Robotik diz cerrahisi
Hastalar tarafından sıklıkla merak edilen fakat şimdi ülkemizde kullanılmayan bir teknolojiyi bu yazımızın konusu olarak ele aldık. Robotik teknolojilerin kullanımı imalat sanayii başta olmak üzere birçok endüstriyel alanda ve günlük ömrümüzde yaygınlaşmaktadır. Günümüzde konutlarımızın paklığı, akıllı telefonlar, arabalar üzere bir çok gündelik aygıtlarda yardımcı olarak robotik teknolojiyi kısmen de olsa kullanmaktayız. Fakat, öteki teknolojik gelişmelerde olduğu üzere, robot teknolojisi yavaş da olsa ortopedi ameliyathanelerine girmektedir. Cerrahi robotlar doktorlara yol göstermek, alanda ölçüm yapmak üzere alanlarda kullanılmaktadır. Protez üzere yüzey kaplamaları yapılması gereken tedavilerde materyalin bedende konumlanması bilhassa ehemmiyet taşır. Ayrıca protezlerin kalınlığı da değerlidir. Daha ince gereçlerin kullanılmaya başlanması lakin daha ayrıntılı hazırlık kesilerine muhtaçlık duyarlar. Sayılan bu gereksinimlerden ortaya çıkan robotik sistemler farklı teknolojileri kullanırlar.
Bir birçoklarında hastalara ameliyat öncesi ayrıntılı değerlendirmeler yaparak üç boyutlu düzlemlerin oluşturulması için tıbbi görüntülemeler yapılmaktadır. İmajların üzerindeki planlamaya sadık kalarak süreç ameliyathanede takip edilir.
Amerikan Cerrahlar akademisinin resmi sitesinde Dr Mihalko imzasıyla yayımlanan bir makalede; Ortopedi ve Travmatoloji alanında uygulanan cerrahide robotik sistemler üç allt başlıkta ele alınmaktadırlar:
Aktif sistemler ROBODOC® (Curexo Technology Corp.) ve Caspar (bilgisayar takviyeli cerrahi planlama ve robotik) teknolojileri, özerk biri üzere vazifeleri yerine getirme yeteneğine sahiptirler. Öte yandan Pasif sistemler rastgele bir cerrahi prosedür sırasında cerrahı bilgilendirmek üzere fonksiyonlar üstlenirler. Kendi başlarına bir hareketi yapamazlar ve daima hekim denetimi altında bulunmak zorundadırlar.
Pasif robotik sistemler bilgisayar dayanaklı kesi kılavuzları yarı etkin sistemleri, cerrahi hareketleri yönlendirmek denetim etmek ve hareket alanlarını inançlı alanlara sınırlamak için navigasyon teknolojilerini kullanılırlar. Doğal olarak da son denetim hala cerraha bağlıdır.
Ülkemizde de en sık kullanılan robotik cerrahi sistemlerden biri olan Da Vinci Cerrahi Sisteminde cerrahın el hareketini hastanın içinde taklit eden teknolojiler bilhassa prostat ameliyatlarında sıklıkla kullanılmakta olup, lakin ortopedi ameliyatlarında kullanımı sonludur.
Robotik teknolojinin kullanılmaya başladığı Diz cerrahilerinde sistemler unikompartmantal yani yarım protez olarak isimlendirilen diz protezlerinin yerleştirilmesinde kullanılırlar. Yarı faal bir sistemdir ve ameliyat esnasında kullanılmak kaydı ile bir bilgisayarlı tomografi ön görüntülemesini temel alır. İmplant yerleştirilmesi için gerekli kemik yatağının hazırlanması ince ve kesin bir usul ile yapılır. Kemik üzerinde yapılan süreçlerde birtakım kısıtlamalar kullanır. Dokunsal geribildirim olarak özetlenecek bu teknoloji sayesinde daha önce kullanılan standart kesi kılavuzlardan bağımsız ve sınırsız biçimde kemik hazırlığı yapılır. Bu sayede en az kemik kaybedilmesi sağlanabilinir. Genel olarak, total diz artroplastisi (TDA) ve unikomportmantal diz protezi bileşenlerini pozisyonlandırmak için daha ince bir tekniği kullanabilseler de bildirilmiş yakın yahut uzun periyot sonuçları bulunmamaktadır. Daha uzun vadeli hasta izlem sonuçlarının klinik olarak sonuçlarını göstermek gereklidir.
Daha yeni bir teknoloji olan navigasyon sistemlerinde kesiler özgür olarak yapılmakta ve daha başarılı sonuçları olabileceğine inanılmaktadır. Bu teknoloji sayesinde implant yerleştirme ve yanlışsız hizalama için cerrahlara yardım etmek üzere preoperatif üç boyutlu görüntüleme teknikleri kullanılır.
Dezavantajları ortasında üreticiye mahsus enstrümantasyonlar gerektirmesidir. Hantal, ağır alet ve setlerin yanı sıra sterilizasyon kabusunu ortadan kaldırmak için potansiyel ek çalışma odası gereklidir.
Özgür navigasyon dayanaklı cerrahilerde üreticinin belirlediği parametrelerde Cerrahi testere kullanabilmek için gerçek vakitli haptik teknolojiler yol gösterici olarak kullanılırlar. Kemiklerin üzerinde kesme düzlemini gösteren cerrahi planlar dışında implant konumlanılmasına yeltendiğinde testere kapanır. Yaygın ve rutin bir halde bu teknolojilerin kullanımı olmamasına karşın bu tip yönlendirici yardımcı cerrahi teknolojiler gelecekte daha çok başvurulacaktır.
Robotik teknoloji kullanımı gelecekte de implant tasarımı ve cerrahilere hastaya özgü bir yaklaşım sağlayacaktır. Yalnızca robotik freze teknolojisi ile bile dakikada implantasyon için özel seramik kron oluşturabilir. Böylelikle robot teknolojisi birgün özel ortopedik implantların oluşturulmasını sağlayabilir.
Hayatımızda robotik kullanımı artmaya devam edecek ve yalnızca diz artroplastisinde değil öteki ortopedik uygulamalarda da kullanımı yaygınlaşacaktır. Robotik teknoloji ile hedeflenen objektif sonuçlara günümüz subjektif cerrahi prosedürlerini taşımak günümüzün en kıymetli uğraşı alanı olacaktır.