Omurga yani columna vertebralis, omurlardan oluşmuş, içinde omuriliği barındıran kemik yapıdır.Columna vertebralis 70 cm uzunluğundadır, içindeki omurilik ise 43-45 cm ortasında değişir; yani omurilik columna vertebralis’ten daha kısadır. Omurga, kemikten, kıkırdaktan ya da her ikisinden oluşan iskeletin en kıymetli kısmı ve de temel eksenidir. Sırt boyunca uzanır ve bedene dayanak sağlar.
Omurganın Vazifesi
Başın, gövdenin, göğüs ve karın boşluğundaki birçok iç organın yükünü taşımak ve bunlara sağlam bir dayanak olmaktır. Ayrıyeten baş ve gövdenin hareketlerini de sağlar. Bu ortada omurga kanalı içindeki omurilik üzere çok ehemmiyetli bir organa sağlam ve emniyetli bir kılıf teşkil eder.
Omurga, beşerde, 33-34 adet omurdan meydana gelmiştir. Bu omurlardan birinci 24 tanesi, birbirleriyle, omurlararası disk denilen kıkırdakların bulunduğu eklemler aracılığıyla bağlanmışlardır. Bu omurlar üç kümeye ayrılır. Bunlar 7 boyun omuru, 12 sırt omuru ve 5 bel omurudur. Kalan 9-10 omurun birinci beşinin birleşmesiyle kuyruk sokumu kemiği, en altta bulunan küçük ve tam gelişmemiş 4-5 tane omurun birleşmesinden de kuyruk kemiği meydana gelmiştir.
Omurga Kırıkları
Omurga kemiklerinin kırılma nedeni genellikle çok ağır bir travmadır. Omurga, sağlam yapıda olduğundan ve onu saran fibröz dokularla çok âlâ korunduğundan, kırılması lakin çok şiddetli darbelere bağlıdır. Araba kazalarında, düşmelerde, çok ağır bir yükü oynatmaya yahut kaldırmaya çalışırken ya da ani atlama ve sıçramalar sırasında omurgada incinmeler olabilir.
Genel olarak omurga kırıklı hastalarda birinci şikayet ağrıdır. Boyun, sırt yahut bel ağrısına, kas spazmları eşlik edebilir. Kırık ile bir arada omurilik yaralanması da var ise uyuşukluk, kol ve/veya bacaklarda hissizlik, kuvvet kaybı, idrar, büyük abdest kaçırma, yapamama üzere çeşitli şikayetler olabilir. Kırık sonrası hudut yaralanması olmayan hastalarda da kâfi tedavi uygulanmaz ise omurga da kamburluk(kifoz) oluşması ve bunun yaratabileceği şiddetli ağrı ile felç tablosu meydana gelebilir
Yaralanma şayet istikrarsız bir kırığa yada kırıklı çıkığa yol açmış, omurilik hasarı oluşturmuş ya da oluşturma riski taşıyorsa, tedavide cerrahi teknikler tercih edilir. Cerrahi tedavide, omurların sağlamlığının tekrar elde edilmesi ekseriyetle art kısımdan uygulanan vida ve çubuklarla sağlanır. Bu çubukların yerleştirilmesi, uygun hastalarda kapalı formüllerle de gerçekleştirilebilmekte böylelikle ameliyat sonrasında ağrı ve hastanede kalma müddeti en aza indirilebilimmektedir. Hudut hasarı ya da yaralanma riski varsa dekompresyon denilen rahatlatma süreci de cerrahi sırasında tedaviye ek edilir.
Osteoporoza bağlı oluşan çökme kırıklarında ise vertebroplasti yahut kifoplasti prosedürü tercih edilmektedir. Vertebroplasti sisteminde omur içerisine kemik çimentosu gönderilerek ağrını giderilmesi sağlanırken çökmenin ilerlemesi de engellenmiş olur
Dejeneratif Omurga Hastalıkları
Omurga omur ismi verilen kemiklerin birbirleri ile eklemleşmesinden oluşan hareket sisteminin en kıymetli yapısıdır. Bu çoğul eklemler sayesinde öne geriye, yanlara eğilebiliriz. Buradaki kemikler ortasındaki temel eklemleşme diskler aracılığı ile olur.
Omurları birbirine bağlayan ve hareketliliğini sağlayan bu eklemler de tıpkı bedenin kalça ve diz eklemlerinde olduğu üzere vakit içinde yıpranarak ağrılı hale gelebilmektedir.
Omurganın öbür eklemlerden ayrılmasına neden olan bir özelliği de ortasında omurga kanalı denilen içinde omurilik ve hudut köklerini barındıran bir boşluk içermesidir. Bu kanalı çevreleyen kemik ve eklemlerdeki her türlü oluşum belli bir boyuttan sonra içerideki hudut dokusuna baskı yaparak ağrı, uyuşma, ve adale gücünde kayıp (felç) üzere sorunlara yol açabilmektedir.
Disk ve eklemlerde oluşan bu yapısal değişiklikler sürekli ilerleyicidir. Hiç bir vakit tabiatıyla düzgünleşme ve geriye dönüş kelam konusu dİşte omurgada meydana gelen bu değişikliklerin tümüne birden dejeneratif omurga hastalığı ismi verilmektedir. Lomber(bel) ve servikal(boyun) omurga en sık görülen bölgeler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Büyük bir çoğunluğunun genetik nedenlerle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bunun yanında hareketsiz hayat, sigara kullanımı, şişmanlık, ağır çalışma şartları da süreci hızlandıran etkenlerdir.
Hastalık diskten başlar. Birinci değişiklik diskin sıvı içeriğinin azalmasıdır. Adeta kurumaya başlayan disk temel misyonu olan yük taşıma işlevini yerine getirememeye başlar ve kırılganlığı artar. İki omur ortasındaki yüksekliği koruyamaz ve etrafa hakikat bombeleşir. İki omur ortasındaki hareketi denetim edemez. Yük taşıma gücünü kaybeder.
Cerrahi olmayan tedavilerin emeli ağrıyı gidermek, hudut yahut diskin uyarılmasını azaltmak, omurgayı korumak için hastanın fizikî durumunu geliştirmektir. Bu süreç, hastaların birçoklarında çeşitli tedavi metodlarını birleştiren organize bir tedavi programıyla başarılı olur.
Dejeneratif değişiklikler hiç bir vakit resen düzelemeyeceğinden temel amaç hastanın hayatını buna adapte etmesidir. Edemediğinde yahut zarurî birtakım durumlarda cerrahi tedavi ile sorun giderilir.