Kaygı, bireyin hayatının belli devirlerinde yaşadığı kozmik bir his ve tecrübedir. Genel olarak gelecekte makûs bir olay olacakmış üzere algılanan ve bireyin kendisini inançsız hissettiği durumlar karşısında gösterdiği bu reaksiyon, geleceğe yönelik tasa, kararsızlık, karmaşa, kaygı, karamsarlık ve ümitsizlik hislerini tabir etmekte, hasebiyle da bireyin hayatta başarısız olmasına neden olmaktadır. Dert, bireyi olağan ömürde ziyadesiyle etkileyebilen ve birden fazla sefer huzursuz edebilen bir his olup bireyin davranışlarını büyük ölçüde etkileyerek makul bir uyumsuzluğa neden olarak okul ortamlarında sık sık kendini göstermektedir. .Sınav korkusu, özel bir dert çeşidi olup bireyin kıymetlendirilmesi kelam konusu olduğunda hissedilen dehşetle karışık bir tedirginlik duygusudur. İmtihan telaşı birçok ülkede ilkokuldan sonraki eğitim ve öğretime hazırlanmada ağır olarak yaşanan ve beraberinde birçok olumsuzluğu getiren aktüel bir mevzudur. İmtihandan evvel imtihanı başarıp başaramayacağı kaygısı ile zihnin daima meşgul olması, bu his nedeni ile günlük ömrün etkilenmesi, ahenge ve yeme davranışları üzerine olumsuz tesirlerinin olması durumunda öğrencilerde imtihan derdinden kelam edilir.Sınav derdi öğrencilerin sahip olduğu potansiyeli engellemekte, vakit zaman tahsillerini yarıda bırakmalarına neden olmakta, öğrencilerin gelecekteki hayat tercihlerini ve mesleksel kararlarını etkilemektedir. İmtihan tasası yüksek olan bireyler, bilişsel yeteneklerini gereğince ortaya koyamadıkları için, daha düşük statülü, kıymetlendirme ve rekabetin daha az olduğu mesleklere yönelmektedirler.
Sınav Derdinin Belirtileri Nedir?
Kaygı, gerginlik ve imtihanla bağlı fikirler ve bedensel belirtiler olarak ikiye ayrılır. Bedensel belirtiler:
- Kalp atışının hızlanması
- Solunum sayısının artışı
- Ellerde ve ayaklarda soğuma
- Mide bulantısı, kasılması
- Barsak hareketlerinde bozulma, ishal-kabızlık
- Terleme ve/veya titreme
- Ateş basması
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Yeme alışkanlıklarında değişme…
Duygusal ve bilişsel belirtiler:
- Huzursuzluk
- Sinirlilik
- Endişe
- Korku
- Konsantrasyon kaybı
- Düşüncelerin bloke olması
- Unutkanlık
- Dikkatsizlik…
Sınav Tasasının sebepleri nedir?
Kaygının kökeni bireyin çocukluk periyodundaki yaşantılarına dayanır. Bu yaşantılar çocuğun ebeveynleri ve öğretmenleri üzere yetişkinlerin yanı sıra, yaşıtlarıyla olan bağlantılarını de içerir. Korku, çocuğun etrafındaki insanların varlığıyla gelişir. Bulaşıcı bir his olduğundan ötürü korkulu bir annenin çocuğunun da dertli olma mümkünlüğü yüksektir. Anneden geçen tasayla çocuk, bilişsel yapısında yeni münasebetler kurarak etrafındaki kimi şahıslar ve durumlar karşısında da dert duymaya başlar. Eğitim sisteminde muvaffakiyet odak kavram haline gelmiştir. O denli ki, öğretmenlerin, anne babaların tüm uğraşları öğrencinin derslerden yüksek notlar almasına yöneliktir. Anne babalar, çocuklarının üniversitede “iyi” bir lisans programına yerleşmesi için her türlü özveride bulunmaktadırlar. Buna rağmen öğrencinin duygusal, toplumsal, ruhsal, fizikî, cinsel gelişimi ve sıkıntıları ya dikkate alınmamakta ya da öğrenci ile ilgili önemli bir sorun ortaya çıktığında ilgilenilmektedir. Bununla birlikte yüksek seviyede akademik muvaffakiyet beklentisi, mükemelliyetçi yaklaşım, yetersiz ders çalışma alışkanlığı, imtihanın nasıl algılandığı ve yorumlandığı derdin seviyesini belirler. Vazife ve sorumlulukları erteleme, başarısızlık ve yetersizlik fikirlerinin etkin hale gelmesi, sık tekrarlanan okul başarısızlıkları, öze yönelik tehdit duygusu ve imtihanı tehdit olarak algılama düşüncelri imtihan tasasına sebep olur.
Sınav Derdi ile Nasıl Başa Çıkılır?
Öncelikle sorunu anlamak gerekir:
- Sınav öncesi ve sırasında neler yaşıyor?
- Kaygı sorunu yaşadığı öbür alanlar var mı?
- Eşlik eden öteki psikopatoloji var mı?
- Aile, arkadaş ve öğretmen dayanağı var mı?
- Maruz kaldığı rastgele bir gerilim faktörü var mı?
Yapılan araştırmalar sonucunda imtihan derdi yüksek olan bireyler için en büyük sorunun daha evvel öğrenilenleri imtihan anında hatırlamamak olduğunu ortaya çıkarmıştır. Ayrıyeten derdi yüksek olan şahısların, korkusu düşük olanlara oranla ders çalışmaya daha çok vakit ayırdıkları araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu bulgulara dayalı olarak imtihan sonucundaki başarısızlık nedeni ders çalışma sürelerindeki yetersizliğe değil, olumsuz kanıların kendilerinde yarattığı başa çıkılmaz derecedeki derde dayandırılabilir. Bu nedenle olumsuz kanılarla başa çıkma kapasitesinin artırılması ana yollardan biridir. Yüksek imtihan korkusuna sahip olan öğrencilerin etkisiz başaçıkma hünerlerini kullandıkları ve sıhhatleri ile ilgili zayıf algılamalara sahip oldukları bulunmuştur. Aşağıda olumsuz fikirlere örnekler verilmektedir:
- Asla güzel bir not alamayacağım.
- Ailemin yüzüne nasıl bakacağım..
- Okulu vaktinde bitiremeyeceğim.
- Şimdi benimle alay edecekler.
- Herkes benden âlâ yapıyor.
- Bu sınıfın en berbatı herhalde benim.
- En sona ben kaldım herhalde benden berbatı yok.
- Hiçbir şeyin faydası yok. Yapamıyorum.
- Kimsenin bir kahrı yok üzere. Bir tek bende mi sorun var.
- Diğerleri hiç durmuyorlar. Hepsi benden iyi
Alternatif fikir geliştirmeyi sağlamak, nefes ve gevşeme idmanlarını kullanmak, faal ders çalışma yolları geliştirmek, nizamlı uyumak ve beslenmek, anne-baba,öğretmen ve arkadaş dayanağı almak imtihan korkusunu yenmeyi sağlayacaktır. Eşlik eden psikopatolojilerin varlığında antidepresan tedaviler planlanabilir. İmtihan korkusu ile baş etmede sorun çözme hünerlerinin geliştirilmesi ile bilişsel davranışçı terapi öncelikli tedavi sistemleridir.
