Normal omuz üç eklemden oluşmuştur. Rotator manşet ise kürek kemiğini kol kemiğine bağlayan dört adaleden oluşmaktadır. Bu adaleler top ve yuva halindeki bu eklem etrafını bir manşet biçiminde sardıkları için rotator manşet olarak isimlendirilmiştir. Rotator manşet adaleleri omuz hareketleri sırasında topu yuvaya bastırırırlar ve bu hareket esnasında döndürme hareketleri için stabil bir platform sağlarlar.
Omuz başı aşağıda görüldüğü üzere tıpkı bir tablanın üzerindeki golf topu gibidir
Bir diğer deyişle omuz eklemi boşluğu olan ve top (daha büyük) ve yuvanın (daha küçük) büyüklük olarak uyumlu olmadığı bir folk balığının istikrarda tuttuğu bir balon üzere de düşünebiliriz.
Yuva labrum ismi verilen dizdeki menisküs gibisi bir doku ile genişletilir.
Bahsettiğimiz labrum ve bağlar (glenohumeral) sayesinde omuz başı yuvada kararlı olarak durur. Labrum ve bağları otomobillerde bizi ani çarpışmalardan koruyan ‘‘airbag’’ lere benzetebiliriz.
Omuz eklemindeki bu uyumsuz top ve yuva bağı kimi özel durumlarında (travma, bağ gevşekliği yada ailesel faktörler gibi) katkısı ile omuz çıkıklarına taban hazırlar.
Bahsettiğimiz menisküs gibisi labrum ve bilhassa de kuvvetli bağlar tıpkı bir hamak etkisi ile büyük topu yuvada tutmaya çalışırlar. Omuz çıkıkları topun yuvadan çıkması olarak tanımlanabilir.
Omuz çıkığı sırasında menisküs gibisi labrum ve bağlar yırtılarak tipik olarak çıkıkların tekrarlamasına yol açan ‘‘Bankart lezyonu’’ oluşur.
Bankart lezyonu ile birlikte glenoid ismi verilen yuva kısmında omuz çıkıkları sırasında ( ekseriyetle birinci çıkıkta!) kemik kırığı da olabilmektedir.
Tekrarlayan omuz çıkığı olan hastalarda yuvada (GLENOİD) kırık varlığından şüphelenildiğinde bilgisayarlı tomografi ile bu durum teşhis edilebilir.
Travma Sonrası Oluşan Öne Çıkıkların Tedavisi
Ameliyatsız tedavi ve sonrasında fizik tedavi
İlk ani çıkıklarda omuz bir askı ile sabitlenerek oluşan sıvı artışı ve ağrının azaltılması amaçlanır. Benimde dahil olduğu birçok uzman çıkığın tekrar etmemesi için en fazla 3 haftalık omuz-kol askısı uygulamasını önermektedirler. Bu periyodun daha uzun tutulmasının çıkığın tekrar etmesini önlemediğine inanıyoruz. Omuz sabitlenmesinin gerisinden fizik tedaviye başlanır ve bu sayede omuz adalelerinin güçlendirilmesi sağlanır. Tüm yapılanlara rağmen 40 yaş üzerindeki hastaların bir kısmında omuz manşet yırtıkları ve çıkığın tekrarı (% 50 den az) ile karşılaşılırken, 17-18 yaş cıvarında % 90 dan fazla çıkık tekrarı ile karşılaşılabilmektedir.
Omuz çıkıklarının cerrahi tedavisi
Omuz çıkıkları şayet tekrar ediyor ise ve bu sorun kronik yani devamlı hale gelmiş ise cerrahi tedavi kuraldır. Birinci omuz çıkığı sonrası cerrahi tedavi kararı birtakım faktörlere bağlıdır. Örneğin yuvada yani glenoid kemikte topu yani omuz başını yerinde tutacak kemik eksikliği oluşmuş ise çabucak ameliyat düşünülmelidir. Yuvada kemik eksikliği yok ise ameliyat kararı kişinin yaşı, aktivite düzeyi, sportif faaliyetleri üzere şahsî faktörler göz önünde bulundurularak verilir.
Omuz çıkıklarında Açık ve Artroskopik (KAPALI) tedavi
Kemik kaybı yok ise tedavideki gaye üstte bahsedilen Bankart lezyonunun ve kapsül dokusunun tamir edilerek eklem kararlılığının devam ettirilmesidir. Hastaların tamanına yakın bir kısmında cerrahi tedavi artroskopik yani kapalı olarak gerçekleştirilebilir. Artroskopik (kapalı) tedavi yırtılan menisküs gibisi yumuşak dokunun yuvanın yani glenoidin kenarlarına aşağıda görülen ucundan sağlam iplerin çıktığı eriyebilen küçük vidalar ile tekrar dikilmesi formunda gerçekleştirilmektedir.
Açık tedavi hangi durumlarda gerekli olur?
Hastaların % 90 da artroskopik yani kapalı tedavi uygulanabilmektedir. Buna rağmen geri kalan yaklaşık hastaların 10%’nunda bilhassa birinci çıkıkta oluşan yuva (glenoid) kırıkları ve kemik kayıplarında yada kapsül yırtıklarında açık cerrahi gerekebilmektedir. Bu durumlarda Bristow-Latarjet ismi verilen sistem ile yuvadaki kemik eksikliği takoz misyonu görecek kemik transferi ile giderilir. Böylece topun yuvadan çıkması kemik nakli ile önlenir. Bu formül yöntemine uygun olarak açık olarak yapıldığında son derece tesirlidir.
