- ŞİDDET ve MEVT HABERLERİ EN ÇOK ÇOCUKLARI ETKİLİYOR
Son vakitlerde toplumsal medyada ve televizyonlarda şiddet ve mevt haberleri maalesef günlük hayatımızın birer modülü oldu. Yerlerde yatan cansız vücutlar, şiddet içeren imgeler, çocukların bile öldürülüp, ziyan verildiği manzaralar ailecek izlenir oldu.
- Bu durumun ülkemizin normali olduğuna alışmaya başlamak bizi nasıl bir toplum olmaya götürecek biliyor muyuz?
- Bilgisayar oyunlarındaki şiddetin çocuklarımızı ve gençlerimizi nasıl etkileyeceğini uzun uzun tartışan bizlerin, asıl çok daha yıkıcı; gerçek şiddet imajlarının çocuklarımız ve gençlerimiz üzerindeki tesirini düşünmemiz gerekmez mi?
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç, şiddet ve vefat haberlerinin çocuklar üzerindeki tesirleri hakkında bilgi verdi.
- Şiddet Normalleştiğinde En Çok Çocuklar Ziyan Görür
Çocuklar ve gençler bu şiddetin “normal” olduğu duygusu ile büyüdüklerinde onlara “şiddet yanlış bir tahlildir, beşerler bir adalet sistemine, kurallara uymak zorundadır” dediğimizde bize artık inanmayacaklardır. Şiddet normalleştirildiğinde bu durumdan bütün toplum lakin bilhassa de çocuk ve gençler etkilenecektir.
İçindeki saldırganlığı baskılamayı, toplumun müsaade verdiği biçimde ve ölçüde dışavurmayı çocuklar birinci yaşlardan itibaren öğrenmeye başlarlar. Şiddete yönelik davranışlar giderek azalır ve okula başlama ile birlikte bu cins davranışların ortadan kalkması beklenir. Toplumsallaşma sürecinde çocuk lisanı kullanmayı, kendi hislerini düzenlemeyi, beklemeyi, plan yapmayı ve ertelemeyi öğrenir. Böylelikle saldırganlık toplumsal olarak kabul edilen biçimlerde ortaya konmaya başlar.
- Çocuklar Şiddeti Kabul Edilebilir Bir Tahlil Sistemi Olarak Algılar
İlkokul yaşından sonra şiddete yönelik davranışlar; dürtü denetiminin yetersiz olduğu durumlarda (yapısal yahut husus kullanımı sonucu), toplumsal marifetlerin yetersizliğine bağlı olarak, davranışın sonuçlarını kavrama yetersizliğinde, planlama hüneri yokluğu üzere durumlarda ve empati yokluğuna bağlı olarak ortaya çıkar. Vicdan ve ahlak gelişimi süreci insanlarda şiddete yönelik davranışları baskılayan bir sistem oluşturur.
Şiddete ait yapılan tüm çalışmalar değerlendirildiğinde; gelişimsel süreçte yer alan kişisel, ailesel ve toplumsal risk faktörlerinin bir ortadaki etkileşiminin, şiddetin ortaya çıkmasında rol oynadığı görülmektedir. Aile içi şiddetin çocuklarda şiddete yönelik davranışları artırdığı bilinen bir durumdur. Çocuğun ve ailenin içinde yer aldığı toplumdaki şiddet de gelişim süreci üzerinde tıpkı etkiyi yaratır. Toplumda şiddetin gündelik hayatın bir modülü üzere algılandığı durumlarda çocuklar şiddeti kabul edilebilir bir sorun çözme prosedürü olarak görür. Vicdan gelişimi bozulur.Bu durum insanların gündelik ömürlerine yansır. Şiddet eşiği düştüğünde en beklenmedik insanların bile şiddete yöneldiğini görmeye başlarız
- Ergenler Gelecek Hayallerinden Vazgeçiyor
Ergenler bütün bunlara ek olarak yaşlılık yıllarını görecek kadar yaşayamayacaklarını düşünmeye başlarlar. Bu durum ergenlerin kendi geleceklerine yapacakları her cins yatırımdan vazgeçmelerine, plan yapmayı, okumayı, gelecek düşlemeyi anlamsız bulmaya başlamalarına neden olur. “Beni bekleyen bir gelecek yok” formunda özetlenebilecek bu şekil düşünme biçimi ergenlerde görülen davranış bozukluklar ve unsur kullanım bozuklukları üzere birçok probleme taban hazırlar.
- Şiddet Kavramı Çocuklara Nasıl Açıklanır?
Bu cins kavramları açıklarken çocukların karşılaştıkları durumlar ve bunun bağlamında çocuğun yaşına uygun açıklamalar yapmak uygundur. Bebeğin genelde birinci şiddete yönelik davranışları yakınındaki bireylere karşı olur. Anneyi ısırabilir, yakınındaki bir şahsa vurabilir vs. Bu birinci davranışlardan başlayarak çocuğa bu davranışın uygun olmadığına yönelik iletiler vermek gerekir.
Örneğin; bebek anneyi ısırdığında anne buna müsaade vermemeli ve “hayır” diyerek bunun yanlış bir davranış olduğunu tabir etmelidir. Daha sonra da çocuk arkadaşları ile bu tıp durumlar yaşadığında diğerine şiddet uygulamanın yanlış olduğu çocuğun yaşına uygun tabirlerle kesin bir söz ile anlatılmalıdır.
Ergenlik öncesi yaşlarda çocukların kavramları anlamaları zordur, o yüzden somut örnekler üzerinden çocuğa hangi davranışın hakikat hangisinin yanlış olduğunu yaşına uygun tabirlerle anlatmak gereklidir.
- Ailelere Düşen Görevler
Saldırganlık ve şiddet eğilimi her çocukta olabilir. Çocuklar büyürken aileden aldıkları eğitimle bu eğilimi denetim etme maharetlerini geliştirirler. Anne-baba, çocuğun kızgınlık ya da engellenmişlik hisleri ile baş etmede hangi yolu kullanacağını örnek olarak göstermelidir. Çocuklar için söylenenlerden çok davranışlar kıymetlidir. Bu nedenle şayet anne baba birbirlerine ve çocuklarına karşı şiddete yönelik davranışlar göstermezler ve kendi şiddet eğilimlerini denetim ederlerse çocuk bu davranışı örnek alır ve kendisini denetim etmeyi öğrenir. Ailenin çocukların davranışları üzerindeki tesiri her vakit öteki tesirlerden daha güçlüdür.
Aileler savaşla ilgili konuşurken savaşın insanlara getirdiği acıları ve aksilikleri anlatmalı, savaşlardan taraf tutmadan, savaşan tarafların tümüne acı, vefat ve yoksulluk getiren bir olgu olarak kelam etmelidirler. Savaşın bir kazananı yoktur. Haklı savaşlar bile meseleleri çözmek için en uygun metotlar kabul edilemez. Çocuklarda savaşa karşı bir dünya görüşü geliştirmek, savaşla kahramanlık kavramını bütünleştirmek yerine insanlara getirdiği acıları birleştirmek ve çocuğun başındaki savaş kavramının bu formda oluşmasını sağlamak daha gerçek bir tavırdır.
Savaşla ilgili imgeleri açıklarken savaşın yanlışlığı ve berbatlığı anlatılmalıdır. Atatürk’ün “Yurtta sulh, cihanda sulh” kelamının ne kadar yerinde bir kelam olduğu, barışçı bir sorun çözme yaklaşımının gerekliliği konuşulabilir
Savaşla ilgili manzaraları bilhassa izletmek natürel ki gerekli değildir fakat çocuklar ister istemez gazetelerde, televizyonda bu cins imgelerle karşılaşacaklardır. Bu türlü imajlar ortaya çıktığında bilhassa çocuğa yasaklamak da uygun olmaz zira çocuğun bu mevzuyu çok daha fazla önemsemesine ve tasalarının artmasına neden olur. Yapılacak şey bu tıp imajlarla karşılaştığında çocuğun bu bilgileri hazmetmesine yardımcı olmak yani; onunla bu mevzuda konuşmak, fikirlerini paylaşmak, çocuğun savaşa ve şiddete karşı bir dünya görüşü oluşturmasını desteklemektir.
Olağanda çocuklar bu tıp haberlerden etkilenmezler. Şayet çocuk aslında çok dertli, endişeleri olan, etrafında gördüğü her durumdan kaygı üreten bir çocuk ise o vakit izlediği bütün haberler üzere savaş haberleri de bu çeşit çocuklarda telaş ve kaygı yaratır. Çocuğun bu husustan ruhsal olarak etkilendiği; daima bu bahis ile ilgili konuşmasından, bu cins durumların kendi başına da gelebileceği kaygılarından kelam etmesinden, uyku bozukluğu, okula gitmekten ve aileden ayrılmaktan korkma üzere belirtiler göstermesinden anlaşılabilir. Bu çocuklar ilerde dert bozuklukları ortaya çıkarmaya yatkın çocuklar olabilir ve bir psikiyatrik yardım alınması uygun olacaktır.
Çocuğa yaşına uygun bir biçimde bu çeşit durumların kendi başına gelmeyeceğine dair teminat vermek gerekir. Biraz daha büyük çocuklarda savaşı sona erdirmek için neler yapılabileceği konuşularak bahse duygusal yaklaşım yerine bilişsel yaklaşım geliştirmelerini amaçlamak ve böylelikle bahse ait duygusal yükü dengelemek faydalı olur.
