Kleptomani (çalma hastalığı, patolojik hırsızlık), ferdî kullanım ya da maddi pahası için gereksinme duyulmayan objeleri çalmaya yönelik dürtülere karşı koyamama olarak tanımlanan bir dürtü kontrol bozukluğudur. DSM-IV’ te dürtü kontrol bozukluğu başlığı altında sınıflandırılmasına rağmen, çeşitli araştırıcılar kleptomaninin başka bozukluklarla olan alakasına dikkat çekerek obsesif kompulsif spektrum bozuklukları, affektif spektrum bozuklukları başlığı altında değerlendirilebileceğini ileri sürmüşlerdir. Bununla birlikte kleptomani gerçek hırsızlıkla sıklıkla karıştırılabiliyor. Kleptomanili hastalarda hırsızlıktan evvel gerginlik olur ve bu his hırsızlık olduktan sonra haz alma yahut rahatlamaya dönüşür.Hırsızlıkta dürtüsel özelliklerle ilgili hiçbir bulgu yoktur, davranış artan tansiyon, aksiyonun gerçekleşmesi ve tansiyonun yatışması üzere gerçek dürtü kontrol bozukluklarında görülen özelliklerin hiçbirine uymaz. Hırsızlık planlıdır ve sıklıkla başka bireylerle birlikte planlanarak yapılmıştır. Hırsızlıkta objeler gerçek bedelleri nedeniyle çalınmıştır, bu aksiyondan elde edilen maddi kar açıkça aşikardır. Bu durumda ayırıma yardım edecek bir öteki kıymetli nokta, çalınan objenin ne yapıldığını öğrenmek olacaktır. Bilhassa kişi çalınan objeyi diğerine vermiş ya da atmış ise, kleptomani mümkünlüğü daha fazladır. Kimi durumlarda mağaza hırsızları, cezadan kaçabilmek için kleptomaniye sığınabilirler, bu nedenlerle uydurma bozukluk ayırıcı teşhiste göz önünde bulundurulması gereken bir teşhistir.
Ayrıca bu olayın hırsızlık olarak kıymetlendirilmesi için yapan bireyin yaptığı olayın sebep ve sonuçları değerlendirebilecek olgunlukta olması gerekmektedir. Yani bir çocuğun yaşı küçükse, zeka geriliği varsa yahut öteki psikiyatrik sorunların olmaması gerekiyor.
Özellikle çocuk yaşlarda başlayan çalma hastalığını aileler masumca karşılasa da bunun ileriki yaşlarda nasıl tesirleri oluyor?
Çocuk ve ergenlerde görülen kleptomani şayet vaktinde tedavi edilmez ise kalıcı olabilir ve ileride isimli sorunlar ve öteki psikiyatrik hastalıklara dönüşme açısından önemli risk teşkil eder.
Bu cins hastalıklar ekseriyetle çocukluktan itibaren mi başlar, yoksa daha evvel hiç hırsızlık yapmamış biri belirli bir yaştan sonra birdenbire başlayabilir mi?
Kleptomaninibaşlangıç yaşı değişken olmakla berber en çok ergenlik periyodunda (15-20 yaşlar) görülmektedir. Bununla birlikte yetişkin devirde başlayan hadiselere da rastlanmaktadır. Ergenlikten evvel çok ender görülür.
Kleptomani hangi yaş aralıklarında ortaya çıkıyor?
Kleptomanini başlangıç yaşı değişken olmakla berber en çok ergenlik periyodunda (15-20 yaşlar) görülmektedir.
Kleptomaninin nedenleri nelerdir?
Kleptomaninin nedenleri tam olarak aydınlatılamamakla birlikte birçok etmenin kleptomaniye yol açabileceği düşünülmektedir. Kleptomani kimi olgularda beyin hastalıkları, nörolojik bozukluklar ve zeka gerilikleriyle bağlantılı olabilir. Kleptomani ile ilişkilendirilen psikiyatrik hastalıklar ortasında duygudurum bozuklukları, anksiyete bozuklukları, yeme bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluklar, cinsel fonksiyon bozuklukları, husus berbata kullanımı ve kişilik bozuklukları yer almaktadır. Kleptomani, bayanlarda erkeklere oranla daha fazla görülmektedir. Kleptomanik olguların çocukluk periyodunda cinsel ya da fizikî örselenmelerin bulunduğu düşünülmektedir. Çocukluk periyotlarında cinsel istismara uğramış bireyler, erişkin ömürlerinde depresif belirtilerinin olması, cinsel meselelerinin ve rahatsız edici cinsel fantezi ve kanılarının bulunması, orta ara disosiyatif devirler yaşamaları istikametlerinden kleptomanlarla benzerlik göstermektedirler. Çalma dürtüsünün vücuttaki opioidlerde çok bir artışa neden olduğu, bunun bireyde gerilime cevap olarak ortaya çıkan bedensel durumlara benzediği belirtilmiş ve kleptomaninin de kişinin duygulanım durumlarını düzenlemede, çok uyarılmayı yatıştırmada tesirli olabileceği öne sürülmüştür.
Hastalığın kendi içinde cinsleri var mı?
Bazı araştırmacılar niyetlerini hareketleri ile (yani çalma ile) lisana getiren çocukların bu davranışlarının çeşitli manaları olabileceğini belirterek bunları yedi kümeye ayırmıştır; Bunlar kaybolmuş olan anne-çocuk ilgisini tekrar oluşturmak, saldırgan bir teşebbüs, incinme, sakat kalma endişelerine karşı bir savunma, cezalandırılma arayışı, kendine olan itimadı tekrar oluşturma ya da güçlendirmek, aile sırlarına karşı bir reaksiyon, cinsel bir davranışın yerine geçebileceğidir. Bu yedi kümenin tümü olmasa da bir kısmının, erişkin kleptomanlar için de geçerli olabileceği ileri sürülmüştür.
Tedavisi mümkün mü?
Tedavi erken devirde daha başarılı olmakla birlikte kesin güzelleşme yüzde yüz değildir ve ileri periyotta davranışlarda tekrarlar olabilmektedir. Tedavide psikoterapi ve ilaçlar kullanılmaktadır. Psikoterapide içgörü kazandırmak, duyarsızlaştırmak ve öteki usuller kullanılmaktadır. İlaç tedavisinde antidepresanlar ve duygudurum düzenleyiciler tesirli bulunmuştur.
Hastalığın engellenmesi mümkün mü, tahlili nelerdir?
Birçok hastada risk faktörleri önleyerek hastalığın oluşması azaltılabilir. Ayrıyeten sıklıkla eşlik eden hastalıkların tedavisi de kleptomaninin oluşmasını engelleyebilir.
Çocuklarda hırsızlığın önüne geçmek için ne üzere önlemler alınmalı? Ailelere bu bahiste ne tavsiye edersiniz? Bu süreçte aileler nasıl bir yol izlemeli, çocuğa olan reaksiyonları nasıl olmalı?
Küçük yaşlarda görülen çalma davranışında çocuk berbat bir şey yaptığını bilmez. Bunun bir diğerinin malını müsaadesiz almak olduğunu, toplum kurallarına uymayan bir durum olduğunu ve yapılmaması gerektiğini yaşı büyüdükçe anne ve babasından, etraftan ve toplumsal kurallardan öğrenir. Lakin bazen, bu kuralları bilen çocukların da çalma davranışında bulunduklarını görürüz.
Çocuklar neden çalar?
Bir çocuğun kendine ilişkin olmayan bir varlığı müsaadesiz almasına maddi gereksinimlerin yeteri kadar karşılanmaması, ilgi çekme gereksinimi, arkadaşlık sorunları, konut içi huzursuzluk ve arbedeler, dürtüsellik (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, malını aldığı kişiyi cezalandırma isteği (öfke), anne babaya yahut otoriteye reaksiyon, mutsuzluk, yetersizlik hissi, travmatik hayat olayları, arkadaş yönlendirmesi, toplumsal çevre/sosyal statüye hasret sebep olabilir.
Bu nedenlerin bazen birkaçı çocuğun çalma davranışında bulunmasına tesir edebilir. Altında yatan nedenin ne olduğunu bilmek, çocuğa yardımcı olma açısından kıymet taşır. Fakat yaşanan rastgele bir hırsızlık olayında, olayın ne vakit, nerede, neden olduğu değil, çocuğun bu davranışı ile bize ne anlatmak istediği ve bizim çocuğa nasıl yardım edebileceğimiz temel husus olmalıdır. Çalma davranışı gösteren çocuklar;
Kendilerini yalnız hissedebilir
Kızgın, haksızlığa uğramış, öfkeli olabilir
Bu davranışı bir emele yönelik araç olarak kullanabilir
İntikam duygusu ile hareket etmiş olabilir
Çalma davranışı gösteren çocukların ilerde çalma davranışı göstermemeleri için anne babalar;
-“Benim” ve “başkasının” kavramlarını öğretmeli,
-“İzin alma” yı göstermeli ve model olmalı,
-“Başkasına ilişkin olan bir varlığı alınca neler olabilir” üzerine çocuklarıyla konuşmalı,
-Ev içinde onların sahip oldukları varlıklara hürmet göstermeli, gerekirse müsaade almalı
-Ev içinde de mülkiyet ve sahip olma örneklerini kendi hayatlarından vermeli
-Misafirliğe giderken birkaç oyuncağını yanına alarak “benim – senin” ayrımına yardım etmeli
-Bu çeşit davranışlarına asla ceza vermemeli, bağırmamalı
-Diğer çocuğun tarafında yer almamalı,
-Hırsızlıkla suçlamamalı,
-Çocuklarının kendi oyuncak, boya kalem, giysileri üzere varlıkları üzerinden de mülkiyet hissini yaşlarına uygun formda vermelidir.
