Günümüzde sebeplerini hala tam olarak bilemediğimiz, ekseriyetle gençlik yıllarında ortaya çıkan kişinin algı his, niyet ve davranışlarında bir ekip bozukluklarla kendini gösteren, öteki beşerlerle münasebetlerinde bozulma ve gerçekle-gerçek olmayanın karıştırıldığı, süreklilik gösteren, önemli bir ruhsal hastalıktır. Hastalığın belirti ve bulguları çok çeşitlilik göstermektedir, bu yüzden Şizofreniyi bir hastalık kümesinin genel ismi olarak kıymetlendirmek daha doğrudur. Şizofreni yalnızca hastanın kendisini değil, ailesini ve toplumu da etkileyen önemli bir halk sıhhati meselesidir.
Şizofreni hastalığının başlangıcı farklı formlarda olabilmektedir, Etrafa olan ilginin azalması, içe kapanma üzere sinsi bir başlangıcın yanı sıra, bazen daha gürültülü, kendi kendine konuşma, gülme, olmayan sesleri duyma, olmayan imajlar görme, şüphecilik, kıskançlık saldırganlık üzere belirtilerle ortaya çıkabilmektedir. Hastalığın görülme sıklığı %1 civarındadır. Görülme sıklığında cinsiyet ayırımı olmamakla birlikte erkeklerde daha erken yaşlarda görülebilmektedir. Şizofreni’nin biyolojik, ruhsal hem de toplumsal tarafları vardır. Birinci derece yakınlarında Şizofreni hastalığı olan bireylerde hastalığın gelişme oranı topluma nazaran on kat daha fazladır.
Hastalıkta Görülen Belirtiler
Hastalığın bir çok belirtisi olmakla birlikte başlıcaları;
1.Halüsinasyon; dış dünyada gerçekte var olmayan, seslerin duyulması, manzaraların görülmesi, tat ve kokuların alınması üzere algı bozukluklarıdır.
2.Hezeyan; aksisi tarafındaki ispatlarla bile değiştirilmeyen yanlış ferdî inanışlardır. Kendisine ziyan verilmek istendiği, takip edildiği, değerli güçlerinin olduğu, televizyondan ve radyodan kendisine bildiri geldiği, eşi tarafından aldatıldığı, niyetlerinin okunduğu vücudunun öbürleri tarafından yönetildiği üzere pek çok kanıyı içerebilir.
3.Düşüncenin yapısı ve konuşma ile ilgili bozukluklar; niyetlerin dağınık ve mantıksal bütünlükte olamaması, niyetin maksadına ulaşamaması, maksattan sapması, konuşmada ilgisiz ve gereksiz detayların olması, konuşma sırasında konuşmayı kesip bekleme, yeni sözler icat etme, daima bir biçimde tıpkı şeyleri söyleme, kafiyeli konuşma, karşısındaki kişinin söylediği cümle yahut sözleri tekrarlama, sorulan sorulara anlamsız cevaplar verme vb. gibi
4.Duygulanım Belirtileri; duygusal reaksiyonların dışarıya yansıtılmasında azalma, duygusal reaksiyonların içinde bulunduğu gerçeklere uyumsuzluk göstermesi ( annesinin vefatından bahsederken gülmesi üzere.) Sevinçli bir durumdan birden teğe sonlu bir hale geçmesi. Kişinin zevk aldığı şeylerden artık zevk almaması, işe başlama devam ettirme ve amaca ulaşmada yetersiz kalması, etrafa duyarsız ilgisiz olması vb. gibi
5.Davranışsal Belirtiler; uyumama, saldırgan ve düşmanca davranışlar, bir tiyatro sahnesinde oynuyormuş üzere konuşması ve davranması
6.Tüm bu belirtilerin yanı sıra kişinin günlük yaşantısı, iş ve toplumsal yaşantısını sürdürmekte zorlanması üzere fonksiyonel bozulma görülmektedir.
Hastalığın Tanısı Aşaması
Genellikle bu belirtilerin bir kısmını yaşayan şahıslar, kaygı ve şaşkınlık yaşarlar ve durumu anlamakta zorlanırlar. Kimi hastalar doktora başvurma konusunda istekli olurken birtakım hastalar durumu büsbütün inkar edebilir. Bu hastaları hekim başvurusu için ikna etmek gerekir, bu hastalara akıl hastalığı vurgusu yapmadan, sonluluk, uykusuzluk, huzursuzluk, isteksizlik üzere gözlemlenen belirtiler üzerinden açıklama yaparak iknaya çalışılmalıdır. Buna karşın ikna edilemezse, hasta yakınlarının bir hekimle görüşüp bu süreçle ilgili yardım almaları yararlı olabilir.
Hastalık tanısı, hekimin yaptığı ruhsal muayene, hasta ve hasta yakınlarından alınan bilgilerle konulmaya çalışılır, bazen teşhis koymak birkaç görüşme yahut daha uzun bir süreç gerektirebilir, zira birçok hastalıkta misal belirtiler olabilmekte ve ayırımın yapılabilmesi için farklı kriterler kullanılması gerekebilmektedir, bu hastalığın teşhisini kolaylaştıracak bir analiz bir ölçek yahut bedensel bir bulgu yoktur. Hastalık tanısı konmadan evvel bu belirtilere sebep olabilecek öteki tıbbı hastalıklar ve ruhsal hastalıklar dışlanmalıdır. Şizofreni tanısı için belirtilerin enaz altı aydır olması değerli bir kriterdir. Altı aydan da az müddettir olan belirtiler diğer psikotik bozukluklar( Kısa Psikotik Bozukluk , Şizofreniform bozukluk…) olarak tanımlanabilir ve takiplerdeki duruma nazaran teşhis katılaştırılır. Bazen hastalığa depresyon, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, alkol-madde kullanımı üzere tablolar eşlik edebilmektedir. Bu nedenlerle hasta, hasta yakını ve tabibin işbirliği çok kıymetlidir.
Hastalığın Seyri
Şizofreni’nin başlangıcı ve seyri hastaya nazaran farklılık göstermektedir. Hastalığın başlangıcı birtakım hastalarsa, kendine bakımda azalma, toplumdan uzaklaşma ,içe kapanma üzere sinsi olurken birtakım hastalarda da saldırganlık, sesler duyma, manzaralar görme, kendi kendine konuşma, gülme üzere gürültülü olabilmektedir. Bu belirtiler, kimi hastalarda alevlenme ( belirtilerin artması) ve yatışmalarla, kimilerinde ise belirtile daima gözlenmektedir. Hayatları boyunca bir sefer etkin alevlenme devri yaşayıp sonrasında büsbütün yatışan yahut kısmi yatışma gösteren hastalar, alevlenmeler ortasında birtakım hastalık belirtilerinin olduğu hastalar olduğu üzere orta periyodunda belirtilerin hiç görülmediği hastalarda vardır.
Şizofreni hastalarında, kazalar, kalp-damar sistemi hastalıkları, şişmanlık, metabolizma hastalıkları ve akciğer hastalıkları genel topluma nazaran daha fazla görülmektedir.
Şizofreni Tedavisi
Temel tedavi yaklaşımı ilaç tedavisi olsa da, uygun hastalarda ferdi psikoterapiler, aile tedavisi, psikososyal marifet eğitimleri tedavi sürecinin daha başarılı olmasını sağlamaktadır. Birtakım hastalar ayaktan tedavi edilebilecekleri üzere birtakım hastaların hastane yatışları gerekebilmektedir.
Psikoterapi Uygulamaları
Aile Tedavisi
Hastaların gerek aile tarafından gerekse etraf tarafından yalnızlığa itilmesi sıhhatsiz his dışavurumu tedaviye çok yeterli karşılık veren hastalarda bile hastalığın alevlenmesine ve yanıtın azalmasına yol açabilmektedir. Aile tedavisi ilaç tedavisine eklendiğinde hastaların tedavi karşılığının arttığı, toplumsal ilgiler kurma, var olan maharetlerini arttırma ve yeni maharetler geliştirmede daha başarılı oldukları gözlenmiştir.
Psikososyal Maharet Eğitimi
Tedavinin güçlendirilmesi hastanın hayat kalitesini kuşkusuz artıracaktır. Psikososyal maharet eğitimiyle, hastaların karsılaşacakları hastalık ve hayatla ilgili zorluklarla baş etmeyi öğrenmeleri ve bu marifetleri günlük hayatta kullanmaları amaçlanmaktadır. Tedavinin bu kademesi hastanın toplum içinde daha rahat yaşaması ve topluma adaptasyonunu kolaylaştırmaktadir.
