Değerli okuyucular,
Psikiyatri tıp ilminin en kıymetli kısımlarından birisidir. Psikiyatrik hastalıklardan bahsedince elbet akla birinci olarak depresyon gelir. Bu derece ünlü bir hastalık olmasının en değerli nedeni elbet en yaygın görülen ruhsal hastalık olmasıdır. Evet, insanların çabucak hemen tamamının hayatı boyunca en az bir sefer depresyon geçirdiği varsayım ediliyor. Tüm dünyada vefat sebeplerine dair listede birinci üçte yer alır depresyon. Ve bu listede daima daha üst tırmanmaktadır. İş gücü kaybı açısından bilinen çabucak her hastalığın önünde yer almaktadır. Ülkelerin depresyon tedavisine harcadığı sıhhat sarfiyatları her geçen gün artmaktadır.
Çevrenize baktığınızda o anda depresyonda olduğunu argüman eden bir tanıdığınıza kesinlikle rastlarsınız. Gündelik lisanda depresyon sözü oldukça farklı durumları tanımlamak için kullanılmaktadır. Neredeyse keder, ıstırap, yas çeşidinden her insani hissin yerini depresyon almıştır. Bu bir kavram kaosu yaratmaktadır. Bu yazıda depresyonun ne olduğunu ve ne olmadığını anlatmaya çalışacağım.
İnsan beyni daima olarak değişkenlik gösteren bir yapıdır. Dışsal koşullara ahenk sağlar, yeni yetenekler geliştirir. Yeni şeyler öğrenir ve eskileri unutabilir. Pekala beyin tüm bunları nasıl yapar? Beyin hücreleri oldukça ince ve uzun yapılardır. Beyin hücreleri öteki beyin hücreleri ile uzantıları sayesinde irtibatlar kurar. Bu ilişkiler öylesine çoktur ki uç uca eklense dünyayı tekraren katedecek uzunluğa erişir. Her yeni algılanan, öğrenilen şeyle birlikte hücreler ortası yeni temaslar kurulur. Beyin bir yandan da kullanılmayan temasları bozarak kendine yeni öğrenme fırsatları yaratır. Bu yolla da öğrenilen bilgi ve hünerler unutulmuş olur. Beyin hücreleri aşikâr faktörlerden olumsuz etkilenebilir. Gelişimleri durabilir, temasları kopabilir ve hücreler ölebilir. Bu faktörlerin başında gerilim esnasında salgılanan bir hormon vardır. Gerilim hormonu beyin hücrelerine ziyan vermektedir. Uzun süren gerilim durumlarında beynin belirli alanları yapısal olarak ziyan görür. Beyin bir yandan ziyan görürken başka yandan da kendisini onarmaktadır. Beyin, bu tamiratı yapan genlere sahiptir. Beynin yaşadığı yıkım, üretimden daha aktifse, beyin vakitle muhakkak fonksiyonlarını yerine getiremez hale gelir. Bu fonksiyonların başında yaşama tutunmayı sağlayan yetilerimiz yer alır. Memnun, umutlu olmak, neşelenmek, sevgi dolu olmak, dünyaya ve insanlara sevgi ve inançla bağlanmak, yeterli uyumak, enerjik olmak, iştahlı olmak, yeni şeyler öğrenmek ve yeni şeyler denemeye istekli olmak üzere. Kıymetli okuyucular, hepimiz genetik olarak gereğince şanslı değiliz. Kimi insanlarda beynin tamirini sağlayan bu genler aktif çalışırken kimimizde de verimsiz çalışır. Bilirsiniz ki gerilim devirlerini çok kişi yaşar lakin içimizden kimileri daha hassas, kimileri daha dirençli olur. Ortadaki farkı sağlayan en değerli faktör genetik özelliklerimizdir. Bugün bilimsel araştırmalar için depresyona yatkınlık sağlayan genlerin şahısta olup olmadığına bakılabilmektedir. Bu genetik incelemeler birgün elbet rutin olarak yapılan tetkikler hale gelecektir. Gün gelecek kan şekeri baktırır üzere depresyona yatkınlık yaratan genleri taşıyor muyuz diye baktırabileceğiz…
Bir kişinin depresyona girip girmeyeceğini belirleyen tek şey elbette genetik yapısı değildir. Depresyon, pek çok öteki hastalık üzere, genetik ve çevresel faktörlerin birebir anda rol oynadığı bir hastalıktır. Bir kişi genetik yatkınlık taşıyor diye illa ki hasta olmaz. Ve de genetik olarak güçlü diye depresyona girmekten bütünüyle muaf olmaz. Depresyon kelam konusu olduğunda hayli karmaşık ve çok faktörlü bir hastalıktan bahsediyoruz.
Günümüzde kavram karışıklığından ötürü bu önemli hastalık artık fazlaca kanıksanmış ve kendi manasından koparılmış durumdadır ve bu durum hastaların tedavi sürecini güçleştirmektedir. Depresyonda olmak neredeyse “sıradan” birşey üzere, birden fazla kere de “yanlış” birşey üzere algılanır. Kişinin depresyonu bilhassa seçtiği ve şayet hakikaten isterse kendi iradesi ile onu yenebileceği ve o denli yapması gerektiği düşünülür. Hastalar hasta oldukları için suçlanırlar ve makus muamele görürler. Dünyada olasılıkla depresyondan daha çok yanlış anlaşılmış bir hastalık yoktur.
