Psikotik Hastalıklar, kişinin gerçeği değerlendirmesini bozan beyin hastalıklarını kapsar. Çabucak herkesin bildiği “şizofreni”, hastalığı bu kümenin en kıymetli ve en sık rastlanan bozukluğudur.
Psikoz belirtileri herkeste değişik biçimlerde görülür. ve bu bağlamda psikotik bir hastalığa belli bir isim vermek ya da etiketlemek erken kademelerde yanlışsız değildir. Bir bireyde psikoz belirtileri birinci kere görüldüğünde, bu basamakta hastalığı belirleyen birçok etkenin hala net olmaması nedeniyle, ne çeşit bir psikotik bozukluk olduğu teşhisini koymak bilhassa zordur. Bununla birlikte, karşılaşabileceğiniz kimi psikotik hastalıkları bilmenin faydası olacaktır.
Organik Psikoz
Psikotik bozukluk belirtileri bazen beyin zedelenmesi ya da beyin iltihabı, AIDS yahut beyin tümörü üzere beynin fonksiyonlarını etkileyen fizikî hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Çoklukla, bellek bozuklukları ya da zihinsel karmaşa üzere öbür belirtiler de görülür.
Kısa Müddetli Tepkisel Psikoz ( Kısa Reaktif Psikoz)
Bu çeşit psikozda psikotik belirtiler ailede birinin mevti ya da ömür şartlarının değişmesi üzere kişinin hayatında oluşan büyük bir gerilime reaksiyon olarak birdenbire ortaya çıkar. Belirtiler çok ağır olabilir, fakat kişi bir kaç gün içinde güzelleşir. Bariz psiko-sosyal gerilimleri takiben ortaya çıkan psikotik belirtiler birkaç saatten iki haftaya kadar uzayabilen bir süreyi geçmiyorsa, bu akut psikotik tabloya “kısa reaktif psikoz” tanısı konabilir. Başlangıç anidir fakat daha evvelden önemli kişilik ve ahenk problemleri bulunan bireylerde ortaya çıktığı için kronik bir yapısal bozukluk demek daha hakikat olacaktır. Psikotik nöbet sırasındaki davranışlar çoğunlukla toplum normlarına aksi, garip, anlaşılmaz niteliktedir.
Sanrılı (Delüzyonel) Bozuklukluk
Bu durumda temel sorun kişinin gerçekdışı olan şeylere duyduğu güçlü inançtır.
“Paranoid Bozukluk” ise psikotik bozukluklardan olup, besbelli duygulanım ve niyet bozukluğu olmadan, daha çok sanrı ( hezeyan) seviyesinde kuşkularla karakterize, önemli bir ruhsal bozukluktur. Diğerlerini tehdit olarak algılayan, öfkeli ve gergin şahıslardır. Hasta olduklarının farkında değillerdir. Bu yüzden yardım almak istemezler. Kabul etse bile sorunun kaynağının katiyen öbürleri olduğunu savunurlar. Kendilerine yardım etmek isteyenlere de güvenmezler.
Madde Bağımlılığından Kaynaklanan Psikoz
Psikotik bozukluk belirtilerinin ortaya çıkması, alkol ve husus kullanma ya da bırakma ile ilgili olabilir. Bazen bu belirtiler, unsur kullanıldığı sürece devam eder hususun tesiri geçtiğinde süratli bir formda kaybolur.Bazen de unsur yahut alkol kullanımı kesilmesine rağmen sürebilir. Birtakım olaylarda tek kezlik unsur kullanımlarında bile (örn esrar) psikoz geliştiği bilinmektedir.
Şizofreniform Bozukluk
Bu, belirtilerin altı aydan daha kısa sürmesinin dışında büsbütün şizofreniye benzeyen psikotik bir bozukluktur.
Şizoafektif Bozukluk
Bu cins şizofreni tanısı, bireyde duygudurum bozukluğu(depresyon ya da mani) ve psikoz belirtilerinin tıpkı anda yahut arka arda görülmesi durumunda yapılır. Diğer bir deyişle, hastalığın görünümü tipik bir duygudurum bozukluğu ya da şizofreni değildir.
Şizofreni
Şizofreni gerçeği kıymetlendirme yetisini bozan bir beyin hastalığıdır. Toplumda görülme oranı yaklaşık % 1 civarındadır. Bayan ve erkek etkilenme oranı eşittir. Birinci başlama yaşı ekseriyetle 18 ile 35 yaş ortasıdır. Erkeklerde (ortalama 15-25 yaş) bayanlara (ortalama 25-35 yaş) nazaran biraz daha erken başlayabilir. Şizofreni, gerçeği kıymetlendirme, hislerini denetim edebilme, berrak düşünebilme, yargıda bulunabilme ve bağlantı kurma yeteneklerini tesirler. Zekâ seviyesi ile bağı yoktur.
Şizofreni, davranış değişikliklerinin ya da belirtilerin en az altı ay sürdüğü psikotik bir hastalıktır. Hastalığın belirti ve mühleti şahıstan şahsa değişir. Daha evvelki yaygın inanışın aksine, şizofren olan birçok kişi keyifli ve doyurucu bir hayat sürmekte ve birçoklarında tam bir güzelleşme görülmektedir.
Psikozlar beyindeki yolaklar ( bağlantı devreleri), reseptörler, nörotransmitter denen irtibatı sağlayan unsurlardaki ( Dopamin, seratonin, norepinefrin, vb.) dengesizliklerden kaynaklanır. Yapısal gelişimsel, genetik olabildiği üzere dış etkenler: baş travması, geçmiş ve ani ömür olayları, virüsler ve kimi unsurlar ( esrar, uyuşturucu, bonzai vb) ile tetiklenmesi de sözkonusu olabilmektedir. Özet olarak çok faktörlü, pekçok genin sorumlu olduğu karmaşık bir beyin hastalığıdır.
Şizofrenili hastalarda pekçok tıbbi hastalık daha fazla görülmektedir. Diyabet, kanser çok daha sık görülmektedir. Ortalama ömürleri topluma nazaran On yıl daha kısadır.
Tedavide son yıllarda çok kıymetli ilerlemeler sağlanmıştır. Bilhassa beyinde artmış olan dopamini azaltan ilaçlar kullanılmak ta olup yeni jenerasyon antipsikotikler, psikoeğitim, aile eğitimi, biyoritim tedavisi ve muhakkak durumlar için kullanılan EKT tedavide kullanılan birtakım tekniklerdir.
Şizofreninin belirtileri genel olarak olumlu (olmaması gerekenin varlığı) ve negatif (olması gerekenin yokluğu) olarak sınıflandırılmaktadır.
PSİKOZ HASTALARI İÇİN BİLGİLER
Hezeyanlar (Sanrılar): Bir kişinin somut bir ispat bulunmamasına rağmen kararlı biçimde inandığı yanlış inançlardır. İkna ile bunları değiştirmek mümkün değildir. Hezeyanı olan kişi kendisine eziyet edildiğine, özel güç yahut yeteneklere sahip olduğuna, fikir ve davranışlarının dışsal bir gücün kontrolünde bulunduğuna inanabilir.
Halüsinasyonlar (Varsanı): Şizofrenide en yaygın halüsinasyon çeşidi işitseldir; kişi hayali sesler duyduğunu zanneder. Kimi vakit şizofreni hastası bu seslerle uzun müddet konuşur, sesler hastaya hareketleri konusunda komutlar verebilir. Daha az rastlanan halüsinasyon tiplerinde gerçekte olmayan lakin hastaya bütünüyle gerçek üzere gelen görme, hissetme, tatma yahut koku alma üzere olaylar olabilmektedir.
Düşünce Bozukluğu: Fikir bozukluğu olan kişi ne söylediği ve nasıl söylediği konusunda karmaşa yaşar. Kişinin konuşmasının izlenmesi, bir mevzudan ötekine atladığı ve mantık kontakları zayıf olduğu için zordur. Niyet sürecinde kesintiler olabilir, sadece konuşan kişi için manalı bir hal alır.
Davranış Bozukluğu: Kimi şizofreni hastaları, toplumsal ve mesleksel fonksiyonlarını yerine getirmelerine mani olacak seviyede davranış bozuklukları yaşayabilirler. Örneğin, birebir elbiseyi uzun müddet giymek, yıkanmayı reddetmek vb.
Duygu Sözünde Donukluk: Şizofreni hastaları çoklukla duygusal açıdan kendilerini “donuk” hissederler ve etraflarında olup bitene reaksiyonsuz kalırlar. Yüz tabirlerini, davranış yahut ses tonlarını değiştirerek duygusal yansılarını dışa vuramazlar.
Motivasyon Kaybı: Şizofreni kişinin motivasyonunu azaltarak çalışma hayatı yahut toplumsal aktivitelere iştirakini zorlaştırır. Hastalar çamaşır yıkama, yemek pişirme üzere gündelik işlerden uzaklaşır, uç durumlarda şahsî hijyeni sağlayamaz ve kendilerine bakamazlar.
Toplumdan Geri Çekilme: Şizofreni hastaları beşerlerle arkadaşlıklarını sürdürmekte zorlanırlar. Beşerlerle karşılıklı etkileşimleri kısa periyodik ve yüzeyseldir. Kimi durumlarda kişi bütün toplumsal bağlantılarını keser.
Düşünce Yoksulluğu: Kimi şizofreni hastalarında düşünme ölçü ve içerik olarak azalır. Nadiren konuşur, sorulara kısa cevaplar verir ve detay vermezler. Uç durumlarda kişinin konuşması “evet”, “hayır”, “bilmiyorum” üzere kısa cümlelerle sınırlanır.
