme sıklığı % 3-13 ortasında değişir. Ortalama başlangıç yaşı 15

olarak belirlenmişse de, belirtiler çok daha küçük yaşlarda fark edilebilir. Daima olarak bir

şeylerden kaçınmak, sorumluluk üstlenmemek, kâfi münasebet kuramamak ya da bir eylemi

başkalarının varlığında gerçekleştirememek, toplumsal fobiden şüphelenilmesi gereken durumların

bazılarıdır. Bayanlarda erkeklere nazaran 1,5-2 kat daha sık görülmekle birlikte, toplumsal fobi nedeni ile

tedaviye başvuranlar daha çok erkeklerdir.

Sosyal fobisi olan bireyler, toplumsal fobik olarak isimlendirilir. Toplumsal fobiklerin ömürlerini bekar

olarak sürdürme olasılıkları, toplum ortalamasından daha yüksektir.

Yapılan araştırmalar toplumsal fobiklerin beyinlerinde bir ekip kimyasal ve elektriksel bozuklukların

olduğunu göstermiştir.

Bir araştırmada toplumsal fobisi olan bireylerin, anne-babalarını ihmalkar, az ihtimamlı, reddedici ya da

fazla kollayıcı, kollayıcı olarak algıladıkları gösterilmiştir. Ailenin çocuk yetiştirme stili, sosyal

ilişki biçimi ve ebeveyn modeli toplumsal fobi gelişiminde kıymetli etkenlerdir.

Sosyal fobiklerin birinci derece yakınlarında, toplum ortalamasına nazaran 3 kat fazla toplumsal fobiye

rastlanmaktadır.

Sosyal fobisi olan bireyler, ekseriyetle utangaç ve içe dönüktür. Olağan göz temasından kaçınırlar,

az konuşurlar. Kendilerine bir şey sorulmadıkça, spontan konuşmazlar. Dikkatin üzerlerinde

toplanmasından hoşlanmazlar. İltifatları sessizce geçiştirirler. Toplumdan kaçmak için hastalık

mazeretini ileri sürerler. İşveren ya da amirleriyle konuşurken bariz dertli görünürler.

Kaygılarını yatıştırmak için alkol kullanmaya yönelebilirler.

Bir küme insanın önünde bulunma ve konuşma

Tanıdık olmayan birisi ile konuşmayı sürdürme

Başkalarının önünde yazı yazma

Başkalarının önünde kanılarını söz etme

Toplum içinde yeme ve/veya içme

Tanıdık olmayan birisi ile yalnız yemek yeme

Tanıdık olmayan birisi ile telefon görüşmesi yapma

Genel tuvaletleri kullanma

Bir partiye yahut arkadaş toplantısına katılma

Tanıdık olmayan birilerinin oturduğu odaya girme

Tanıdık olmayan birisi ile konuşma başlatma

Öğretmen, işveren üzere otorite olabilecek bireyler ile bağ kurma

Kahve ortası yahut öğle ortalarında arkadaşlarla ilgi kurma

Fizyolojik belirtiler; yüz kızarması, terleme, ağız kuruması, kalp çarpıntısı, nefes kesilmesi, nefes

darlığı, mide barsak sisteminde rahatsızlık, diyare, kasılma ve titreme formunda ortaya çıkan

değişikliklerdir.

Zihinsel belirtiler; güçsüzüm, yetersizim, berbatım, beğenilmiyorum, sevilmeye layık değilim,

mükemmel olmalıyım, asla kusur yapmamalıyım, telaşlı olduğumu aşikâr etmemeliyim, çok rahat

davranmalıyım, kusursuz görünmeliyim, kimseyi gücendirmemeliyim, herkesin beğenisini

kazanmalıyım formundaki fikir değişiklikleridir.

Davranışsal belirtiler; bunlar kaçınma prosedürleri olarak da bilinir. Örneğin; korkulan ortama

girmeme, korkulan ortamı terk etme, göz temasından kaçınma, ilgisiz şeyler düşünme, hayallere

dalma, mevzuyu değiştirme, alkol kullanma üzere.

Sosyal fobide ilaç tedavisi ve psikoterapi uygulanır. Yalnızca ilaç ya da psikoterapi de

uygulanabilirken, her ikisi birlikte uygulandığında daha tesirli sonuç alınır. İlaç tedavisinde özellikle

serotonin sistemi üzerinden tesir eden ilaçlar seçilir. İlacın tesir edip etmediğine karar vermek için

en az 10 hafta beklemek gerekir.

Sosyal fobi de en sık kullanılan terapi formu bilişsel ve davranışçı terapidir. Bilişsel terapide,

kaygıya neden olan durumlar, tasaya karşı ortaya çıkan bedensel belirtiler, bu sıradaki

düşünceler anlaşılmaya ve bunlarla baş etme teknikleri geliştirmeye çalışılır. Davranışçı terapide

ise, meşakkatlerin üstüne gitme, rol oynama, gevşeme idmanları, toplumsal maharet eğitimi gibi

yöntemler uygulanır.

Başa dön tuşu