- Menisküsler ne işe fayda?
Her iki dizimizde kaval ve uyluk kemiklerimizin ortasında, iç ve dış olmak üzere 2 adet menisküs bulunur. Menisküsler, kıkırdak yapısında olup kaval kemiklerimizin üst eklem yüzünde yerleşik durumdadırlar. Vazifeleri, eklemin sağlamlığına ve hareketine katkıda bulunmak, yüklenmeler sırasında bir amortisör misyonu görmektir. Ayrıyeten bir sünger üzere davranarak eklem kıkırdağının beslenmesine katkı sağlarlar ve yürüme, koşma üzere aktiviteler sırasında diz eklemine gelen yükü emerek eklem kıkırdağını korurlar. Menisküs dokusu yırtıldığı yahut bir ameliyatla eksilmek zorunda kaldığında, kıkırdak yüzeylere gelen yük artar ve kıkırdak yıkımı başlar.
- Menisküs yırtığı tanısı nasıl konur?
Menisküsler, diz ekleminin en çok yaralanan yapılarıdır. İç menisküs, dış menisküse nazaran daha sık yırtılır. Teşhiste, hastanın yaşı, hikayesi, yakınmaları, muayene ve radyolojik bulguları daima birlikte tesirlidir. Menisküs yırtıkları, oluşma sistemi ve tedavi açısından yaşa nazaran değişiklik gösterir. Genç ve atlet hastalarda, çoklukla önemli rotasyonel bir travma kelam hususudur. Karşılaşma sırasında diz bölgesine direkt yahut dolaylı gelen darbelerle dizin burkulması yahut dönmesi sonucunda, menisküsler eklem ortasında sıkışarak yırtılabilirler. Bu tip yırtıklarda çoklukla hasta, hastaneye çabuk başvurur ve daha evvelden rastgele bir yakınması yoktur. Diz etrafında şişme (kanamaya bağlı) olabilir ve hasta dizini hareket ettirmekte zorlanır. Röntgen sineması ile rastgele bir sorun izlenmez. Tıpkı gün yahut izleyen günlerde MR çekilirse, yırtık olup olmadığı ortaya konabilir. Genç hastalarda, birinci travmanın tesiri azaldıktan sonra yapılan muayenede, menisküs yırtığı tanısı % 80 oranında konulabilir; şayet MR’da da yırtık varsa doğruluk oranı % 95-98’e çıkar. MR’ın menisküs yırtıklarında % 2-5 kadar bir yanılma hissesi vardır. Şayet hasta kilitlenme ile gelmişse yahut sık kilitlenme yakınması varsa, aksi ispat edilene kadar menisküs yırtığı olarak kabul edilebilir. Bu hastalarda yapılan çeşitli testlerle teşhis konulması mümkündür.
Genç hastaların rotasyonel diz travmalarında, sıklıkla ön çapraz bağ yırtığı da menisküs yırtığına eşlik eder. Bu üzere durumlarda travmanın çabucak akabinde dizde değerli bir şişme olur.
40- 50 yaş üzerinde gelişen menisküs yırtıkları, gençlere nazaran farklılık gösterir. Menisküsler, yaş ilerledikçe yıpranıp suyunu kaybederek yırtılmaya daha elverişli hale gelirler; 40- 50 yaşın üzerindeki yırtıkların değerli bir kısmında travma ya yoktur ya da ekseriyetle hafiftir. Bazen çok kolay bir hareket, örneğin çömelme yahut yürüyüş üzere, bile yırtılmaya neden olabilir. Kıymetli olan nokta, bu yaşlarda menisküs yırtıklarının sıklıkla diz eklemi kıkırdak yıkımı ile bir arada görülmesidir. Bilhassa hanımlarda, bu yaş kümesinde diz eklemi ağrısının uzun vadeli olması, her iki dizin de ağrılı olması, hastanın rastgele bir travma hikayesinin bulunmaması ve diz ağrısının yaygın olup dizin aşikâr bir bölgesine lokalize olmaması, doktoru bir menisküs yırtığından uzaklaştıran nedenlerdir. Bu olgularda, öncelikle diz eklemi kıkırdak yıkımı düşünülmelidir ve tanıyı güçlendirmek gayesiyle öncelikle ayakta çekilen röntgen sinemalarının incelenmesi gereklidir. Bu sinemalarda, eklem aralığının daralması ve beden yüklenme aksının derece cinsinden belirlenmesi ile kıkırdak yıkımının ölçüsü ve yapılması gereken tedavi ortaya konabilir. Kıkırdak yıkımı barizse, ağrı veren temel faktördür; lakin ek olarak bir menisküs yırtığı da bulunabilir. İkisinin birlikte olması durumunda, menisküs yırtığının alınmasının sonucu, büsbütün kıkırdak yıkımının ölçüsüne bağlıdır. Kıkırdak yıkımı ileri derecedeyse ve beden yüklenme aksı 5 dereceyi geçiyorsa, yalnızca menisküs yırtığının alınmış olması, güzelleşmeyi sağlamayabilir. Bu durumda yapılması gereken, diğer bir ameliyat tekniği ile bu aksın düzeltilmesidir. Çekilen röntgen sinemalarında beden yüklenme aksında önemli bir sapma yoksa, menisküs yırtığı tanısı için MR istenebilir. MR ile menisküsün onarılabilme potansiyeli her vakit anlaşılmayabilir; bu nedenle bilhassa genç hastalarda ameliyatta hazırlıklı olunmalıdır.
- Tedavide nelere dikkat edilmelidir?
Her iki hasta kümesinde da unutulmaması gereken, menisküs yırtığının kesin teşhisinin ameliyat sırasında görülerek konduğu ve olabildiğince sağlam menisküs dokusunun bırakılması gerekliliğidir. Menisküsler, diz eklemi için çok değerli yapılardır ve eksiklikleri, vakit içinde kıkırdak yıkımına yol açar. Bilhassa gençlerde ve erken başvuranlarda, dikilmeye uygun bir menisküs yırtığı çıktığında kesinlikle dikilmelidir. Dikilebilen yırtıklar, tüm menisküs yırtıklarının % 10-15’ini oluşturur ve düzgünleşme mühleti, ortalama 4-6 aydır.
Menisküs yırtıklarının teşhis ve tedavisinde, günümüzde artık büsbütün artroskopi dediğimiz kapalı sistemler kullanılmaktadır. Lokal yahut spinal anestezi altında, kamera ile ekleme girilerek menisküs ve diz içindeki öbür yapılar tanınmakta ve gereken süreç o sırada yapılmaktadır. Tabip ve hasta şayet isterse, tüm ameliyat süreçleri, monitörden hasta tarafından da izlenebilir. Sürecin müddeti, yırtığın tipine nazaran değişmekle birlikte 15-60 dakika ortasında sürebilir.
- Hangi yırtıklar alınır, hangileri dikilir?
Menisküsler, dış kenarları boyunca kapsül dediğimiz damarlı yumuşak dokuyla irtibatlıdır. Bu nedenle menisküslerin dış % 15-20 kadarlık bir kısmı kanlanmaktadır. Bu bölgede yahut içe yanlışsız 3 mm.ye kadar olan kısımları güzelleşmeye elverişli olduğundan bu bölgenin eklem içine hakikat yer değiştiren yırtıkları dikilebilir. Dikiş için değişik yollar vardır ve büsbütün cerrahın tecrübesine bağlıdır. Bu prosedürler, içten dışa dikiş, dıştan içe dikiş ve tümü içerde dikiştir. Dizin yan tarafında yapılan 4-5 cm.lik bir kesi açılıp dikişlerin dışarı alınarak düğümlenmesiyle gerçekleştirilen içten dışa dikiş tekniği gücünün, tümü içerde uygulanan malzemelere nazaran daha fazla olduğu gösterilmiştir; fakat gelişen teknoloji ile artık rastgele bir kesi yapılmadan da gibisi uygulamalar yapılabilmektedir. Dikişe uygun bir yırtık ne kadar yeniyse ve hasta ne kadar gençse, güzelleşme bahtı da o kadar yüksektir. Dikiş sonrası rehabilitasyon formülleri yırtığın büyüklüğüne nazaran değişmekle birlikte çoklukla 1 ay kadar mühletle yüklenmeye ve 90 dereceden fazla bükmeye müsaade verilmemektedir.
Yukarıda bahsedilen dikiş ile tedavi edilebilen bölgenin dışında kalan menisküs yırtıklarında, güzelleşme potansiyeli olmadığından yırtık olan kısım alınarak düzeltme yapılır . Ameliyat sonrası istirahat müddeti büsbütün cerraha bağlıdır; ama çoklukla güzelleşmesi gereken bir doku bulunmadığı için çabucak yahut kısa mühlet içinde yüklenmeye müsaade verilebilir.
- Menisküs yırtıkları yalnızca ameliyatla mı tedavi edilebilir?
Bu sorunun karşılığı, büsbütün tanıya bağlıdır. Kesin teşhis ameliyatta gözle görülerek konur. Şayet nitekim yırtık varsa, tek tedavisi ameliyattır. Çok az olarak kendi kendine güzelleşebilecek yırtıklarla karşılaşılabilir. Bu durumda ameliyatta yalnızca kolay bir canlandırma süreci yapılır. Ama sahiden yırtılmış olan bir menisküsün tedavisi, ameliyat ile yırtığı almak yahut uygunsa dikişlerle onarmaktır.
- Menisküs yırtığı ameliyat edilmezse ne olur?
Menisküsün yırtılmış olması, eksikliğiyle muadildir. Yırtılarak vazifesini yapamaz duruma gelen menisküs, tedavi edilerek onarılmadığında eklem yüzleri ortasındaki kıkırdağı hami misyonunu yerine getiremez ve kıkırdak yıkımı başlar. Vakit içinde süreç uzarsa geri dönüşü olmayacak formda artroz dediğimiz eklem kıkırdağının önemli kaybıyla karakterize tablo ortaya çıkar ve ağrılar daha da şiddetlenir . Ayrıyeten vakit geçtikçe, başlangıçta onarılması mümkün olan yırtıklar, onarılamaz duruma gelebilir.
