Amputasyon bir beden modülünün bedenden büsbütün ayrılması durumudur. Replantasyon bu kopan modülün mikrocerrahi prosedürlerle yerine dikilmesidir. Revaskülarizasyon terimi ise tam kopma olmadığı, uzvun hala bir formda bedene bağlı olduğu durumlarda beslenmesi bozuk olan bu kesimin yine damarlandırılması ve beslenmesinin devam ettirilmesi durumudur. Gerek replantasyonda gerek revaskülarizasyonda hedef mümkün olduğunca tama yakın işlev elde etmektir. Birebir vakitte yerine dikilen bu kesimin duyusunun da mümkün olduğunca tama yakın olması amaçlanır.
Replantasyonlar kopma düzeyine nazaran major (el bileğinin üst bölgesinden olan kopmalarda) ve minör (el bileği düzeyinin altında olan kopmalarda) olarak 2’ye ayrılır.
Her kopan kesim aslında teknik olarak damarlandırılabilir fakat kopan kesimin dikilmesinin tıbbi endikasyonları (gereklilikleri) ve kontrendikasyonları (yapılmaması gereken durumlar) vardır.
Replantasyon Endikasyonları:
-
Yaş: Her yaşta replantasyon yapılabilir lakin yaşlılarda, damar hastalığı olanlarda, şeker hastalarında, sigara içenlerde sonuçlar daha makûs olmaktadır. Ameliyatın müddeti uzun olduğundan ileri yaştaki hastaların genel durumları göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuklarda tüm ampütasyonlarda replantasyon denenmelidir.
-
Hastanın sistemik durumu: Asıl kıymetli olan hastanın hayatta kalması olduğuna nazaran rastgele bir nedenle hasta bu ameliyatı kaldıramayacak ise (ağır travma, kalp hastalığı vs) replantasyon denenmemelidir. Psikiatrik hastalığı olanlar replantasyona uygun aday değillerdir. Tüm parmakların korunmasının gerekli olduğu bir mesleği olanlarda replantasyon denenmelidir.
-
Kesi, kopma hali: Ezilmenin olmadığı giyotin biçimi diye tanım edilen keskin bir cisim ile olan kesilerin sonuçları daha uygundur. Ezilme ve ayrılma şekli kopmalar, birden fazla düzeyde yaralanmanın olduğu kesiler ve kirli yaralarda muvaffakiyet bahtı daha düşüktür. Çok kirli yaralar replantasyona uygun değildir. Enfeksiyon riski bu cins yaralanmalarda çok yüksektir.
-
Seviye: Çoklukla omuz civarı olan kopmalarda sonuçlar berbattır ve replantasyon önerilmez. Bilhassa yaşlılarda ve iskemi müddetinin uzun olduğu durumlarda yapılmamalıdır. Omuzun aşağısındaki düzeylerde hastanın ve kesinin durumuna nazaran karar verilmelidir. Başparmak ampütasyonları ve birden fazla parmak amputasyonu olması durumunda replantasyon denenmelidir.
-
Zaman: Sıcak iskemi vakti (normal ısıda kansız kalma) kıymetlidir. Kopan modüldeki kas ölçüsü ne kadar fazla ise o kadar çok kıymet arz eder. Kaslar olağan ısıda yaklaşık 6 saat kansız kalırsa ölmeye başlar (nekroz). Uzuv +4 derecede korunabilir ise bu nekroz müddeti uzatılabilir. Fakat yeniden de 8 saatin üstü çok risklidir. Bu saatten sonra yani 8 saatten daha kısa müddet içinde kopan kesime kan sağlanamayacaksa replantasyon yapılmamalıdır. Sistemik birtakım sorunlar ile hastanın hayatı riske atılmış olunur. Parmaklar için istisnai durum vardır. Çok az kas kitlesi olduğundan uygun saklama yapılır ise 24 saat sonra dahi replantasyon denenebilir.
Replantasyon kontrendikasyonları:
-
Hayatı tehdit eden bir yaralanma var ise,
-
Replantasyona mani olacak sistemik hastalığı olanlar,
-
Çok kirli ve ağır ezilme yahut sünerek ayrılmanın olduğu yaralanmalar,
-
Uzamış sıcak ve soğuk iskemi vakti.
Kopan modülün tarza uygun olarak taşınması ve hastanın yarasının mümkün olduğunca pak halde korunması kıymetlidir. Öncelik hastanın hayatı olduğu için kanamanın denetim altına alınması mecburidir. Tansiyon aleti ve gibisi basınçlı bir sistem ile yahut en azından basınçlı sargılar ile kanama denetim altına alınmalıdır. Turnike varsa kullanılabilir. Dikilme bahtını zora sokmamak için açıktaki damarlar klemp vs. ile sıkılmamalı yahut bağlanmamalıdır.
Kopan kesim kirli ise baskı uygulamadan nazikçe temizlenmelidir. İyot yahut alkol ile silinmemelidir. Temizlenen kesimin uygun formda transferi için serum fizyolojik yahut şeker içermeyen bir serum ile nemlendirilmiş bezlere sarılıp bir naylon torbaya konur ve ağzı yeterlice bağlanarak içine su kaçması önlenir. Kesim katiyen su yahut alkol ile temas etmemelidir. İskemi vaktini uzatmak için kopan parçayı +4 dereceye yakın ısıda bekletmek gerekir. Bu yüzden nemli beze sarılmış ve torba içine koyulmuş olan bu kopan modül içinde buzlu su olan bir kap içine konularak transfer edilir. Bu buzlu suyun ülkü olarak 2/3’ü buz olmalıdır.Kopan kesimin buz ile temas etmemesi gereklidir. Bu nedenle buzlu su hazırlanırken buz kalıp halinde değil küçük kesimler halinde torbaya konulmalı, buzlu su torbasının her tarafı tıpkı soğuklukta olmalıdır.
Replantasyon sonuçları günden güne daha yeterli olsa da her vakit istenilen muvaffakiyet sağlanamayabilir. Sonucu etkileyen birçok faktörün olduğu, emsal yaralanmalarda dahi birebir cerrahın sonuçlarının birebir olmayabileceği unutulmamalıdır.
