Panik atak, ani, nedensiz ve şiddetli bir dert halidir. Beklenti anksiyetesi ve agorafobiyle bir arada panik bozukluk ismi verilen hastalığın temel belirtisidir. Yaşanan huzursuzluk ve tasaya nefes darlığı, çarpıntı, göğüs ağrısı, terleme üzere güçlü bedensel belirtilerin eşlik etmesi ek olarak plan yapma ve düşünme üzere yetilerin süreksiz olarak kaybedilmesi ve bulunan ortamdan kaçmak ya da uzaklaşmak için ağır bir istek duyulmasıdır. Belirtiler hudut sistemi kökenli başlamakla birlikte, bir kısmı sık sık nefes alıp vermeye cevap olarak gelişir. Korkuyu baskılamak için sık nefes alınıp verilse de kanda azalan karbondioksit seviyeleri başta sersemlik hissi, baş dönmesi, vücudun değişik kısımlarında uyuşma karıncalanma, el ayaklarda kasılma üzere ek belirtilere neden olur. Hastalar panik atak belirtilerini kalp krizi geçirdiği, felç olacağı, bayılacağı, denetimini yitireceği ya da aklını kaçıracağı formunda yorumlar. Temel bedensel belirtilere endişe duygusu eşlik eder.
Atak süratle başlar, 2-10 dakika içinde doruğa yükselir ve çoğunlukla 10-30 dakika içinde sona erer. Panik atak belirtileri:
-
Çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama
-
Terleme
-
Titreme ya da sarsılma
-
Nefes darlığı ya da boğuluyor üzere olma
-
Soluğun kesilmesi
-
Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma hissi
-
Bulantı ya da karın ağrısı
-
Baş dönmesi sersemlik hissi, düşecekmiş bayılacakmış üzere olma
-
Gerçek dışılık duygusu ya da kendisinden ayrılmış olma hissi
-
Kontrolünü yitireceği ya da çıldıracağı korkusu
-
Ölüm korkusu
-
Uyuşma ya da karıncalanma duyumları
-
Üşüme, ürperme ya da ateş basmaları
Yoğun kaygı ve bedensel belirtiler kişi de bir an evvel bulunduğu ortamdan kaçıp kurtulma isteğine neden olur. Ayrıyeten hastalar çaresizlik hissi, ağız kuruluğu, idrar çıkma isteği, karında basınç hissi, fikirlerin yavaşlaması, başta ve ensede duyumlar üzere belirtiler yaşadıklarını belirtirler. Her durum ve şartta hatta uykuda bile atak gelebilir. Atakların sıklığı ve şiddetli değişkendir. O denli bir endişe halidir ki süratle yardım arayışına yol açar. Sıklıkla acil servislere akabinde kardiyologlara başvururlar.
Daha çok toplumsal fobi ve özgül fobide görülebilen ‘Durumsal’
Panik atak tablosu olup 4 taneden az belirtinin var olduğu ‘Sınırlı belirtili’
Herhangi bir tetikleyici olmaksızın uykuda birdenbire gelen ‘Gece gelen’
Korku ya da kaygı üzere bilişsel belirtisi olmayan ‘Korkusuz’ atak çeşitleri tanımlanmıştır. Ancak klinik olarak manalı bir tanımlama değildir.
Beklenti Anksiyetesi
İlk panik ataktan sonra ya da atakların sıklaşmasıyla birlikte öbür bir atak daha geçirileceğine dair endişe gelişmekte ve hastalar huzursuzluk, dikkatte bozulma ve hareketliliğin olduğu yeni bir dert durumu yaşarlar. Yeni bir atak geçirme beklentisi ve korkusuna Beklenti Anksiyetesi denir. 3 temel öğesi vardır.
-
Bir panik atak geçirme ile alakalı olan huzursuz edici ve telaşlı, ağır niyet uğraşları
-
Yine bir panik atak olacak bu da tehlike yaratacak inancı ve beklentisi
-
Süregiden bir kaygı eğilimi ya da kaygıyla oluşan bedensel duyumlardan korkma.
Hastalar daima olarak ne vakit panik atak yaşayacaklarını, kestirmek maksadıyla tüm çevresel ve bedensel ipuçlarını değerlendirmeye çalışmaktadır. Besbelli bir tehlikelilikte olma hali vardır. Bedensel belirtilerine dikkati verirler. Ve bu bedensel belirtiler ortaya çıktıkça güvenlik arayış davranışları geliştirirler.
Agorafobi
Panik atakların yarattığı tehdit ve tehlike algısı bir dizi faal kaçınma aksiyonunu tetikler. Hastalar panik atağı yaşamamak yahut tehlikeli gördükleri şeylerden kendisini korumak için bir çok güvenlik tedbirine başvururlar. Bazen bu kaçma davranışı epey şiddetlidir ve kişi kaçındığı olaya girmeye zorlandığında panik atak yaşayabilir. Bu güvenlik arama davranışı anksiyeteyi süreksiz olarak yatıştırmakla birlikte, hastalığı sürdürücü fonksiyon olarak görmekte ve hatta bu davranışların kendisi yeni belirtiler üretmektedir. Agorafobi panik bozukluğa bağlı gelişir ve panik atak olduğunda yardım almanın ya da kaçıp kurtulmanın kolay olmayacağı durum/ortamlardan endişe olarak tanımlanır.
Panik atak tedavisinde; ilaçla tedavi ve psikoterapiler başka ayrı ya da birlikte kullanılabilirler. Kullanılan ilaçlarla hastalığı yaratan fizyopatolojik süreçlerin düzeltilmesi, altta yatan biyolojik yatkınlığın giderilmesi ve fonksiyonelliğin onarılması beklenmektedir. Bu amaçlarda antidepresanlar ve benzodiyazepin kümesi ilaçlar tercih edilebilir. Psikoterapide ise gevşeme ve nefes idmanları, bilişsel davranışçı terapi, küme terapisi ve psikodinamik psikoterapiler kullanılabilir.
