Osteoartrit (eklem kireçlenmesi) nedir?
Osteoartrit, eklem yüzeyini oluşturan kıkırdak yapıların bozulması, aşınması, hareket özelliğini kaybetmesi ile ortaya çıkan eklem hareketlerinde azalma ve ağrıya neden olan hastalıktır. 40 yaş ve sonrasındaki hastalarda, eklemlere daha sık ve ağır yük veren bireylerde daha fazla görülür. Halk ortasında kireçlenme olarak isimlendirilir. Eklem oluşturan kıkırdak yapıların bozulması ve eklem kayma özelliğinin azalması izlenir. Daha da ileri devirlerde eklem kıkırdağı büsbütün kaybolur. Eklem kıkırdağının altındaki kemik (subkondral bölge) dokusunda da bozulma sonucu kemikte büyümeler ve eklem kenarında çıkıntılar (osteofitler) gelişir. Sonuçta osteoartrit eklemlerin olağan yapısını bozarak, hareketlerde kısıtlanmaya ve ağrıya neden olur.
Hastalığın gelişimindeki nedenler ortasında eklemlerin çok zorlamalı hareketleri, çok yüklenme, travma, romatizmal hastalıklar, çok kilo sayılabilir. En sık konut hanımlarında, ağır spor yapan bireylerde izlenir. Gecikmiş eklem yaralanması (menisküs yırtığı, eklem faresi vs) tedavisi maalesef ülkemizde sık görülen bir sebeptir. Kırık sonrası eklem kıkırdağının bozulması sonucuda olabilir.
Hastalarda osteoartrit gelişen eklemlerin hareketlerinde kısıtlanma ve ağrıdan yakınırlar. Kemik çıkıntılara bağlı olarak eklem şiş görünebilir. Hareket sırasında eklemde çıtırtılar duyulabilir. Belirtilerin arttığı alevlenme periyotları olabildiği üzere, uzun süren şikayetsiz devirler de görülebilir. En sık diz ve el parmak eklemlerinde izlenir. Etkilenen eklemde eğilme ve hal bozukluğu ileri periyotta izlenir.
Ağrı ekseriyetle hareket sırasında görülürken, dinlenmeyle azalır . Uzun süren dinlenme sonrası hareketlerde kısa süren bir tutukluk olabilir, hareket ettikçe düzelir. Eklem kıkırdağındaki bozukluklar ve kıkırdak aşınması ilerledikçe, istirahat sırasında da ağrı görülebilir ve hareketler günlük hayat fonksiyonlarını aksatacak seviyede kısıtlanabilir. Etkilenen ekleme komşu kaslarda zayıflama ve güçsüzlük gelişir.
Tanı etkilenen eklemin muayene ve röntgen ile kıymetlendirilmesi ile konulur. Şayet, diz etkilenmiş ise tedavisi için öncelikle özel diz antrenmanları, kilo verme, ilaç tedavisi uygulanır. Eklem içine yapılan yahut tablet formunda ağızdan alınan kıkırdak güçlendirici ilaçlar, özel dizlikler tedavide kullanılmaktadır. Belirli periyotlarda fizik tedavi uygulanabilir.
Kireçlenme hastalığı görülen yaş kümelerinde çoğunlukla menisküs dejenere yırtıkları da görülmektedir. Mekanik bulgu veren menisküs yırtığı ile birlikte olan uygun hadiselerde artroskopik teşebbüs kısmen yararlı olabilmektedir. 45-55 yaş ortasında kilosu 90 nın altında olan hastalarda düzeltici osteotomi kusursuz sonuçlar verir. İleri derecedeki diz kireçlenmelerinde ve 65 yaş üzerinde total diz protezi ameliyatı uygulanmaktadır. Ağrı kesici ilaç ile geçmeyen ağrı, gece ağrısı, eklem ağrısı nedeni ile mesken dışına çıkamaz hale gelmek hatta günlük işlerini yapamaz hale gelmek ve tuvalete yetişememe diz protezini zarurî hale getirir. Bu ameliyatla, bozulmuş olan eklem yüzeyleri çıkarılıp yerine diz için özel dizayn edilmiş bir protez konulur. Protez ile tedavide erken harekete başlamak fevkalade bir avantajdır. Anestezi tesiri kalkınca hasta tam yük vererek basabilir.Tuvalete gidebilir. Tedavideki hedef hastanın ağrısız yürümesini sağlamaktır. Diz protezi ameliyatları ile hasta memnuniyet oranı dünya standartlarında %96-98 dir. Ülkemizde ameliyat korkusu nedeni ile ameliyatların ertelenmesi kaslarda ileri derce zayıflama, artmış osteoporoz, kalp ve akciğer kapasitesinin azalmasına ve memnuniyet oranının düşmesine neden olmaktadır. Cerrahi tedaviyi geciktirmek hastanın lehine değildir.
Osteoartrit tedavisinde gaye Öncelikle ağrıyı gidermek ve hareket kısıtlanmasını düzeltmektir.