Sosyal Fobi (Sosyal Anksiyete Bozukluğu)
Tanımadık beşerlerle karşılaştığı ya da diğerlerinin gözünün üzerinde olabileceği durumlardan bariz ve daima kaygı duyma halidir. Örneğin, karşılıklı konuşma, bir şeyler yerken, içerken gözlenme, oburlarının önünde konuşma yapma üzere (DSM 5 Teşhis Kriterleri). Kişi, küçük düşeceği, utanç duyacağı bir biçimde davranacağından, diğerlerince dışlanacağından ya da diğerlerinin kırılmasına neden olacağından korkar. Bu toplumsal ortamlar neredeyse her vakit şahısta endişe yahut derde sebep olur. Bu nedenle, birey ya kelam konusu toplumsal ortamlarda bulunmaktan kaçınır, ya da “böyle ortamlara ağır bir kaygı ve korkuyla katlanır”( DSM 5). Bu duyulan endişe, telaş yahut kaçınma daima bir durumdur. Bu belitleri hastalık olarak isimlendirmek için en az altı aydır devam ediyor olması gerekir ve kişinin fonksiyonelliğinin düşmesine sebebiyet verir(DSM 5 Teşhis Kriterleri). Toplumsal fobisi olan şahıslar, kendilerini gereğince ortaya koyamayabilir, son derece uysal ve uzunluğu eğici olabilirler. Öteki beşerlerle göz kontağı kurmaktan rahatsız olurlar, bazen zahmetle duyulacak kadar alçak sesle konuşurlar. Bu bireyler utangaç, içine kapanık olabilirler. Genelde toplumsal bağ kurmayı gerektirmeyen işleri tercih ederler. Konutta daha uzun müddet vakit geçirirler. Erkekler, evlenme ve aile kurmayı geciktirirken bayanlar da dışarda çalışmayı istemek yerine konut bayanı ya da anne olarak hayatlarını sürdürmeyi tercih ederler. Bu hastalığın başlangıç yaşı 13-24 yaşları ortasıdır. Bu bireyler, profesyonel yardım almak için hastalığın başlangıcından 15-20 yıl sonra ekseriyetle 30’lu yaşlarda başvururlar. Zira bunu bir hastalık olarak değil de kişiliklerinin bir modülü üzere görüp bu durumu değiştirebileceklerini düşünmezler.
Sosyal Fobi Nedenleri
Genetik etkenler: Toplumsal fobisi olan erişkin hastaların akrabalarından %16 oranında toplumsal fobiye rastlanmıştır. Yeniden de toplumsal fobinin ne kadarının kalıtıma, ne kadarının da öğrenilmiş davranışlara bağlı geliştiği net değildir. Beyin Yapısı: Toplumsal fobisi olanlarda beyefendisinin amikdala uyaranlar karşısında daha etkin çalıştığı tespit edilmiştir. Tekrar beyefendisinin kimyasında da farklılıklar olduğu dopamin seratonin sistemlerinin olağandan farklı çalıştığı öne sürülmektedir. Etraf: Soysal fobi, birebir vakitte öğrenilmiş bir davranış da olabilir. Ebeveyn-çocuk münasebeti üzerinde yapılan gözlemlerde çocuktaki kaygı ve kaçınma davranışlarının anne-babanın rolü olabileceği düşünülmektedir. Çocukları çok derecede esirgeyici lakin duygusal taraftan gereğince sevgi göstermeyen bir formda yetiştirmek toplumsal fobiye yol açabilir. Toplumsal fobisi olan erişkinlerin, çocukluk devirlerinde aile bağlantı biçiminde yanlışlıklar gözlenmektedir. Bu ailelerin diğerlerinin fikir ve yargılarını fazla önemsediği, tekrar diğerlerinin fikirleri ile ilgili telaş ve utanca vurgu yapıldığı sonuncu toplumsal ilgilerinin kopuk olduğu saptanmıştır.
Sosyal Fobinin Belirtileri
Fiziksel Belirtileri: •Kalp atışlarının hızlanması •Nefes darlığı, nefes kesilme hissi •Yüz kızarması •Karın ağrısı, mide bulantısı •Kas gerginliği •Titreme •Ağız kuruluğu
Düşünsel Belirtileri: •Güçsüzüm •Yetersizim •Çirkinim, kimse beni beğenemez •Sevilmeye layık değilim •Herkesin beğenisini kazanmalıyım •Hata yapmaya hakkım yok
Davranışsal Belirtileri: •Kalabalık içinde yemek yemekten, bir şeyler içmekten kaçınma •Otorite olarak gördüğü kişilerden(patron, öğretmen, müdür vb.) biri ile konuşurken çok heyecanlanma •Sosyal ortam içinde telefon ile görüşmekten kaçınma •Toplum içinde konuşmaktan kaçınma •Hazırladığı bir sunumu yaparken çok heyecanlanma •Karşı cinsle, âlâ tanımadığı biriyle konuşurken heyecanlanma, kişinin gözlerinin içine bakamama
Sosyal fobi ekseriyetle ergenlik yıllarının ortalarında, daha çok çocukluğunda utangaç olduğu bilinen gençlerde görülür. Bazen, küçük düşürücü bir yaşantıyla tetiklenebileceği üzere kimi vakit da sessizce başlar ve yavaş yavaş gelişir. Tedavi edilmezse de hayat uzunluğu sürebilir.
Ne Vakit Takviye Almalı
Sosyal fobi teşhisini koyduran bu belirtiler varsa ve bunlar aile, iş ve toplumsal hayatı olumsuz etkiliyor ve altı aydan fazla sürüyorsa yardım almak gerekir. Toplumsal fobinin tedavisinde psikoterapi teknikleri, ilaç tedavileri kimi vakit da her ikisini bir ortada kullanmak gerekir.
