- ŞİDDET ve MEVT HABERLERİ EN ÇOK ÇOCUKLARI ETKİLİYOR
Son vakitlerde toplumsal medyada ve televizyonlarda şiddet ve vefat haberleri maalesef günlük hayatımızın birer modülü oldu. Yerlerde yatan cansız vücutlar, şiddet içeren imajlar, çocukların bile öldürülüp, ziyan verildiği imgeler ailecek izlenir oldu.
- Bu durumun ülkemizin normali olduğuna alışmaya başlamak bizi nasıl bir toplum olmaya götürecek biliyor muyuz?
- Bilgisayar oyunlarındaki şiddetin çocuklarımızı ve gençlerimizi nasıl etkileyeceğini uzun uzun tartışan bizlerin, asıl çok daha yıkıcı; gerçek şiddet imgelerinin çocuklarımız ve gençlerimiz üzerindeki tesirini düşünmemiz gerekmez mi?
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç, şiddet ve mevt haberlerinin çocuklar üzerindeki tesirleri hakkında bilgi verdi.
- Şiddet Normalleştiğinde En Çok Çocuklar Ziyan Görür
Çocuklar ve gençler bu şiddetin “normal” olduğu duygusu ile büyüdüklerinde onlara “şiddet yanlış bir tahlildir, beşerler bir adalet sistemine, kurallara uymak zorundadır” dediğimizde bize artık inanmayacaklardır. Şiddet normalleştirildiğinde bu durumdan bütün toplum lakin bilhassa de çocuk ve gençler etkilenecektir.
İçindeki saldırganlığı baskılamayı, toplumun müsaade verdiği biçimde ve ölçüde dışavurmayı çocuklar birinci yaşlardan itibaren öğrenmeye başlarlar. Şiddete yönelik davranışlar giderek azalır ve okula başlama ile birlikte bu cins davranışların ortadan kalkması beklenir. Toplumsallaşma sürecinde çocuk lisanı kullanmayı, kendi hislerini düzenlemeyi, beklemeyi, plan yapmayı ve ertelemeyi öğrenir. Böylelikle saldırganlık toplumsal olarak kabul edilen biçimlerde ortaya konmaya başlar.
- Çocuklar Şiddeti Kabul Edilebilir Bir Tahlil Metodu Olarak Algılar
İlkokul yaşından sonra şiddete yönelik davranışlar; dürtü denetiminin yetersiz olduğu durumlarda (yapısal yahut husus kullanımı sonucu), toplumsal maharetlerin yetersizliğine bağlı olarak, davranışın sonuçlarını kavrama yetersizliğinde, planlama marifeti yokluğu üzere durumlarda ve empati yokluğuna bağlı olarak ortaya çıkar. Vicdan ve ahlak gelişimi süreci insanlarda şiddete yönelik davranışları baskılayan bir sistem oluşturur.
Şiddete ait yapılan tüm çalışmalar değerlendirildiğinde; gelişimsel süreçte yer alan ferdi, ailesel ve toplumsal risk faktörlerinin bir ortadaki etkileşiminin, şiddetin ortaya çıkmasında rol oynadığı görülmektedir. Aile içi şiddetin çocuklarda şiddete yönelik davranışları artırdığı bilinen bir durumdur. Çocuğun ve ailenin içinde yer aldığı toplumdaki şiddet de gelişim süreci üzerinde tıpkı etkiyi yaratır. Toplumda şiddetin gündelik ömrün bir kesimi üzere algılandığı durumlarda çocuklar şiddeti kabul edilebilir bir sorun çözme sistemi olarak görür. Vicdan gelişimi bozulur.Bu durum insanların gündelik hayatlarına yansır. Şiddet eşiği düştüğünde en beklenmedik insanların bile şiddete yöneldiğini görmeye başlarız
- Ergenler Gelecek Hayallerinden Vazgeçiyor
Ergenler bütün bunlara ek olarak yaşlılık yıllarını görecek kadar yaşayamayacaklarını düşünmeye başlarlar. Bu durum ergenlerin kendi geleceklerine yapacakları her çeşit yatırımdan vazgeçmelerine, plan yapmayı, okumayı, gelecek düşlemeyi anlamsız bulmaya başlamalarına neden olur. “Beni bekleyen bir gelecek yok” halinde özetlenebilecek bu usul düşünme biçimi ergenlerde görülen davranış bozukluklar ve husus kullanım bozuklukları üzere birçok sıkıntıya taban hazırlar.
- Şiddet Kavramı Çocuklara Nasıl Açıklanır?
Bu cins kavramları açıklarken çocukların karşılaştıkları durumlar ve bunun bağlamında çocuğun yaşına uygun açıklamalar yapmak uygundur. Bebeğin genelde birinci şiddete yönelik davranışları yakınındaki bireylere karşı olur. Anneyi ısırabilir, yakınındaki bir bireye vurabilir vs. Bu birinci davranışlardan başlayarak çocuğa bu davranışın uygun olmadığına yönelik bildiriler vermek gerekir.
Örneğin; bebek anneyi ısırdığında anne buna müsaade vermemeli ve “hayır” diyerek bunun yanlış bir davranış olduğunu tabir etmelidir. Daha sonra da çocuk arkadaşları ile bu cins durumlar yaşadığında diğerine şiddet uygulamanın yanlış olduğu çocuğun yaşına uygun tabirlerle kesin bir tabir ile anlatılmalıdır.
Ergenlik öncesi yaşlarda çocukların kavramları anlamaları zordur, o yüzden somut örnekler üzerinden çocuğa hangi davranışın gerçek hangisinin yanlış olduğunu yaşına uygun tabirlerle anlatmak gereklidir.
- Ailelere Düşen Görevler
Saldırganlık ve şiddet eğilimi her çocukta olabilir. Çocuklar büyürken aileden aldıkları eğitimle bu eğilimi denetim etme hünerlerini geliştirirler. Anne-baba, çocuğun kızgınlık ya da engellenmişlik hisleri ile baş etmede hangi yolu kullanacağını örnek olarak göstermelidir. Çocuklar için söylenenlerden çok davranışlar değerlidir. Bu nedenle şayet anne baba birbirlerine ve çocuklarına karşı şiddete yönelik davranışlar göstermezler ve kendi şiddet eğilimlerini denetim ederlerse çocuk bu davranışı örnek alır ve kendisini denetim etmeyi öğrenir. Ailenin çocukların davranışları üzerindeki tesiri her vakit başka tesirlerden daha güçlüdür.
Aileler savaşla ilgili konuşurken savaşın insanlara getirdiği acıları ve aksilikleri anlatmalı, savaşlardan taraf tutmadan, savaşan tarafların tümüne acı, mevt ve yoksulluk getiren bir olgu olarak kelam etmelidirler. Savaşın bir kazananı yoktur. Haklı savaşlar bile sıkıntıları çözmek için en uygun sistemler kabul edilemez. Çocuklarda savaşa karşı bir dünya görüşü geliştirmek, savaşla kahramanlık kavramını bütünleştirmek yerine insanlara getirdiği acıları birleştirmek ve çocuğun başındaki savaş kavramının bu halde oluşmasını sağlamak daha hakikat bir tavırdır.
Savaşla ilgili manzaraları açıklarken savaşın yanlışlığı ve berbatlığı anlatılmalıdır. Atatürk’ün “Yurtta sulh, cihanda sulh” kelamının ne kadar yerinde bir kelam olduğu, barışçı bir sorun çözme yaklaşımının gerekliliği konuşulabilir
Savaşla ilgili imajları bilhassa izletmek olağan ki gerekli değildir ancak çocuklar ister istemez gazetelerde, televizyonda bu cins imajlarla karşılaşacaklardır. Bu türlü imgeler ortaya çıktığında bilhassa çocuğa yasaklamak da uygun olmaz zira çocuğun bu mevzuyu çok daha fazla önemsemesine ve telaşlarının artmasına neden olur. Yapılacak şey bu çeşit manzaralarla karşılaştığında çocuğun bu bilgileri hazmetmesine yardımcı olmak yani; onunla bu bahiste konuşmak, fikirlerini paylaşmak, çocuğun savaşa ve şiddete karşı bir dünya görüşü oluşturmasını desteklemektir.
Olağanda çocuklar bu cins haberlerden etkilenmezler. Şayet çocuk esasen çok dertli, endişeleri olan, etrafında gördüğü her durumdan endişe üreten bir çocuk ise o vakit izlediği bütün haberler üzere savaş haberleri de bu cins çocuklarda korku ve telaş yaratır. Çocuğun bu husustan ruhsal olarak etkilendiği; daima bu husus ile ilgili konuşmasından, bu cins durumların kendi başına da gelebileceği kaygılarından kelam etmesinden, uyku bozukluğu, okula gitmekten ve aileden ayrılmaktan korkma üzere belirtiler göstermesinden anlaşılabilir. Bu çocuklar ilerde dert bozuklukları ortaya çıkarmaya yatkın çocuklar olabilir ve bir psikiyatrik yardım alınması uygun olacaktır.
Çocuğa yaşına uygun bir biçimde bu çeşit durumların kendi başına gelmeyeceğine dair teminat vermek gerekir. Biraz daha büyük çocuklarda savaşı sona erdirmek için neler yapılabileceği konuşularak mevzuya duygusal yaklaşım yerine bilişsel yaklaşım geliştirmelerini amaçlamak ve böylelikle hususa ait duygusal yükü dengelemek faydalı olur.
