PANİK ATAK VE PANİK BOZUKLUK
Her PANİK ATAK bir hastalık mıdır?
Yaşam uzunluğu en az bir sefer panik atağı geçirme oranı %10’dur. Dünya çapında yapılan araştırmalar panik bozukluğu oranının %1,5-3,8 ortasında olduğunu gösterir Bu bize her panik atağının bir panik bozukluğu olmadığını gösterir.
Panik atak yaşayanlar nasıl başvururlar?
Panik bozukluğu olanlar bedensel belirtilerin duyumunu o kadar şiddetli yaşarlar ki fizikî bir hastalık kuşkusuyla acil servislere ve çeşitli uzmanlık kısımlarına başvururlar. Tedavide organik bozukluk saptanmaz ve psikiyatriye yönlendirilirler.
Hangi bireyler risk altındadır?
Başlangıç yaşı 15-24 ve 45-54 aralıklarında tepe yapar. Bayanlarda 3 kat fazla görülmektedir.Bir panik atağı dakikalar içinde doruğa ulaşır ve bireyde ağır bir endişeyi da beraberinde getirir.Aşağıdaki belirtilerden en az dördü görülür:
Kalp çarpıntısı
Terleme
Titreme
Boğuluyormuş hissi
Göğüs ağrısı, göğüste sıkışma hissi
Bulantı, karın ağrısı
Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak üzere olma
Üşüme ya da ateş basması duyumu
Uyuşma, karıncalanma
Kendini ya da diğerlerini bir yabancı üzere hissetme (depersonalizasyon, derealizsayon)
Çıldırma, delirme korkusu
Ölüm korkusu
Panik bozukluğunun 3 temel bileşeni vardır:
Tekrarlayan panik atakları
Beklenti anksiyetesi (başka bir atağı endişeli bekleyiş)
Kaçınma davranışları (gelecek atakları önlemek için alınan önlemler)
Korku endişeyi mu tetikliyor?
Ya tekrar gelirse? korkusu ile atak gelirse yardım almasının güç olduğunu düşündüğü alanlardan uzak dururlar. Yani bir panik atağının panik bozukluğu tablosuna dönüşmesi; tekrarlayan panik atakları akabinde meydana gelen kaygılı bekleyiş ve bu atakları önlemeye yönelik kaçınma davranışları ile karakterizedir.
AGORAFOBİ nedir?
Şahısların atak geçireceklerini düşündükleri alanlardan kaçınmalarına, tek başına meskenden çıkmama, kalabalıktan kaçınma, otobüse trene vs. binmeme formunda kendini gösteren bu duruma AGORAFOBİ diyoruz. İlerleyen periyotta kişi pazara, çarşıya gitmez; kabine girmez; sınıf yahut sinema,toplantı salonu üzere yerlerde çıkış kapısına en yakın koltuğa oturur yahut oralara hiç gitmez; alışveriş merkezine giremez. Durum çok ağırlaşırsa meskene kapanır.
Risk faktörleri nelerdir?
Genetik yatkınlık, bazen ailede öteki panik hastalarının da bulunduğunu tespit edebiliyoruz.
Panik atağını tetikleyen olaylar ve durumlarla ile karşılaşmak. Bunlar genelde; boşanma, bir yakının mevti, iş ve statü değişikleri üzere kişiyi gerilime maruz bırakan ömür olaylarıdır. Bu durum klinikte en sık karşılaştığımız tablodur.
Panik ataklarını bir döngü haline getiren süreğenleştiren faktörler: kronik gerilim ve gerilimle baş edememe, hastalık korkusu, tekrar panik atağı yaşama korkusu, olumsuz kanılar (kontrol hissini kaybetme niyeti gibi), ailede ve toplumsal etrafta yaşanan gerginlikler, baskı altında yaşama, toplumsal soyutlanma, uykusuzluk, sıhhat sorunları, alkol, uyuşturucu vb.
Panik atak tedavisi ne halde olmaktadır?
Panik bozukluğunda da artık birçok psikiyatrik hastalıkta birinci tedavi seçeneği haline gelen “”bilişsel davranışçı terapi”” formülleri kullanılır. BDT esaslı güzelleşme sağlayan aktifliği kanıtlanmış bir tedavi tekniğidir. BDT’de psikoeğitim çok değerli bir basamaktır. Tedavide kişinin kaçındığı şeylere kademeli olarak yakınlaşması da sağlanır. Yeterli bir uzman doktor; kişinin gerçek vakitte nelere ve hangi durumlara ne kadar müddetle maruz kalması gerektiğini hesaba katarak ilerler. Bu süreç kademeli olarak yapılmazsa kişi daha fazla kaygıya maruz kalabilir ve bu istenmeyen bir durumdur. Tedavi kaygı duyulan uyarana alışkanlık gelişene dek etaplı olarak sürdürülür. Kişi, bu küçük alıştırmalarla korktuğu şeyle yavaş yavaş daha fazla yüzleşmiş olacaktır ve dehşetle beklediği o ağır tesirin aslında gerçekleşmediğini görecektir. Bu durumda fonksiyonel olmayan olumsuz inanış ve bilişlere yönelik yine yapılandırılma oluşturulmuş. Yani evvel, şahsa tehlikeli olayın olma mümkünlüğünü abartılı seviyede görmesi ya da en berbat sonucu hayal etmesi üzere teknikleri kullandığı fark ettirilir. Sonra, yine yapılandırma ile bilişsel yanlış değerlendirmeler amaç alınır. Hastanın panik atağını anlamasını, değerlendirmesini; kaçınmaları ile ilgili fonksiyonel olmayan kanılarını, şemalarını tanımasını, saptamasını ve değiştirmesini sağlanır.
Bazen olabilecek makus sonucu engellemek için yapılan örtülü davranış hastaya itimat verir lakin panik atağı yaratan fikrin sürmesine neden olur ve kişi birçok defa davranışını mantıklı bulur. Bu nedenle panik atağı geçiren şahsa bu durumla nasıl baş ettiği kesinlikle sorulmalıdır. Bir öteki kademede kişi, rahatlamaya yardımcı kas gevşetme idmanları ve nefes antrenmanları ve bunların kullanılacağı noktalar hakkında bilgilendirilir. (TEK BAŞINA nefes antrenmanları ve kas gevşetme teknikleri yardımcı olmamakla birlikte yeni bir panik atağını tetikleyebilirler.) Tekrar hastalanmayı engellemek gayesiyle (nüks) stratejiler belirlenir. Araştırmalar, kayıt tutan ve meskende uygulanan ödevleri yapanlarda tedavinin daha süratli sonuçlandığını göstermektedir.