Sınav periyodunda anne babalar da en az çocuklar kadar telaşlıdır. Telaş bulaşıcı bir histir. Sıklıkla aileler kendi kaygılarını
çocuklarına yansıtmaktadırlar. Çocuktan yüksek beklentilerinin olması, detaylarla çok uğraş sergilemeleri ve imtihanı bir araç değil gaye olarak görmeleri imtihan telaşının oluşumunda epeyce değerlidir. Bu nedenle öncelikle aileler kendi korkularını azaltmaya çalışmalıdırlar. Çocuğumuzun tasasını artırmak yalnızca ona baskı yapmak yahut olumsuz kelamlar söylemekle artmaz. Olumlu cümleler kursak bile, vücut lisanımız yüz tabirimiz ve ses tonu ile verdiğiniz bildiriler aksiyse telaşımız çocuğumuza geçer. Ağızdan çıkan ile vücutların söylediği çelişiyorsa öğrenci daha çok vücut lisanına dikkat edecektir. ‘Ben senin başarılı ve memnun olmanı istiyorum’ derken ‘başarılı ol ki etrafa rezil olmayalım’ diye düşünüyorsanız ona dayanak olamazsınız. Çok fazla sorumluluk alan dertli çocuklarda ‘sana çok güveniyoruz kesinlikle başaracağına inanıyoruz’ denmesi bile ‘bana çok güveniyorlar, ailemin inancını boşa çıkartırsam’ fikrine ve derde sebep olabilir. Bu nedenle sonuca değil sürece odaklanmak ve ‘elinden geleni yaptığına inanıyoruz, vakit zaman başarısız olsan bile çalışmaya devam eder ve elinden gelenin en güzelini yapmaya çalışırsan istediğin amaca ulaşırsın, senin yanındayız, bunun için biz de elimizden geleni yapmaya hazırız’ denmesi çocuk için rahatlatıcı olacaktır.
Ailenin bakış açısında değişim yaratmak ve beklenti seviyesini gerçekçi hudutlara indirmek temel teşebbüsleri oluşturur.
Korkuyu yok etmeye çalışmayın:
Emel tasayı tümüyle ortadan kaldırmak değil, derde yenik düşmemek ve yaşanan korkuyu belirli bir seviyede tutmaktır. Şayet bir hususta hiç tasa duymuyorsanız, o mevzuyu önemsemiyorsunuz demektir ve motive olmanız da mümkün değildir. Olağan seviyedeki bir korku, istek duyma, karar alma ve alınan kararlar doğrultusunda güç üretme ve üretilen bu enerjiyi kullanarak performansın yükseltilmesine yardımcı olur. Bu nedenle çocukların dertle başa çıkmasına yardımcı olurken tasayı ortadan kaldırmaya çalışmak yerine denetim edilebilir düzeye çekmesine yardımcı olmaya çalışın.
Onu ne kadar sevdiğinizi ona her vakit hissettirin:
Bir çocuğun başarılı olması için motivasyona gereksinimi vardır. Bunun için çocuğun başarabileceği kapasiteye sahip olduğuna inanması, başarmaktan keyif alması gereklidir. Çocukların en çok anne babalarından övgü aldıklarında memnun olur. Çocuklar anne babalarda düş kırıklığı yarattıklarını hissetmeye başlarlarsa, içe kapanma, yetersizlik hisleri ortaya çıkar. Çocuğumuzdan kapasitesinden fazlasını ister, yapabildiklerini görmez, yapamadıklarını yüzüne vurur, daima tembelsin derseniz, bir mühlet sonra çocuk da bu durumu kabullenir, özgüvenini ve çalışma uğraş etme motivasyonu kaybeder. Yalnızca başarılı olduğunda sevgi ve ilgi gören, başarısızlıklarında eleştirilen çocuklar, kendi bedellerini yalnızca başarılı olmaya bağlayacakları için, kendilerine güvenmez ve en ufak başarısızlıkta imtihan derdine kapılabilirler. Mevzuyu öğrenip öğrenmediğine değil de, yalnızca imtihanda uygun not alıp alamayacağına odaklanır, imtihanda başarılı olup olamayacağını düşünmekten ders çalışmaya konsantre olamaz, imtihan sırasında heyecandan bildiklerini unutur.
Gereğinden fazla fedakarlıktan kaçının ve bunları hatırlatmayın:maddi olarak çok fedakarlıkta bulunmak, bu fedakarlıkların daima hatırlatılması öğrenciyi ders çalışamaz hale getirir, “ailemin bu fedakarlıklarına karşılık vermek zorundayım.” biçiminde düşünerek daha fazla kaygılanabilir.
Negatif motivasyondan uzak durun. Kimi anne babalar çocuklarının motivasyonunu artırmak için; ‘Bu kadar çalışmayla kazanamazsın“ üzere söylediği kelamlar, hırslanıp çalışmasını sağlamayacağı üzere, çocuğun ya inatlaşmasına ya da telaştan çalışamamasına neden olur
Çocuğunuzu hiçbir vakit öteki çocuklarla kıyaslamayın, örnek göstermeyin.Eşiniz yahut çocuğunuz sizi diğerleriyle kıyasladığında ne hissediyorsanız, çocuğunuz da onu hisseder. Kendi eksiklerini göremez yahut çok abartır, öfkelenir, sizi cürümler, motivasyonu azalır, korkusu artar. “Amcanın kızı tıbbı kazandı, havasından yanına varılmıyor, aman bizi mahcup etme.” vb. tipinden yaklaşımlar çocuğunuza ziyan verebilir. Çocuk, ailesinin ve oburlarının gözünde kendisinin değil, sınavdaki muvaffakiyetinin kıymetli olduğunu düşünür ve imtihana gerçek dışı bir mana yükler.
Çocuğunuzdan beklentilerinizde gerçekçi olmaya çalışın.Objektif bakıldığında belirli alanlarda kuvvetli tarafları olabileceği üzere aşikâr alanlarda da zayıf özellikleri olabilir. Çok beklentiye girmeyin. Her anne baba çocuğunun özel olduğunu düşünür. Beklentileriniz ile çocuğunuzun yapabilecekleri birbiriyle uyumlu olursa çocuğunuz daha az tasa yaşayabilir. Bazen çok pohpohlamak, ’Çok zeki fakat çalışmıyor’ kelamları, çocuğun kendini dev aynasında da görmesine ve tembelliğine sebep olabilir. Çocuğumuza vereceğiniz ileti; ‘her ne yaparsan yap, elinden gelenin en uygununu yap, beklentimiz ise ‘başarıya değil, gayeli, planlı programlı, çalışmasına yönelik’ olmalıdır.
Çocuğa, imtihanların onun kişiliğini kıymetlendiren bir ölçü olmadığı, kazanmak kadar kaybetmenin de hayatın bir kesimi olduğu, hayatın sonu olmadığı anlatılmalıdır.En iyiyi isteyen mükemmeliyetçi ebeveynler çocukta yanılgı yapma korkusuna neden olur. Çocuğun yanlışını düşünmesini sağlamak, birlikte tahlili konuşabilmek kıymetlidir. İmtihandan yahut ödevinden düşük not almış morali bozulmuş bir çocuğa “ben sana söyledim, baştan savma yapmışsın, son ana bırakıyorsun” yerine “üzgün görünüyorsun, bir sonraki ödevinden, imtihanından güzel not alabilmek için nelerde eksiğin var bunu konuşabiliriz” diyebilmek çocuğun yanlışlarından ders almasına yardımcı olmamızı sağlar. Ortaya çıkan dert, akıl yürütme ve soyut düşünme tarafındaki zihinsel faaliyetleri bozar. Bu tesirleri nedeniyle imtihana yüklenen mana, performansın düşmesine neden olan en kıymetli faktörlerden biridir. Kendini imtihan sonucuna nazaran “yetersiz” ve “değersiz” gören bir çocuğun mutsuz olacağı ve özgüveninin düşeceği, buna bağlı olarak da gireceği imtihanlara yönelik kaygısının artacağı açıktır. Çocuklara, girdikleri imtihanın sonucu ne olursa olsun pahalı olduklarının hissettirmek sanıldığı kadar sıkıntı olmayacaktır.
Vakit idaresi konusunda çocuklara yardımcı olun:
Pek çok öğrenci imtihana hazırlanmak için gereğince vakit ayırmadığını düşünür. Bu nedenle de imtihan saati yaklaştıkça panik içerisinde hazırlıklarını devam ettirmeye çalışır. Girilecek imtihana hazırlanmak için gereken süreyi ayarlamak çocukların daha sakin bir formda hazırlanmasına ve imtihan anında kendini daha rahat hissetmesine yardımcı olur. Çocukların tıpkı anda birçok şeyle ilgilenirler ve vakitlerini organize etme konusunda zorluk yaşarlar. Onların bu beceriyi kazanması için yetişkinlerin dayanak olması kıymetlidir. Lakin burada çocukların toplumsal gereksinimleri göz arkası edilmemelidir. Sonuç olarak şayet vakit idaresi konusunda zorlandıklarını gözlemliyorsanız ona yardımcı olmaya çalışın.
Sonuçtan bağımsız olarak gösterilen çabayı takdir edin:
Uğraş, zeka ve yetenek üzere değişim sağlanması mümkün olmayan özelliklerden farklıdır. Zira gayret artırılabilir ya da azaltılabilir. İmtihana hazırlanmak için elinden geleni yapan buna karşı imtihandan beklentisinin altında sonuç alan bir çocuk, ailesinden ya da öğretmeninden yalnızca tenkit alırsa kendini çaresiz hissedecektir. Bu nedenle öncelikle gösterdiği efor için takdir edilmeli ve sonrasında yaşanan probleme odaklanılmalıdır. “Ne yaparsam yapayım olmuyor” diye düşünen bir çocuk, sonraki imtihanlar için motivasyonunu kaybedecek ve daha az gayret göstermeye başlayacaktır.
Geçmişte gösterilen muvaffakiyetleri hatırlatın:
Sorun yaşanmaya başlamadan evvelki muvaffakiyetleri hatırlatmak çocukların motivasyonunu yükseltecektir. Bu süreçte çocuğun hangi özelliklerinin başarısına katkıda bulunduğuna vurgu yapmak hissedilen çaresizliği azaltacaktır. Sahip olduğu olumlu özelliklerin etrafı tarafından da fark edildiğini gören çocuk kendini daha güçlü hissedecek ve meselesiyle daha rahat başa çıkacaktır.
Toplumsal marifetlerini destekleyin:
Okulun başlamasıyla bir arada, çocuklar vakitlerinin büyük kısmını akademik maharetler kazanmaya ayırır. Bilhassa 6. sınıftan itibaren başlayan yıl sonu imtihanları, hafta sonlarının dershaneye ayrılmasına neden olmakta ve çocukların arkadaşlarıyla geçirdiği vakitler gitgide azalmaktadır. Ayrıyeten spor, sanat ve öteki uğraşılara ayrılan vakit da kısıtlanmaktadır. Çocukların çok taraflı bir gelişim göstermesini imkan sağlamak uzun vadede ortaya çıkabilecek makus alışkanlıkların engellenmesinde bu cins aktifliklerin büyük ehemmiyeti vardır. Okulda yaşanan gerilimle başa çıkabilmesi ve kendini geliştirebilmesi için çocukların bu tıp etkinliklere vakit ayırması bir kayıp değil tam aksine öğrenme sürecini de olumlu etkileyecek bir yarardır.