Diz eklemi denince çabucak akla yük taşıyan tibia-femur kemikleri ortasındaki ana eklem gelir.
Aslında diz yakınmamalının değerli bir kısmını oluştururlar.
Koşucular, atlayıcılar, bisikletçiler üzere dizi kıvrık durumda bacağına yüklenen atletlerde diz kapağına çok bir yük biner. Bu çok yüklenme diz kapağının altındaki kıkırdak ve altındaki kemiğe çok yük biner ve ağrıya neden olur. Lakin bu bulguların çıkması için kesinlikle sportmen olması gerekmez. Konut hanımlarından ofis çalışanlarına kadar çok geniş bir yelpazede de bu tıp ağrılar görülür.
Belirtiler;
- Merdiven iner-çıkarken
- Diz çöküldüğünde
- Çömelip kalkıldığında
- Diz bükülü durumda uzun müddet oturulduğunda ağrı olur.
Nedenler;
Dizin karmaşık yapısı çok hassastır. Ön diz ağrılarına tesir eden çok sayıda faktör vardır.
Diz kapağının altındaki femur kemiği eklem yüzeyi ile münasebeti; yapısal olarak diz kapağı dışa dönük, yarı çıkık, çıkık yahut yüksekte olabilir. Bu durum tüm yükün diz kapağının küçük bir bölgesine binmesine neden olur ve buradaki kıkırdağın süratle bozulmasına neden olur. (Bakınız; Patella (diz kapağı) dönüklüğü yahut yarı çıkığı)
- Yapısal olarak bacak aksı bozukluğu
- Medial plika bantı diz içindeki olağan eklem katlantısının kalınlaşarak diz büküldüğünde ağrı yapmasıdır.
- Yaralanma
- Aşırı antreman yahut yüklenme
- Bacak adelelerinde dengesizlik, zayıflık
- Düz tabanlık
Tanı;
Eğer günün birinde üstteki konumlarda ağrınız başlarsa neden olan hareketi yapmaktan vazgeçip dinlenin ve bir kolay ağrı kesici alın ve buz yapın.
Eğer 1-2 güne kadar geçmezse ve tekrarlıyorsa diz konusunda tecrübeli bir ortopediste başvurun.
Tanı için en bedelli bulgular konuşma ve muayene ile elde edilir.
Hastaların ağrılarının hangi durumda arttığı, mühleti çok kıymetli datalardır.
Sinema, tiyatro, uçak-otobüs seyahatleri üzere dizin uzun müddetli sabit kaldığı durumlarda dizde ağrı ve huzursuzluk hissemeye “theatre sign” (tiyatro bulgusu) denir ve ön diz ağrıları için çok tipiktir.
Uzun müddet spor yaptıktan sonra bırakan kişilerdede kas dengesizliğine bağlı ön diz ağrıları sıktır.
Muayene eklendiğinde % 90 lara varan teşhis konur.
Hastalık kıssası + muayene ön diz ağrılarının ana eklem ağrılarıyla karıştırlmasını önler.
Ana eklemlerdeki MR bulguları ile ön diz sorunları gözden kaçan, gereksiz tedavi ve ameliyat olan çok sayıda hasta vardır.
Konuşma ve muayene sonrası ön diz ağrılarının nedenlerini ve ciddiyetini tesbit için çeşitli radyolojik incelemeler gerekir.
Diz kapağının konumunu saptamak için diz kapağının çeşitli açılarda konum röntgenleri, bilgisayarlı tomografi istenebilir.
Diz kapağı ve altındaki kıkırdağın durumunun tesbiti ve diz içindeki-tendonlardaki öbür patolojilerin tesbiti için de MR sıklıkla gerekir.
Tedavi;
Tedavi ön diz ağrısının nedenine nazaran biçimlendirilir.
Tendon, yaralanma, çok yüklenme-antreman kökenli ön diz ağrılarında öncelikle RICE protokolü (dinlenme-buz-elastik bandaj-yukarıda tutma) uygulanır.
Arkasından antrenman, germe, fizyoterapi ile esnetme, çabukluk, kuvvetlendirme, uyum çalışmaları yapılır.
Bu çalışmalar olağana dönünceye kadar devam eder.
Sonrasında idmanlara devam etmek nüksleri engellemek için gereklidir.
Bu mevzuda hekiminizle irtibatı koparmamanız gerekir.
Cerrahi tedavilerin yeri çok sonludur.
Diz kapağı durumunun bozukluğuna bağlı ön diz ağrılarında daha uzun ve kuvvetli bir süreç vardır.
Öncelikli tedavi fizyoterapi ve antrenman tedavisidir.
Burada klasik fizik tedaviden çok farklı bir fizyoterapi uygulanır.
Ön diz adelelerinden iç kısımdakiler elektroterapi ve idmanla kuvvetlendirilirken, diz kapağının hareketliliğini için manüplasyon yapılır.
Fizyoterapi ile % 50-60 muvaffakiyet elde edilir.
3 ay fizyoterapiye yanıt vermeyen olaylarda cerrahi tedavi seçenekleri gündeme gelir.
Cerrahi tedavi olarak 2 temel seçenek vardır;
1. Artroskobik cerrahi;
- 2 adet 1 cm den küçük kesilerden cerrahi yapılır.
- Artroskopi ile bozulmuş kıkırdak modüllerinin traşlanması-canlandırılması yapılabilir.
- Artroskopik yahut bazen 2 cm lik küçük kesiler eklenerek kıkırdak nakilleri yapılabilmektedir. (miniopen teknik)
Diz kapağının dışa devrik yahut yarı çıkık olduğu durumlarda diz kapağını dışa gerçek çeken kapsül artroskobik olarak kesilerek (LATERAL GEVŞETME) konumunun düzeltilmesi sağlanır. Diz kapağının konumunun tam düzelmediği durumlarda içteki kapsülün daraltılması da eklenebilmektedir.
Bu tip artroskapiler sonrası hastalar 4 saat sonra yürüyerek ağrısız bir biçimde meskenlerine masraflar. Muvaffakiyet oranı % 80 lerdedir.
2. Yönlendirme cerrahisi;
- Artroskopinin başarılı olmadığı yahut diz kapağının ileri çıkık-yarı çıkık durumlarında diz kapağının anatomik kusurunu düzeltici kemik operasyonları gerekebilir.
- Bu bahiste en tanınan operasyon “Fulkerson Osteotomisi” dir.
- Bu operasyonda diz kapağı kemiğinin alt kontağı patellar tendonun tibiaya yapışma yerinin içe-öne-yukarı yahut aşağı kaydırma imkanı vardır.
- Böylece diz kapağı konumu düzelmiş ve kıkırdağına binen çok yükler azaltılmış olur.
- Ameliyat sonrası önemli bir fizik tedavi ihtiyacı vardır.
Korunma;
Ön diz ağrılarından korunmak için günlük ömürde yapılacak şeyler vardır.
- Formda kalın; Genel beden kondüsyonunuzu koruyun. Fazla kiloların olmaması dize binen yüklerin çok olmaması sağlar. Bunun için nizamlı antrenman yapın. İdman öncesi 5 dakika ısının. Uygun ayakkabılar ile spor yapın.
- Germe antrenmanları yapın; Diz etrafı kasları için germe antrenmanları yapın. (bkz: eğitim bahislerinde germe egzersizleri)
- Temponuzu yavaş arttırın; İdman yoğunluğunu birdenbire çok bir biçimde arttırmayın.
- Dizinize çok yük bindiren antrenmanlardan uzak durun; Diz etrafı adelelerini kuvvetlendirmek için yapılan “leg extantion”, “leg press” hareketlerinde dizinizin bükme açısını 0-45 derece ortasında ve ayak uçları dışarı bakar durumda tutun. Hip abduktion hareketini yapmayın.