Kamuoyunda pek bilinmeyen ‘Sahtekarlık Sendromu’ yaşayanların en bariz özelliğinin; ‘kişinin kendisinin sahtekar ve dolandırıcı olduğuna inanmasıdır’ diye tanımlanıyor. Psikoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Psikiyatrist Onur Okan Demirci, “İmposter Sendromu” olarak da bilinen bu rahatsızlık hakkında şöyle konuştu: Bu rahatsızlığa İmposter Fenomeni, Fraud Sendromu, İmposterizm, Sahtekar Sendromu, Dolandırıcı Sendromu üzere isimler de verilir. Bu rahatsızlığı yaşayan şahıslar gerçekleştirdikleri ferdî muvaffakiyetlerinin tesadüf, talih yahut uydurma olarak gerçekleştiğine inanırlar. Buna inandıkları için kendilerini dolandırıcı yahut sahtekâr üzere hissederler. Halbuki gerçeklerin sahtekarlıkla ilgisi bulunmamaktadır. Kişi aslında başarıyı büsbütün kendi mahareti ve uğraşı ile elde etmiştir lakin zihinde beliren kimi fonksiyonsuz ve gerçek olmayan kanılar nedeni ile kendisinin sahtekâr yahut dolandırıcı olduğuna inanması ile sonuçlanır.”
Sahtekâr olduğuna inanan imposter sendromlu kişinin foyasının bir gün ortaya çıkacağı tasası ile konuşmalardan, sohbetlerden ve toplumsal ortamlardan kaçmaya çalıştığını belirten Demirci, “Örneğin; toplantılara katılmaktan, konuşma yapmaktan, seminer vermekten, soru sorulacağı telaşı ile iş ortamlarına girmekten kaçmaya başlar. Kişi epeyce başarılı ve zeki olmasına karşın kendisini bunun gerçek olmadığına inandırmaktadır ve bunun sonucunda da dışarıdan anlaşılmaması için toplumsal ortamlardan kaçınmaya başlamaktadır. Böylelikle bireyde bir performans derdi ve toplumsal tasa ortaya çıkmaktadır. Bu durum aslında hepimizin bildiği obsesif yani takıntı hastalığı ile toplumsal fobi rahatsızlıklarının bir karışımı üzere görünmektedir” formunda konuştu.
“AKILLI VE BAŞARILI ŞAHISLAR BU SENDROMU YAŞIYOR”
İşin içine bir de mükemmeliyetçi bir kişilik yapısı dâhil olduğuna değinen Psikiyatrist Demirci,“Her şeyin kusursuz olması gerektiğine inanan kişi aslında harika diye bir kavramın olmadığını kabullenmediğinden yaptığı her iş ona yetersiz gelecektir. Bu yetersizlik kanıları ile gerçekleştirdiği her başarıyı da tesadüf yahut talih olarak adlandıracaktır. Bu tesadüflerinde bir gün diğerleri tarafından fark edileceğini düşünerek telaş ve kaygı içinde yaşayacaktır. Bu şahıslar tipik olarak kendilerinin geçersiz olduğunu düşünürler, muvaffakiyetlerinin yalnızca talih olduğuna inanırlar ve iltifat aldıklarında bu iltifatın gerçek olmadığına inandıkları için çok kibar cevaplar vermeye çalışırlar.
Örneğin hoşluğu ile ilgili iltifat alan bir kişi bu durumu ‘aslında hoş değilim o sizin hoş bakış açınız’ üzere nitelendirebilir. Yahut başarısı ile ilgili övgü alan kişi ‘aslında ben bir şey yapmadım yalnızca kolay bir sınavdı’ üzere çok kibar yorumlarda bulunur. Bu rahatsızlık çoğunlukla bayanlarda görülmektedir. Nadiren de olsa erkeklerde görüldüğü olmaktadır. Tekrar söylemek gerekirse bu rahatsızlığa yakalanan bireyler başarısız yahut tembel bireyler değildir bilakis fazla çalışan, kapasitesi yüksek, akıllı ve başarılı bireylerdir. Yalnızca bu kendilerinin başarıyı hak edecek kadar akıllı ve çalışkan olduklarına inanmazlar” tabirlerini kullandı.
“BİRÇOK ÜNLÜ VE TANINMIŞ İSİM BU SENDROMDAN MUZDARİP”
Kişinin daima içinden kendisini eleştirdiğini belirten Demirci, “Bu tenkitler muvaffakiyetleri ile ilgili olabildiği üzere dış görünüşü ile ilgili de olabilir. Buradan anlaşılacağı üzere sorun dışarıdaki insanların fikirleri, davranışları yahut söyledikleri değildir, asıl sorun kişinin kendi zihninde daima dönüp duran aslında gerçek olmayan fikirleridir. Bu durumdan muzdarip olan birçok ünlü ve tanınmış isim de bulunmaktadır.
Sahtekâr sendromuna yakalanmış olan şahısların tedavilerinde psikiyatrik ilaç tedavileri yapılabildiği üzere bilişsel davranışçı terapiler ve EMDR üzere psikoterapi yöntemlerininde uygulanabildiğini vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Onur Okan Demirci, “Kişinin iş ortamı da bu rahatsızlığı tetikleyebilmektedir. Telaşın, rekabetin doğal olarak karşılanmadığı, çok baskının olduğu, büyük ve kurumsal şirketlerde çalışılan her ortam şahısta bu rahatsızlığı tetikleyecektir. Tedavide emel kişinin zihnini daima meşgul eden, aslında gerçek olmayan olumsuz kanıların engellenmesi yahut gerçek olanlarla yer değiştirilmesidir. Toplumda aslında hayli sık görülen bu duruma birçoğumuz yakalanmış olabiliriz. Bu rahatsızlığa yakalanmak elimizde olmayabilir lakin değiştirebilme gücü sürekli elimizdedir” halinde konuştu.