“Ya canını ya malını” dermiş eski vakit eşkıyaları, soyguna başlarken. “Mal canın yongasıdır” der cetlerimiz atasözünde. Pekala, sağlıklı ve aklı başında olan, memleketimizin insanı ne düşünür? Ne yapar?
Taşrada veteriner doktor, tabipten değerlidir. Zira köy yerinde bir aile reisi için sıralama çoklukla şu haldedir: meskenin en değerlisi geçim kaynağı olan mallardır (inek, koyun, kuzu…), daha sonra alet edevattır, sonra çocuklardır (öncelik erkek çocuktur, kız çocukları için kendini çok kasmaya gerek yoktur), karısıdır (hizmet etmekten geri kalmamalıdır), en son kendisidir. Sıhhat ocağına hastalanan aile üyelerinin getirilme önceliği bu minvaldedir. Mümkün ise insan sıhhati için para harcanmamalıdır, traktörün tamiri daha elzemdir ve önceliklidir.
Taşradan kente geldikçe sıralama kısmen değişse de bakış açısı değişmez: sıhhat için ayrılan bütçe ve vakit israftır. Tüm akıl, iş için kullanılır: iş büyütülmeli, para istiflenmelidir. Artan vakit olursa (ki birçok vakit büyükşehirlerde olmaz) aileye kısmen harcanır, kişinin kendisine ayırdığı özel bir vakit, bütçe, proje… olmaz. Otomobil bakıma/tamire götürülürken paradan sakınılmaz, lakin var olan zihniyette “can taşıyor, insan hayatı için önemli” niyetinden çok “düzenli bakımının yapılmış olması satarken otomobile prim yaptırır, daha çok para eder” niyeti ön plandadır. Alınan önlemler malı müdafaaya yöneliktir, can için alınacak önlemler israftır, para kaybıdır.
İşte bu nedenle canım memleketimde, “koruyucu sıhhat hizmetleri” kavramı işlerlik kazanmaz. Hastalıklar son devirlerinde, hasta ileri olay olduktan sonra tespit edilir. Erken teşhis ve tedavi bahtı genelde olmaz. Kanser olaylarında, son devirde teşhis konmasının sonucu olarak tedavide el-kol bağlı kalır. Depresyon olayında, hasta intihar ederek vefat eder, geride kalanların içi yanar.
Hekimler, hastalıkların erken teşhisi için yapılması gerekenleri her daim söylerler de dikkate alınırlar mı? Ülkemizde göğüs kanserine yönelik önlem gayeli 20-40 yaş aralığında 2-3 yılda bir, 40 yaş üzerinde her yıl göğüs muayenesini doktora yaptıran kaç bayanımız vardır? Ya da prostat kanserinin erken teşhisi için 50 yaşında ve sonrasında, kaç erkek prostat muayenesi için doktora başvurmuştur? 40 yaşından sonra kaç vatandaşımız kardiyolojik taraftan check up yaptırmıştır? Sıkıntılarının tahlili için psikoterapötik takviye almak yerine, “kendim hallederim” diyerek vakitle depresif süreçler yaşayan (hastalandıktan sonra ok yaydan çıkar ve uzun müddetli tedavi süreçleri başlar, maddi-manevi külfet artar) vatandaşlarımızın sıklığı nedir? Örnekleri çoğaltmak mümkündür. Sizce “sağlığımız ne kadar bedelli?”.
