Bipolar Bozukluk; duygudurum bozuklukları sınıfında yer alan ve tedavi edilmediği durumlarda ciddi sıkıntılara yol açabilen ruhsal bir bozukluktur. Hastalık kişinin riskli davranışlar sergilemesine sebep olur ve bu riskli davranışlar kişinin ilişkilerine ve kariyerine zarar verebilir. Bu süreçte kişi ruh halinde maniden depresyona kadar uzanan değişimler yaşar. Kişi zaman zaman normal ruh halini deneyimleyebilir.
Manik dönemde kişiler; güçlü, kendine güvenli, aşırı hareketli, konuşkan, enerjik, umursamaz, fazla alışveriş yapan, dikkati çabuk dağılan, uyku ihtiyacı azalan, muhakeme yeteneği bozuklan, aşırı sinirli, hastalığı kabul etmeyen, aşırı ve hızlı konuşan, aşırı ve riskli cinsellik isteği duyan bireyler olurlar.
Depresif dönemde ise; öfke, tahammülsüzlük, suçluluk duygusu, kafa karışıklığı, sinirlilik, üzüntü, mutsuzluk, ağlama, değersizlik hissi, isteksizlik, enerji kaybı, uyku problemleri ve haz kaybı ortaya çıkar.
İlkbahar-yaz aylarında kişiler, genellikle, manik belirtiler gösterirler. Kişide özellikle taşkınlık, coşkunluk, dürtüsellik, tepkisel davranışlar, saldırganlık, öfke patamaları, aşırı para harcama, taşkılaşma ortaya çıkabilir.
*özellikle ilkbahardan yaz aylarına geçilirken çok dikkatli olunması gerekmektedir.
Sonbahar-kış aylarında ise, genellikle çökkünlük, durgunluk, mutsuzluk, umutsuzluk, ağlama gibi depresip belirtiler görülür.
Eğer bir yakınınız ya da değer verdiğiniz bir kişi bipolar bozukluğa sahipse, sizin sevginiz ve desteğinizle tedavi süreci çok daha etkili ve iyileşme süreci çok daha hızlı olabilir.
Bipolar bozukluk hakkında bilgi sahibi olarak, hastaya umut aşılayarak, destek vererek, belirtileri takip ederek ve tedavi sürecinde hastanın yanında olarak ona yardımcı olabilirsiniz.
Fakat bu nokta en önemli olan ayrıntı; hastaya destek olurken kendi hayatınızı ve sağlığınızı ihmal etmemeniz, kendinize gösterdiğiniz ilgi ile hastaya verdiğiniz destek aranızda bir denge kurmanızdır.
Bipolar Bozukluk Tanısı Almış Kişiye Nasıl Yardım Edebiliriz?
Bipolar bozukluk sırasında yaşanan yükselme (mani) ve alçalmalar (depresyon), hem hastanın kendisi için hem de yakın çevresi için baş etmesi zor bir durumdur. Kişinin ruh halindeki ve davranışlarındaki değişimler çevresindeki herkesi etkiler. Fakat bipolar bozukluk tanısı almış çoğu kişi; uygun tedavi, ilaç ve yakınlarının desteği ile ruh halini dengelemeyi başarabilir.
Hastalık Hakkında Daha Fazla Bilgi Sahibi Olun: Hastalık hakkında öğrenebildiğiniz kadar çok bilgi edinin. (Bu hastalığın belirtileri nelerdir, tedavi seçenekleri nelerdir gibi.) Ne kadar çok bilgi sahibi olursanız, hasta yakınınıza o kadar çok yardım eder, destek olursunuz.
Kişiyi Yardım Alması İçin Cesaretlendirmek: Hastalık tanısı ne kadar erken koyulur ve tedavi sürecine ne kadar erken başlanırsa, hastalığın iyileşme süreci de aynı orantı da başarılı olur. Bu sebeple yakınlarınızı doktora gitmesi konusunda cesaretlendirmek onlara yapacağınız en önemli yardımlardan birisi olacaktır. Hastalığın kendi kendine geçeceği ya da azalacağı düşüncesi, yaşanan sıkıntıların daha da artmasına sebep olacaktır.
Anlayışlı Olun: Yakınınıza onun yanında olduğunuzu hissettirin. Onu dinleyin, hastalığın seyri konusunda cesaretlendirin. Genellikle bu rahatsızlığa sahip olan insanlar başkalarına yük olmaktan korktukları için yardım almak istemezler. Fakat siz onlara her zaman, her durumda yanlarında olduğunuzu ve onları önemsediğinizi hissettirin.
Sabırlı Olun: Hastanın iyileşme sürecine girmesi belli bir zaman alır. Bu süreçte her zaman sabırlı olmanız gerekmektedir. Hiçbir zaman hızlı bir iyileşmeyi beklemeyin. Bipolar bozukluk hayat boyu kontrol edilmesi gereken bir hastalıktır.
Aile / Yakınların Desteği Neden Önemli?
Bipolar bozuklukta aile ve çevre desteği büyük önem taşımaktadır. Yapılan araştırmalara göre; çevresinden sevgi ve destek gören bipolar bozukluğa sahip kişiler daha hızlı iyileşme gösterirler, manik ve depresif dönemlere daha az girerler ve hastalık belirtileri daha az yaşarlar.
Bipolar Bozukluk ve Aile:
Bipolar bozukluk ailede stres ve gerginliğe sebep olabilir. Aile üyeleri hastalığı ve yaşanabilecek zorlukları kabullenerek bu problemlerle başa çıkabilirler.Unutmayınız ki, ruhsal hastalıklar hiç kimsenin suçu değildir.
Tedaviler ile yaşanan sıkıntılar büyük oranda geçmesine rağmen, bazı belirtilerin uzun süre devam ettiği görülmektedir. Bu sebeple her zaman gerçekçi olmak ve çok büyük beklentiler içerisine girmemek gerekmektedir.
Aile İçerisinde Bipolar Bozukluk İle Baş Etmenin Yolları Nelerdir?
Hasta Olan Yakınınızın Limitlerini Kabul Edin: Depresyon sürecinden birden çıkamazlar ya da manik epizoda girmeyi kontrol edemeyebilirler. Bu süreçleri kişinin kendi kendine ya da sizin tavsiyelerinizle atlatması mümkün değildir. Özellikle, ‘deli gibi davranmayı kes’ ya da ‘olaylara olumlu tarafından bak’ gibi cümleleri kullanmaktan kaçınmalısınız.
Kendi Limitlerinizi Kabul Edin: Bipolar bozukluk tanısı almış bir kişiyi, tek başımıza bu hastalıktan kurtarmanız mümkün değildir. Siz ancak destek verebilirsiniz.
Stresi azaltmak: Stres bipolar bozukluk yaşayan hastanın sıkıntılarının daha da artmasına yol açar. Bu yüzden kişinin hayatından strese sebep olacak faktörleri çıkarmasına ya da uzak durmasına yardımcı olmanız gerekmektedir. Hastaya ona nasıl yardım edebileceğinizi sorun. Hastanın üzerindeki sorumlulukları paylaşmayı teklif edin. Düzenli bir yaşam oluşturmasına yardım edin. ( sabah belli saatte kalkış, belli saatte yemek yeme, belli saatte yatma gibi.)
Açık ve Dürüst Bir Şekilde İletişim Kurun: Hastaya karşı her zaman açık ve dürüst olun. Endişelerinizi paylaşın, ona nasıl hissettiğini sorun, aynı fikirde olmasanız bile onu sabır ve saygı ile dinleyin.
Söylemeniz Gerekenler:
Yalnız değilsin, ben senin yanındayım.
Yaşadığın gerçek bir hastalık. Bu düşüncelerinin ve hislerinin de kaynağı bu.
Şuan inanmıyor olabilirsin, fakat aldığımız tedavi ile birlikte bu yaşadığın sıkıntılar geçecek.
Belki tam olarak ne hissettiğini anlayamıyor olabilirim. Fakat senin yaşadıklarını önemsiyorum ve yardım etmek istiyorum.
Sen benim için önemlisin. Senin hayatın benim için önemli.
Hastayı Doktora Gitmeye Nasıl İkna Edebilirsiniz?
Duygusal destek vermenin yanı sıra, bipolar tanısı almış olan hastaya yardım etmenin en iyi yolu onu doktora gitmesi ve tedavisine düzenli devam etmesi konusunda desteklemektir.
Bipolar bozukluk yaşayan kişinin durumunu tam olarak anlayabilmesi mümkün olmayabilir. Dolayısıyla onu doktora gitmeye ikna etmek çok kolay olmayabilir. Manik dönemdeyken, kendilerini çok iyi hissederler ve problemleri olduğunu fark etmezler. Depresyondayken ise bir şeylerin ters gittiğini fark ederler, yardım arayacak enerjileri olmaz.
Eğer yakınınız bipolar bozukluk ihtimalini kabul etmek istemiyorsa, bu konuda onunla tartışmayın. Bu fikir ona korkutucu geliyor olabilir. Bu durumda kendisine düzenli bir kontrol yaptırması önerisini sunabilirsiniz. Gerekirse önceden doktoru arayarak, yakınınızın durumu hakkında bilgi verebilirsiniz.
Söylemeniz Gerekenler:
Bipolar bozukluk gerçek bir hastalıktır. Tıpkı şeker hastalığı gibi. Bu yüzden düzenli bir tıbbi tedavi gerektirir.
Bipolar bozukluğa sahip olduğun için kimse seni suçlayamaz. Bu senin suçun değil ve buna sen sebep olmadın.
Kendini daha iyi hissedebilirsin. Sana yardımcı olacak çeşitli tedavi yöntemleri var.
Eğer bipolar bozukluk tedavi edilmezse, giderek daha kötü olabilir.
Tedavi Sürecinde Hastaya Nasıl Destek Olabilirsiniz?
Yakınınız tedavi olmayı kabul ettikten sonra, tedavi sürecinde ona destek olmaya başlamanız gerekmektedir. Çünkü sizin desteğiniz tedavi sürecinde ciddi değişiklikler yaratabilir.
Tecrübeli ve donanımlı doktoru bulun.
Kendi gözlemlerinizi doktor ile paylaşın.
Kullandığı ilaçlar hakkında detaylı bilgi sahibi olun.
Tedavi sürecini yakından takip edin.
Yaşanan problemler konusunda doktorunuzu bilgilendirin.
İlaç kullanımı, ruhsal durumu düzene koyduğu ve hastalığın yenileme ihtimalini azalttığı için tedavinin en önemli yapıtaşlarından birisidir. Fakat birçok kişi ilaç kullanımı reddeder ya da yarıda keser. Bazısı kendisini daha iyi hissettiği için bırakır, bazısı manik süreçte olmaktan hoşlanır, bazıları ise yan etkilerinden rahatsız olur. Sizler her zaman ilaç kullanımının önemi ve düzenli kullanma gerekliliği konusunda hastayı cesaretlendirmelisiniz. Aynı zamanda hasta yakınınızı doktor ile ilaç alımı ve yan etkileri konusunda konuşması desteklemelisiniz. İlaçların düzensiz ve birden bırakımının çok tehlikeli sonuçları olabileceğini zaman zaman yakınınıza hatırlatmalısınız.
Hastalığın Tekrar Etme İhtimaline Karşı Belirtileri Yakından Takip Etmelisiniz:
Bipolar bozukluğa sahip bir birey, tedaviye başlamasına rağmen zaman zaman belirtiler kötüye gidebilir. Bu noktada yakınınızı düzenli olarak takip etmek ve en ufak değişiklikte doktorunuza başvurmak çok önemlidir.
Maniye Geçiş Sürecinde Yaşanan Değişiklikler:
Az uyuma,
Kendine güvende aşırı artış,
Aşırı neşelilik,
Yerinde duramama,
Hızlı konuşma,
Aktivite düzeyinde artış,
Çok para harcama,
Taşkınlık,
Çabuk öfkelenme.
Depresyona Geçiş Sürecinde Yaşanan Değişiklikler:
Çok uyuma ya da uykuda düzensizlik,
Çabuk yorulma, halsizlik,
Konsantrasyon bozukluğu,
Mutsuzluk,
İlgisizlik,
İsteksizlik,
Kendisini diğer insanlardan soyutlama,
Mani ve Depresyon ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?
Özellikle manik sürecin ortalarındayken, kişiler genellikle kırıcı ya da utanç verici şeyler söyleyebilirler. Manide olan bir kişi; düşüncesiz, acımasız, agresif ya da eleştirel davranabilir. Benzer şekilde depresyonda olan bir kişi ise; her şeyi reddeden, huzursuz ve sinirli olabilir. Bu davranışları kişisel olarak değerlendirmemeli ve bunların hastalığın sonucu olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır.
Haslık dönemindeyken, zaman zaman yıkıcı ve sorumsuz davranışlar sergileyebilirler. Bu tarz davranışlar karşısında ne yapmanız gerektiğini önceden planlayın. Özellikle hasta iyi olduğun dönemde karşılıklı anlaşmalar yapın. Örneğin; belirtiler arttığı dönemde kredi kartlarını almak, araba anahtarını almak, doktora gitmek gibi.
Kriz Anında Neler Olduğunu İyi Bilin: Kriz anında neler olduğunu ve neler yapmanız gerektiğini çok iyi bilmelisiniz. Böylece daha hızlı ve etkili tedbir alma şansınız olur. Kriz planı yapmak bu noktada size yardımcı olabilir. Kriz anında aranabilinecek isimleri ayrı bir yere not etmelisiniz. (doktoru, terapisti, yakını gibi).
İntihar ya da Şiddet Durumunda Yapılması Gerekenler: Eğer yakınınız kendine ya da başkalarına zarar verme davranışı sergiliyorsa, bu durumlar tek başınıza başa çıkmaya çalışmayın. Eğer kendisine zarar verdiyse; yanından ayrılmayın, ambulansı arayın ve yardım gelene kadar yanında kalın.
Mani Döneminde Olan Yakınımıza Nasıl Yardımcı Olabiliriz?
Birlikte Zaman Geçirin: Mani döneminde olan kişiler kendilerini diğer insanlardan izole hissederler. Bu yüzden birlikte olabildiğince fazla zaman geçirmeye çalışın. Özellikle enerjisinin çok arttığı dönemlerde fiziksel aktiviteleri tercih edin. (yürüyüş yapmak gibi)
Sorularına Dürüst Bir Şekilde Cevap Verin: Sorduğu her soruya açık ve doğru cevaplar verin. Fakat her türlü tartışma ve münakaşadan kaçının.
Hiçbir Yorumu Kişisel Olarak Algılamayın: Kişi bu süreçte normalde söylemeyeceği şeyleri söyleyip, normalde asla yapmayacağı davranışları sergileyebilir. Eğer kendinizi kontrol etmekte zorlanıyorsanız, gerekirse kişiden uzak durun ama yine de tartışmadan kaçının.
Kolay Yiyebileceği Yemek ve İçecekler Hazırlayın: Çünkü yüksek enerjileri sebebi ile uzun süre aynı masada oturmaları mümkün olamayacaktır.
Ne Zaman İsterse Uyumasına Müsaade Edin: Bu süreçte uyumakta zorlanır. Bu yüzdem gün içerisinde ne zaman isterse kısa uykular almasına müsaade edin.
Kendinize Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?
Kendi Hayatınıza da Odaklanın: Yakınınıza destek olurken; hiçbir zaman kendi amaçlarınızı ve önceliklerinizi değiştirmeyin. Arkadaşlarınızla zaman geçirin, planlar yapın ve çeşitli aktiviteler düzenleyin.
Destek Arayın: Zaman zaman sizin için yorucu ve sancılı geçebilir. Duygusal anlamda başkalarından destek gördüğünüzden emin olun, tüm yükü tek başınıza üstünüze almayın. Güvendiğiniz insanlarla yaşadıklarınızı paylaşın. Arzu ederseniz kendinizde terapiste ya da destek gruplarına katılabilirsiniz.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
