Disiplin bireylerin içinde yaşadığı topluluğun genel niyet ve davranışlarına uymalarını sağlamak emeliyle alınan tedbirlerin tümü olarak tanımlanabilir.
Biz, disiplini aile ve mesken ortamımız için düşünürsek; disiplin o konutun ve ailenin paha, fikir ve davranışlarına uygun, yapılması ve yapılmaması gereken davranışları içeren bir tedbir sistemi yani davranış nizamıdır.
Disiplin kavramı vakit zaman değişik manalara gelebileceği üzere uygulanış biçimi sırasında yanlış tavırlar olumsuz sonuçlara da yol açabilir. Uygulama şekline nazaran disiplini 2 kısımda inceleyebiliriz. Dış denetimli disiplin ve iç denetimli disiplin (özdenetim).
DIŞ DENETİMLİ DİSİPLİN?
çocuğumuzun davranışlarını denetim etmek ve istediğimizi yaptırabilmek gayesiyle kızma, bağırma, azarlama, tehdit, beddua, kelamla hor görme ve sevgiyi esirgeme üzere formüllerdir. Kısıtlayan-cezalandıran disiplin cinsinde. çocukları denetlemek için gayret harcanırken öğreten eğiten tıptaki disiplinde onları etkilemek için efor harcanır. Çocukları etkilemek ve denetlemek ortasındaki farka dikkat etmek gerekir.
İÇ DENETİMLİ DİSİPLİN?
Yani özdenetim, kişinin kimi kuralları benimsemesi ve dış ikazlara gerek kalmadan bu kurallara kendi kendine uyması yahut uygulamasıdır. Aslında çocuklarımızda varmak istediğimiz sonuç budur. Bu formda hem anne ve babalar daima ikaz ve denetim rolünden kurtulur, hem de bu nedenle oluşabilecek sürtüşme ve problemler önlenmiş olur. Yapılan araştırmalar, kendi kendini disipline etmiş bireylerde kontrol odağının kişinin içinde, oburlarının koyduğu disiplinde kontrol odağının kişinin dışında olduğum göstermiştir.
Özdenetim eğitiminde, birinci temel yaklaşım çocuklarımıza ne yapıp ne yapmaması gerektiğini açıklamak, ona yol göstermektir. Konut içinde hareket etmeye başlayan çocuklarımız ne yapacağı ve nasıl hareket edeceği, yani konutun kuralları hakkında açıklama, bilgi, eğitim almamışsa, haliyle yanlışlar yapacak bu nedenle ikaz edilecek yahut cezalandırılacaktır. Çocuklarımız deneme yanılmalarla neyi yapıp yapmaması gerektiğini öğrenecek lakin her vakit nedenini öğrenemeyecektir.
Meskende disiplin sağlamak için salt otorite ve güç kullanmaya gerek yoktur. Bu bahiste bilgili olmak, şuurlu hareket etmek, dengeli davranmak lakin tıpkı vakitte da sabırlı ve hoşgörülü olarak çocuklarımızın karşısına geçeceğimize, onun safında olup onu desteklemek kafidir. Bu cins bir yaklaşımla özdenetim daha sağlıklı ve kalıcı bir formda elde edilir.
ÎÇ DENETİMLİ DİSİPLİNİ NASIL ELDE EDİLİR?
1. KONUT İÇİNDEKİ KURALLAR VE BEKLENTİLER KATI VE DEĞİŞMEZ DEĞİLDİR.
Kurallar çocuğun yaşına, kişilik yapısına ve özel durumlara nazaran düşünülerek uygulanır. Kişilik yapısı: Birtakım kurallar ve beklentiler çocuğun yapışı nedeniyle sorun haline gelebilir. Örneğin, birtakım çocuklar daha heyecanlı bir yapıya sahiptir ve sabah okula giderken kahvaltı edemezler. Kural ismine çocuğa zorla süt. yumurta üzere besinler yedirmek hem çocuğun yapısına nazaran ağır bir mideyle okula gitmesine, hem de anneyle sürtüşmesine neden olur.
Yaş: Örneğin 3 yaşında bir çocuğun yemeğim hiç üstüne dökmeden ve çok düzgün yemesi
beklenemez. Bu nedenle çocuğa kızmak, onu azarlamak yararsız hatta ziyanlıdır. Buna karşılık 7 yaşında bir çocuğun pak ve düzgün yemek yemesi beklenmesi gereken gerçekçi bir yaklaşımdır.
Özel durum: Herkesin muhtaçlıkları o günkü fizyolojik duruma nazaran değişir. Şayet hastalık geçiriyorsak yahut o gün bir şeye üzülmüşsek her zamankine nazaran farklı bir tavır içinde olabiliriz. Tıpkı durum çocuklarınız içinde geçerlidir. Bu üzere durumlarda daha toleranslı olmak gerekir.
2. ÇOCUKLARIMIZA KURALLARIN NEDENİNİ AÇIKLAMALIYIZ.
3 yaşına kadar çocuklara ” bu bu türlü yapılır” yahut “bu bu türlü yapılmaz” diyerek fazla açıklama yapmadan kimi davranışları yaptırmak daha kolaydır. Fakat 3-4 yaşından İtibaren her şeyin nedenini öğrenmek isterler.
Örneğin, bütün çocukların kola içmeye bayıldığını lakin kolanın mide ve karaciğere zararlarından bahsedersek ve makul günlerde, pazar günleri ve arkadaş davetlerinde içebileceğini belirtirsek. çocuklar kural uygulayıcısının karşısında olmayıp, onun safına geçerek kuralı daha kolay benimseyebilirler.
3. BEKLENEN DAVRANIŞLARI ÇOCUKLARIMIZA AÇIKLAMALIYIZ.
Şöyle yap bu türlü yapma yerine somut, açık. net bir anlatımla hangi davranışın ne vakit beklendiği uygun bir lisanla anlatılmalı öğretilmelidir. Örneğin, “Burak, yatarken evvel pijamanı giyip dişlerini fırçalarsın. Ben de sana güzel geceler demeye geleceğim.” üzere bir davranış açıklaması da Burak’tan yatma vakti ne üzere davranışlar beklediğimizi anlatır. Çocukları yanlış bir davranışta bulurken yakalamak yerine (neden hala yatmadın?) çocuğa düzgün davranma talihi tanımak daha tesirli ve kolladır. Ayrıyeten açıklama alan çocuk kendini kıymetli hisseder ve aile büyüğü i le daha kolay işbirliğine girer.
4. ÇOCUKLARIMIZA KURALLARIN UYGULANMASINDA FAAL ROL VE SORUMLULUK VERMELİYİZ.
Örneğin, Ali’ nin sabah kalkmaları sorun haline gelmişti. Bir türlü yataktan çıkamıyor. annesi birkaç sefer çağırmadan kalkmıyordu. Sonunda beraberce bu sıkıntıya bir deva düşünürler ve Ali çalar saatle kalkan bir arkadaşı üzere yanına çalar saat ister. Çalar saat çaldığında Ali kalkacak ve anne “Hadi Ali ” demekten kurtulacaktır. Sahiden de çalar saat sistemi ile Ali daha kolay kalkmaya başlamış, anne de dış uyarıcı rolünden kurtulmuştur.
5. ÇOCUKLARIMIZIN BEKLENİR DAVRANIŞLARINI (VEYA ONA YAKIN OLANLAR) VE UĞRAŞINI TAKDİR EDEREK PEKİŞTİRMELİYİZ.
DİSİPLİN KONUSUNDA UNUTULMAMASI GEREKENLER NELERDİR?
- Çocuklarımızdan beklentilerimizde çocuğun yaşını gözönünde tutmalıyız. Onlardan yapamayacakları işleri istememeliyiz.
- İstediğimiz davranışın nasıl yapılacağını öğretmeliyiz. İsteklerimizi söylerken kesin ve kararlı bir ses tonu kullanmalıyız.
- Gerçekleştiremeyeceğimiz hiç birşeyi vaad etmemeliyiz.
- Çocuğumuza ne olursa olsun palavra söylememeliyiz.
- Para, oyuncak, giysi, eşya üzere maddi mükafatlar yerine onunla oturup sohbet etmek, birşeyler paylaşmak (oyun oynamak, parka gitmek…) üzere manevi mükafatları kullanmalıyız. Aksi durumda çocuk daima maddi bir mükafatın peşinde olacaktır.
- Uyguladığımız bu usullerde dengeli olmalıyız.
- Bu tekniklerin tesirli olabilmesi için bir mühlet dengeli olarak uygulanmaları gerekmektedir. Bu prosedürler sihirli değnek değildir. Tesirli olması bir mühlet alacaktır.
“Ailelerin gerçek gücü çocuklarını güçlendirmedeki yeteneklerindedir… Onları denetim edişlerinde değil”
