Sınav tasası sıkça yaşanan bir his olup, öğrencinin yetiştirilmesi, eğitimi ve toplumun bedel yargıları ile yakından alakalıdır. İmtihan tasası öğrenilerek kazanılmaktadır.
Yapıcı ve yıkıcı iki tıp tasadan bahsedebiliriz:
1- Yapan tasa olumludur, kişinin motivasyonunu artırarak muvaffakiyete götürür.
2- Yıkıcı dert ise olumsuzdur, kişinin konsantrasyonun azaltarak başarısızlığa sürükler.
Eğer okul devrinde yaşanan gerçek, öğrenme heyecanı yerine kaygı, yaratmak yerine daima ezbere tekrarlar, yaptıklarından zevk almak ve bireyin kendisinden hoşnut olması yerine bıkkınlık, bezginlik ve kuruntu ise, imtihan korkusu oluşumuyla karşı karşıya gelinmiş olur.
Sınav korkusunun gelişmesine neler taban hazırlar ?
-
Evdeki sıkı disiplin, kısıtlayıcı ve itimat kırıcı ebeveyn tutumları
-
Olumsuz ve kırıcı öğretmen eleştirileri
-
Cezalar
-
Kıt not verme
-
Zorlu imtihan koşulları
-
Sık tekrarlanan okul başarısızlıkları yahut muvaffakiyetin küçümsenmesi (örneğin; muvaffakiyetini daima başkalarına nazaran değerlendirilmesi)
-
Yetişkinlerin olumsuz değerlendirmeleri ve bunların çağrıştırdığı öz’e tehdit duygusu
Sınav tasasının farklı iki boyutu:
1- Kuruntu imtihan korkusunun bilişsel (zihinsel) tarafıdır. Bireyin kendisine dönük olumsuz fikirleri (kuruntuları), imtihanda dikkatlerinin kolay kolay dağılmasına neden olabilir.
- Daldım, kendimi veremiyorum
- Ya bu imtihandan âlâ sonuç alamazsam ?
- Ben aslında yeteneksiz, maharetsiz biriyim, çeşidinden iç konuşmalar bireye fayda yerine, ziyan getiren kuruntu örnekleridir.
2- Duyuşsallık ya da heyecansallık, imtihan derdinin duyusal fizyolojik tarafını oluşturan otonom hudut sistemi uyarılmasıdır.
Örneğin;
*hızlı kalp atışları*kızarma,sararma
*mide bulantıları *sinirlilik ve gerginlik
*erleme *üşüme
Genelde yüksek imtihan dertli bireyler, diğerlerinin tenkit ve yargılarına çok hassaslık gösterirler. Daima olarak özeleştiride bulunurlar. Özkavramları olumsuz, özgüvenleri düşüktür. Davranışları savunucudur.
Bir imtihan insan için ne kadar kıymetli ise, o ölçüde kişiyi etkileyecektir. Öğrenci seçme ve yerleştirme imtihanı üzere ehemmiyeti yüksek bir imtihan, kişiliğe yönelik bir tehdit olarak algılanabilir.
Sınav tasası sonucu imtihan başarısı % 40’a varan bir oranda düşebilmektedir.
Aile üyeleri imtihan için yaşadıkları tasalarını çocuklarına yansıtırlar ise ziyan vermeye başlarlar. Ailenin imtihana hazırlık periyodunda çok özveride bulunması ve bunu sıkça lisana getirmesi, çocuğu daha çok yük altında bırakmakta, yaşadığı tansiyonu arttırmaktadır.
Neler yapılabilir:
- Stress ile başaçıkmada kişinin kendi denetim duygusu çok kıymetlidir.
- Herşeyden evvel gencin kendi hayatına sahip çıkmasına imkan tanımak gerekmektedir. Çocuğa kendi meselelerini kendisinin çözeceğini, ama gereksinim duyduğunda imkanlar dahilinde ona yardım etmeye hazır olunduğu bildirisini vermek, onu rahatlatacaktır.
- Üniversite seçme imtihanı herşeyin başlangıcı ya da herşeyin sonu demek değildir.Sınavın hayat içindeki yeri ve değerinin gerçekçi bir biçimde belirlenmesi, imtihana girecek olan kişiyi olumlu etkilemektedir.
- Herşeye karşın imtihan tasası bireyin muvaffakiyetini düşürecek, hatta sıhhatini bozacak kadar etkiliyorsa, profesyonel yardım almakta fayda vardır.
