Yrd.Doç.Dr. Onur Okan Demir, olumsuz fikirlerin depresyon habercisi olduğunu söyledi.
“Bu kelam, sık sık lisana getirdiğimiz olumsuz hisler barındıran söz yahut cümlelerin başımıza geleceğine dair kullanılır. “Falcılık” diye bilinen bu çarpıtmada kişi, berbat bir şeyle karşılaşacağını düşünüp bununla ilgili onu destekleyecek ispatlar aramakta, iddia yürütmeye çalışmaktadır. Genelde beşerler olumludan fazla olumsuz anılarını daha çok hatırladıklarından sık sık düşünüp gerçekleşmeyenleri değil, olanları daha çok anımsama eğilimindedirler. Üstesinden gelmek için, sık sık aklınıza gelip gerçekleşmeyen olayları karşı ispat olarak kullanabilir ve o durumun olumsuz seyretmesine sebep olabilecek öbür sebepleri bulmaya çalışarak, bulabildiklerinizi çözme teşebbüsünde bulunabilirsiniz. Tabi buna inanmak istiyorsanız olumlu düşünerek gerçekleşmesini ümit edebilirsiniz “Bugün bana piyango çıkacak” gibi” dedi.
Kişinin başına geleceklerden en kötüsünü hayal ederek hayatından keyif alamadığını söz eden Dr. Demir, olumsuz fikirleri şöyle sıraladı:
“‘Çok güldüm, başıma bir şey gelecek” – “Buyurun cenaze namazına’: Bu kelamlar, olumsuz olayların eninde sonunda başına geleceğine yürekten inananların kullandığı sözlerdir. “Felaketleştirme” diye tabir ettiğimiz bu çarpıtmada kişi başına gelebilecekleri çok büyütür ve en makûs sonucu hayal eder. İçinde bulunduğu durumdan da bu nedenle keyif alamaz, ya da daha az keyif alırsa güya o olumsuz durumdan kurtulacağını düşünür. Halbuki ne yaparsak yapalım daima makus bir şey başımıza gelebilir, bundan farklı düşünerek ya da hissederek tam olarak kurtulamayız. Problemle baş etme marifetlerimizi geliştirmek ve olan becerilerimize paha vermek, alternatifleri düşünebilmek, öteki insanların bununla nasıl baş ettiğini ve neden sizin üzere hissetmediğini anlamaya çalışmak, daha evvel gerilimli hayat olayların üstesinden nasıl geldiğimizi anımsamak, her olumsuz olaydan kazanımlar elde edebileceğimizi bilmek, bu fikirlere karşı bizi daha az korkulu hissettirecektir.
‘Beni bulur” – “Kabak yeniden benim başıma patladı’: “Aşırı genelleme” kişinin başına gelen bir olayın tarih üzere daima tekerrür edeceğine inandığı çarpıtmadır. Rastgele olumsuz bir olayla karşılaştığımızda güya her gün o olayı yaşıyormuş üzere düşünüp kızarız ya da tekrar olacağından endişeleniriz. Çok genellediğimiz vakit öbür tüm olasılıkları gözden kaçırmış oluruz, kendimizi düzgünden uyguna daha da makûs hissederiz. Diğerlerinin başına da olumsuz olayların geldiğini düşünmek, başımıza ne kadar sıklıkta o tip olumsuz olaylar geldiğini hesaplamak ki genelde düşündüğümüzden daha azdır, öteki günler ve durumlarla o durumu kıyaslamak işe yarayabilir.
Kınarsan başına gelir: Bu kelamı sevdiklerimizi ve kendimizi korumak için sık kullanırız. Başkalarının olumsuz fikir ve davranışlarını gördüğümüzde bunu yaşamamak için bunları konuşmaktan, eleştirmekten yahut düzeltmeye çalışmaktan kaçınırız. Ya da başımıza gelen olumsuz durumların, geçmişte benzeri bir olayda tenkitte bulunduğumuzdan başımıza geldiğini sanırız. Bu kendimizi suçlamamıza, hatta yalnızca buna odaklanmamıza yol açar ki şu anda sergilediğimiz olumlu davranışları gözden kaçırmamıza sebep olabilir. “Pişmanlık eğilimi” olarak bilinen bu olumsuz kalıp nedeniyle daima önlem almaya çalışırız. Zira yapabileceğimiz yeni bir yanılgı gelecekte öteki bir problemle karşılaşmamıza sebep olabilir. Elbette geçmişte kusurlar yapmışızdır ve tekrar yapabiliriz. Kusurlarımızla tecrübe kazanıp, yanlışlarımızla öğreniyoruz. Kusurlarımızla ilgili kendi hatamızı aramak, bulmak ve düzeltmek doğal; bununla yaşayıp hayatımıza buna nazaran taraf vermekse sıhhatsizdir.
‘Bu büsbütün vakit kaybı” – “Ya herru, ya merru” – “Ya daima ya hiç’: Bireylerin ya da olayların siyah ve beyaz üzere uç noktalarda değerlendirildiği çarpıtma “kutupsal/ikili düşünme” ismini alır. Mükemmelliyetçiliğin merkezinde yer alan bu olumsuz kalıp en ufak yanlışta kendinizi en tabana batırmanıza yol açar. Aslında hayat çok seyrek olarak ya o denli ya böyledir. Kozmosta mutlak yoktur. Bu yüzden kendinizi mutlak durumlara zorlarsanız birçok vakit buhran içinde yaşarsınız. Zira bu durum gerçek hayatla örtüşmez. Siyah-beyaz renkleri ortasındaki grileri bulmaya çalışmak, ikili düşünmenin hayatınızda nelere yol açtığını görmek, bu türlü düşünmenin size nasıl geri döndüğünü gözlemlemek, gri tonlarda yaşadığınızda hayatınızın varsayım ettiğiniz kadar berbat gidip gitmediğini gözden geçirmek, olumlulara odaklanmak ve alternatifleri pahalandırmak yararlı olabilir.”
