Hiçbir kıssa kendisini yarım bırakmaz. Sessizleşir. Saklanır. Pusuya yatar. Ama kendisini yarım bırakmaz. Yalnızca gerçek vakti kollar ve öbür kılıklarda kendisini yaşatmaya devam eder.
Aslında bir çoğumuzun tek bir öyküsü vardır. Kavuştuğun, ayrıldığın, yaralandığın, sevindiğin, sevildiğin, ötelendiğin tek bir kıssa. Hani hatırlıyor musun birinci kavuşmanı annenle? Ya birinci ayrılık ? Birinci kaybedişin onu.. Birinci çaresizlik.. Hani birinci sefer sevmiştin o çocuğu. Birinci terkediliş. Ya da birinci harab ediliş.. Birinci öykülerini hatırlıyor musun ?
İlmek ilmek örülen bu birinci öyküler bir sefer nakşedildi mi üzerine artık derinin kendisi olur güya. Gel gör ki zihne kendisini unuttur. Bu yüzden tanınmaz, yakalanmaz, savaşılmaz ve dokunulmazlık zırhı olur. Öteki vakitlerde, öbür yerlerde öbür isimlerle ve diğer kılıklarda karşına çıkar bu birinci öyküler..
İnsan zihni enteresan bir tutarlılık tutkunu.. İnsan zihni, mantığa tapıyor zira. Mantık dediğin nedir ki pekala ? Aslında özetle bir iç tutarlılık problemi.. Birbiriyle dengeli bilgiler bütünü diyebiliriz.. Yeni giriş yapan bir bilginin evvelkiler ile uyumlu ve başkalarını yanlışlamıyor halde oluşu.
Zihin nasıl çalışıyor bir bakalım… Diyelim ki bulunduğunuz binada bir katil var. Ben, size eşgali tanım edeyim. Katil, 1.50 uzunluklarında, sakallı ve gözlüklü esmer biri adam. Zihninizin yapacağı birinci şey dikkatinizi sakallı, gözlüklü esmer ve kısa adamlara yöneltmek olacaktır. Ve bariz bir formda sakallı olmayan uzun adamları eleyecektir. Tahminen de en yakınınızdaki uzun adamı hiç kayda bile almayacaktır. Ve tahminen de en uzakta ve olağan koşullarda hiç farketmeyeceğinz o kısa adamı göreceksinizdir. Böylelikle algıladığınız dünya o an için olağanda algılanandan daha ağır bir biçimde, sakallı, kısa ve esmer adamları içerecektir.
Peki ya benim size başta verdiğim eşgal yanlış ise? Ya katil, aslında sakalsızsa.. Ya da sakalını kestiyse. İşte zihninizin baltayı taşa vurduğu yer.. Dikkat ve bellek üzere size yardımcı olmaları gayesiyle hizmetinize sunulan tüm kaynakların sizi yanlış şahsa yönlendirdiği an. Böylelikle bir türlü katili yakalayamayışınızı gücünüzün olmadık bir kanala yönlenmesi takip edecek.
Bu durumda iki yüksek ihtimal var seçeceğimiz. Kimilerimiz, ya baştaki eşgal yanlışsa ? diyecek.. Ve yeni bilgiler edinip katilin tanımını güncelleyecek. Kimileri ise gücünü daha fazla ve daha dikkatli bir formda sakallı adamlara ayırıp bu tarafta yeni stratejiler geliştirecek. Ve şu bir gerçekki ortalamanın çok üzeri oranda insan baştaki eşgali hiç sorgulamayacak bile. Bu da gücün ve tüm vaktin baştaki tanım ile uyumlu ama sonuç vermeyen bir alana yönlendirilmesi manasına gelecek.
Peki kıssalara geri dönelim.. Diyelim ki birinci öykünüz “sevilmezlik” ile ilgili? Artık zihniniz, ömrünüzü bu tarife uygun kalıplara dökecek ve bu tarife uygun düşecek bir biçimde dış dünyayı algılama eğiliminde olacak demektir, bu. Bu senaryonun doğrulanacağı adımları atacak örneğin.. Mesela sevmeyeceği baştan belirli bireyleri alacak tahminen de hayatınıza ya da sevilmediğiniz ile ilgili ipuçlarına daha hassas olacak, sevildiğiniz ile ilgili ipuçlarını ise baştan eleyecek. Boşlukları kendisi dolduracak ki bunu sevilmeme temasına uygun olacak halde yaparak.. Ya da sevildiğiniz ile ilgili delilleri eleyecek zira baştaki “sevilmezlik” bilgisine uymadığını düşünecek, dengeli olmadığından yanlış sayacak.
İşte ruhsal meşakkatler ya da değersizlik, terkedilmişlik, sevilmezlik, kusurluluk kıssaları, hayatın çok erken devirlerinde atılmış düğümler ile ilgili.. Dikkatiniz, belleğiniz, zihninizin tüm işlevleri size dengeli yani “mantıklı”, “makul” bir dünya sunmayı hedefliyor… Birebir şey inançlarımız ile de ilgili değil mi? Politik görüşümüz, dini inancımız, ömür ideolojimiz, etrafımız.. Birbirleri ile o denli tutarlılarki tam bu noktada sorgulanamaz ve kuşku edilemezlik zırhını kazanıyorlar.. İçimiz rahat, zira dengeli.. İçimiz rahat zira mantıklı.. İçimiz rahat zira tüm bilgileri birbiri ile uyumlu.. Şayet farklı bir ses çıkar, kendi iç tutarlılığımızı bocazak bir bilgi girişi olacak olursa çabucak çıban başı ilan eder ve yılanın başını ezeriz. Öteki ilan ederiz. Neden? Zira iç tutarlılığımızı tehdit eder. Neden ? Zira homeostasis yani iç istikrarımızı sarsar.. Meğer hiç birimiz böylesine huzur vadeden bir komfor alanından çıkmak istemeyiz. Birbiri ile kontaklı yüzlerce linki yeni baştan kurmanız demek olabilir, yeni ve çelişkili bir bilgi girişi.
Sevilmezlik kıssasına geri dönecek olur isek. Kendi öykünüze daha öbür isimler koyabilirsiniz. Örneğin terkedilmiş ya da çok erken yaşlarda kusurlu hissettirilmiş olabilirsiniz. Zihniniz bu erken tanımlara nazaran bir dünya yaratmaya devam ettikçe çok muhtemelen öykülerinizin ismi değişmeyecek. Yanınızda size sevenler de olsa, bir dolu başarınız da olsa, zihniniz bunları küçümseme eğiliminde olacak. Zira başta size tanım edilen eşgal “sevilmediğiniz” ile ilgili .
Peki ya baştaki eşgal yanlışsa ?
Psikoterapi ortamı, tam olarak bu sorgulamaların ve bu çeşit güncellemelerin yeşereceği ortam. Bu, birinci etapta dengeli ve görece huzurlu iç dünyanızın hudutlarını zorlamakta demek. Yeni ve çelişkili bilgilere kucak açmak ve zihni alışılagelenden daha farklı bir biçimde kullanmayı öğrenmek demek. Ki bu yine yapılanma ve inşa, size iç tutarlılığınıza çomak sokmaya davet edecek.
Yeni kıssalar yaratmak, kendi matrixinizden çıkmak için.. Neden olmasın..
