Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), obsesyonlar ve kompulsiyonlar varlığıyla ortaya çıkan ve kişinin hayatında besbelli kısıtlamalara yol açan psikiyatrik bir bozukluktur. Yapılan çalışmalar toplum içinde OKB yaygınlığının ortalama %1-3 ortasında olduğunu göstermiştir.
Obsesyon kişinin zihnine istemsizce gelen, geldiğinde besbelli düşünce ve güzele gitmeyen his ve bedensel belirtiler oluşturan niyetler, dürtüler yahut imgelerdir. Obsesyonlar karşımıza yaşadığımız bir olay yahut zihnimizden geçen bir his ile alakalı çıkabilir. Bebeği mama sandalyesinde oturan bir anne, ona yemek hazırlarken gördüğü bir bıçak sonrası zihninden bebeğine bu bıçak ile ziyan verdiği kanısının yahut imgesinin geçtiğini fark edebilir. Bu tarafta bir dürtü hissedebilir. Bu niyet, fotoğraf yahut dürtü; istemsizce, davetsizce, resen ve ansızın gelip, o anda bariz meşakkat, rahatsızlık ve eşlik eden güzele gitmeyen bedensel duyumları ortaya çıkarıyor ise “obsesyon” olarak isimlendirilir. Obsesyonlar hayatımızda pek çok halde karşımıza çıkabilir. Kirlenme, bulaşma, kuşku-şüphe, simetri, saldırganlık, dini, cinsellikle İlgili obsesyonlar en sık karşılaştığımız obsesyonlardır.
“Kompulsiyonlar” ise obsesyonlar sonucu ortaya çıkan hoşnut olmayan duyguyu, bedensel reaksiyonları azaltmak yahut ortadan kaldırmak için yaptığımız davranışlar yahut ritüellerdir. Bazen kompulsiyonlar fikir formunda de olabilir, o an zihnimizden geçen ve güzelimize gitmeyen bir kanıya karşı makul öteki bir kanıyı zihnimizden geçirmeye çalışmak buna örnek gösterilebilir. El yıkama, paklık, denetim etme, sayma, düzeltme, biriktirme en sık gördüğümüz kompulsiyonlardır.
Ellerimizi yıkadıktan sonra hala ellerimizin kirli olduğunu düşünüyorsak, bu obsesyonun bir modülü olan güzele gitmeyen hislerden kurtulmak için ellerimizi yıkamaya devam ederiz.
Diğer birçok psikiyatrik bozuklukta olduğu üzere OKB’nin oluşumunda ve tetiklenmesinde tesirli faktörler benzeridir.
Bunlar;
Genetik Faktörler
(Aile hikayesi, birtakım genlere sahip olma.)
Biyolojik Faktörler
(Beyin yahut başka organ hastalıkları, kullanılan kimi ilaç yahut unsurlar, geçirilmiş enfeksiyonlar, vitamin eksiklikleri.)
Psikolojik Faktörler
(Mükemmeliyetçilik, çok sorumluluk, belirsizliğe tahammülsüzlük, düşünce eylem kaynaşması.)
Sosyal Faktörler
(Erken periyot hayat olayları, ebeveyn çocuk etraf münasebeti, travmatik yaşam olayları, iş yahut aile hayatındaki meseleler.)
OKB her ne kadar hayatı besbelli derecede kısıtlayan zorlayıcı bir psikiyatrik bozukluk olsa da tahlilsiz değildir. Birden fazla vakit muvaffakiyet ile tedavi edilebilmektedir. OKB tedavisinde kimi vakit tek başına ilaç tedavisi, kimi vakit ise tek başına bilişsel davranışçı tedaviler (klasik bilişsel davranışçı yaklaşımlar, metakognitif terapi, mindfullness temelli yaklaşımlar) kullanılmaktadır. Birtakım hastalarda her iki tedavinin birlikte kullanılması da gerekebilmektedir. Hangi yaklaşımın öncelikli seçileceği çeşitli etkenlere nazaran değişiklik gösterebilmektedir.