Obsesyon ismi verilen takıntılı fikir, fikir ve dürtüler ile kompulsiyon ismi verilen yineleyici davranışlar ve zihinsel aksiyonlardan oluşan bir ruhsal hastalıktır.Takıntılı kanıların günlük ömrümüzü etkileyecek, gündelik fonksiyonlarımızı kısıtlayacak seviyeye gelmesi durumunda
OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB) ismi verilen bir ruhsal hastalık akla gelmelidir.
Obsesyon
Kişinin zihnine girmesine pürüz olamadığı, zihninden uzaklaştıramadığı fikir, fikir,imaj ve dürtülerdir. Kişinin isteği dışında gelirler, kişi tarafından mantıkdışı yahut saçma olarak değerlendirilirler ve ağır külfet ve huzursuzluğa yani anksiyeteye neden olurlar.
Kompulsiyon
Obsesyonların neden olduğu ağır ıstırap ve huzursuzluğu azaltmak ya da ortadan kaldırmak üzere yapılan yineleyici,engellenemeyen davranış ve hareketlerdir.
OKB’nin her 100 şahıstan 2-3’ünde görüldüğü saptanmıştır. Yani populasyonda
görülme sıklığı %3 civarındadır.
Genellikle ergenlik periyodunda ve 20-30’lu yaşlarda başlamasına rağmen, okul
öncesi çağdaki çocuklar dahil rastgele bir yaşta görülebilir.
Erkeklerde daha erken yaşlarda başlamasına rağmen genel olarak kadınlarda
daha sık görülmektedir.
Genetik nedenler ,Beyin fonksiyonlarında bozulma ve serotonin,Çocukluk çağı
travmaları hastalığın oluşumunda tesirli olduğu araştırmalar tarafından
desteklenmektedir.
OKB BELİRTİLERİ
1-Bulaşma Obsesyonu ve Paklık Kompulsiyonu
Kişinin vücudunun ve giysilerinin kir, mikrop, toz üzere etkenler; kimyasal
maddeler, deterjanlar, zehirler ile idrar, gaita ve başka vücut salgıları ile
bulaşacağına ait takıntıları ve bu takıntıların neden olduğu sıkıntıyı
gidermek için yaptığı davranışlarıdır.
2-Kuşku obsesyonu ve denetim kompulsiyonu
En sık görülen obsesyon vekompüldiyonlardan biridir. Kişi ocak, kombi,
şofben,kapı, kilit üzere objelerin açık kalmış olabileceğinden, ütü vs. elektrikli
aletlerin fişlerinin prizde takılı kalmış olabileceğinden kuşku duyar (Kuşku
obsesyonu) ve emin olmak için tekrar tekrar denetim etme ihtiyacı duyar
(Kontrol kompulsiyonu). Bu kuşku ve denetimler ömrün birçok alanında
kendini gösterebilirler.
3-Saldırganlık obsesyonları
Başkalarına ziyan vereceği, elinde olmadan saldırgan davranışlarda
bulunacağı formunda obsesyonlar
Bazen hastalarda elinde olmadan diğerlerine rahatsızlık ya da zarar
vereceği, ağzından güzel karşılanmayacak nitelikte sözcükler kaçıracağı,
yanındaki insanlara elinde olmadan ziyan vereceği formunda obsesyonlar
olabilir.
4-Cinsel içerikli obsesyonlar
Kişi için utanç verici kabul edilemez cinsel içerikli kanılar, imajlar bulunur.
5-Dini içerikli obsesyonlar
Kişi kendini inanç ve görüşlerine tam zıddı bir biçimde ve çok ağır sıkıntı
oluşturacak halde dini içerikli takıntılı fikirleri ve imajları düşünmekten
alıkoyamaz.
6-Simetri/düzen obsesyon ve kompulsiyonları
Simetri ihtiyacı ve sistem takıntıları da sık görülen belirtilerdendir. Kişinin
tüm ömründe simetri ihtiyacı ve düzenlilik hakimdir.
7-Sayma ve tekrarlama kompulsiyonları
Bazı OKB’li hastalar rastgele bir günlük aktiviteyi makul bir sayıya kadar
saymadan yaparsa işinin rast gitmeyeceğini düşünerek sayma ve tekraren o
eylemi yapma davranışında bulunurlar.
8-Biriktirme ve saklama kompulsiyonları
Sık görülen kompulsiyon cinsidir. Kişi “ileride gerekli olabilir” biçiminde bir
düşünce ile gerekli olmayacak eşyaları bile biriktirebilir / saklayabilir. İleride
çöp mesken olabilecek çeşitten biriktirmeler bu kompülsiyonun en uç örnekleridir.
9-Somatik Obsesyonlar
Kanser,AIDS üzere önemli hastalıklarının olduğuna dair kuşku etme bunu tespit
etme ve denetim etme ismine bir sürü gereksiz tetkik yaptırmayla giden aşırı
endişe durumudur.
Ancak tıbbi açıdan bu haldeki fikir ve davranışların hastalık
sayılabilmesi için günlük fonksiyonlarımızı etkileyecek, kısıtlayacak, bozacak kadar
şiddetli ve ağır olmalıdır.
OKB NASIL TEDAVİ EDİLİR?
OKB günlük ömür etkinliklerini önemli olarak kısıtlayabilen, aile, meslek ve
sosyal ömürde kıymetli fonksiyon kayıplarına yol açan, ömür kalitesini düşüren
bir hastalıktır.
Kronikleşme mümkünlüğünün yüksek olması tedavinin kıymetini arttırmaktadır.
İlaç tedavisi
Özellikle serotonin sistemi üzerinde tesirli olan ilaçlar OKB tedavisinde
oldukça yaralı olmaktadır. Serotonin Geri Alım Engelleyiciler -SSRI-adı verilen
bu küme ilaçlar OKB tedavisinde yaygın ve başarılı biçimde kullanılmaktadır.
İlaç Tesirlerinin görülmesi için üç hafta kadar beklemek gerekir. İlacın tesirli olup
olmadığına karar vermek için en az 8 hafta mühlet geçmesi beklenmelidir. Etkili
olduğuna karar verilirse tedavinin gerekirse günlük doz arttırılarak en az iki yıl
sürdürülmesi gerekir.
Bilişsel-davranışçı Psikoterapi
Obsesif hastalar telaş verici kanılar ile bu niyetlerden kaçarak veya
kaçınarak başa çıkmaya çalışırlar. Ne var ki kanılardan kaçmaya
çalıştıkça bu kanılar daha da artmakta ve böylece bir kısır döngü
oluşmaktadır. Davranış tedavilerinde maksat hastayı korku veren ve kaygı
oluşturduğu için kaçma ve kaçınma davranışlarına neden olan düşüncelerle
[obsesyonlar] yüzleştirmek ve bu karşılaştırmanın oluşturduğu kaygıyı
azaltmak için devreye giren tekrarlayıcı davranışları [kompulsiyonlar]
engellemektir.
Bilişsel ve davranışçı terapiler hem hastalığın tedavisinde hem de özelikle
tekrarların önlenmesinde çok kıymetli bir yer tutmakta, tedavide bazen tek
başlarına bazen de ilaç tedavileri ile birlikte kullanılabilmektedirler. Bilişsel
davranışçı terapi tedavi seçenekleri ortasında en kıymetli yeri tutmaktadır ve
hastalığın tedavisindeki aktifliği bilimsel olarak kanıtlanmıştır.