KISMİ (UNİKONDİLER) DİZ PROTEZİ KİMİN İÇİN UYGUNDUR?
Eklemdeki aşınması dizin yalnızca hudutlu bir bölgesinde olan hastalarda unikondiler protezler tercih edilebilir. Hasta yaşının 60 ve üzeri olması istenir, fakat son yıllarda 50’li yaşlardaki hastalarda da unikondiler protezler itimatla uygulanmaktadır. Eklemdeki aşınma yalnızca bir bölgede olmalı, dizin geri kalanındaki eklem kıkırdağı, menisküsler, çapraz bağlar ve yan bağlar sağlam olmalıdır. Dizde form bozukluğu varsa (içe ya da dışa gerçek eğrilik), bu muayene sırasında düzeltilebilir olmalıdır. Dizinde yaygın kıkırdak aşınması yahut romatoid artrit üzere yaygın romatizmal hastalığı olan şahıslarda unikondiler protezler uygun değildir. Osteonekroz ismi verilen, dizin bir bölgesindeki damarların tıkanması sonucu kemik mevti ve çökme gelişen hastalarda da unikondiler protezler uygulanabilir (Resim 3). Bu sınırlamalar göz önüne alındığında dizinde artroz (kireçlenme, aşınma) olan hastaların yaklaşık % 15’inde unikondiler protez yapılabilir.
KISMİ (UNİKONDİLER) DİZ PROTEZLERİNİN NE AVANTAJLARI VARDIR?
Kısmi diz protezinin, tam (total) diz protezi ile karşılaştırıldığında birtakım avantajları vardır.
Ameliyat sonrası düzgünleşme devri daha süratli ve az ağrılıdır. Diz hareket açıklığının kazanılması ve kas gücünün geri gelmesi daha kısa müddette olur. Bunun nedeni sürecin daha küçük kesilerden yapılması ve hasarlı bölge dışında diz etrafı yapılara ziyan verilmemesidir. Total diz protezi sonrası hastanede kalış mühleti 3 gün, unikondiler protez sonrası çoklukla 2 gündür. Birçok hastada fizik tedaviye gerek olmadan günlük yaşama dönülmesi mümkündür.
Ameliyat sonrası hastalar dizini daha olağan hissederler. Bunun nedeni dizin bağları ve menisküslerinin korunması ve değiştirilen yüzey dışında kıkırdağın sağlam olmasıdır. Bu yapıların içindeki derin duyu hudutları korunur ve olağan fonksiyonlarını yapmaya devam ederler.
Daha küçük kesilerden ameliyat yapılır, bu da daha küçük bir yara izinin kalması ile sonuçlanır.
Hem total hem de unikondiler protez sonrası diz ağrısında besbelli bir düzelme meydana gelir. Buna rağmen, “unutulmuş diz” ismi verilen ve hastanın dizi ile ilgili hiçbir yakınmasının olmadığı durum unikondiler protez sonrası daha yüksek oranda görülür. Ayrıyeten unikondiler protez yapılan hastaların aktivite düzeyleri, total protez yapılanlara nazaran biraz daha yüksektir.
KISMİ (UNİKONDİLER) DİZ PROTEZLERİNİN DAYANIKLILIĞI NASILDIR?
Unikondiler diz protezlerinin 20 yıl evvelki dizaynları, erken aşınma ve gevşeme sıkıntıları ve devam eden ağrı nedeniyle beklenenden daha yüksek başarısızlık oranlarına sahipti. Çağdaş protez dizaynlarının geliştirilmesi, hasta seçim kriterlerinin gerçek belirlenmesi, cerrahi tekniklerdeki gelişmeler sayesinde günümüzde unikondiler diz protezlerinin dayanıklılığı total protezlere benzeridir. Çağdaş dizaynlarda unikondiler protezin sağkalımı 10 yılda % 90’ın üzerindedir. On beş ila yirmi yıllık izlemde % 80’ler civarına düşer. Unikondiler protezlerin muvaffakiyetinde tasarım özellikleri yanında cerrahın tecrübesi de çok değerlidir. Yapılan çalışmalar, ayda 1 den daha fazla unikondiler protez yapan cerrahların sonuçlarının, daha ender yapanlara nazaran daha uygun olduğunu göstermektedir.
UNİKONDİLER PROTEZ BENİM İÇİN UYGUN MU?
Unikondiler protezin sizin için uygun olup olmadığına karar vermek için evvel ortopedi hekiminiz sizi muayene edecek, röntgen grafilerinizi inceleyecek, gerekirse manyetik rezonans görüntülemeden yararlanacaktır. Birtakım durumlarda özel konumlarda röntgen sinemaları de gerekli olabilir. Bütün bunları inceledikten sonra, hekiminiz unikondiler protezin sizin için uygun olup olmadığına karar verecektir. Yeniden de son karar, ameliyat sırasında katılaşacaktır. Çok az de olsa, ameliyat sırasında dizin içinde sağlam olduğu düşünülen bölgelerde ameliyat öncesindeki tetkiklerle saptanamayan ileri bir hasar varsa, hekiminiz unikondiler protezden vazgeçip total diz protezi uygulamasına geçebilir.
UNİKONDİLER PROTEZ SONRASI HANGİ AKTİVİTELERİ YAPABİLİRİM?
Unikondiler protez sonrası günlük ömür için gerekli yürüyüş, merdiven inip çıkma ve çömelme üzere bütün darbesiz ve zorlayıcı olmayan aktiviteler yapılabilir. Yüzme, bisiklet, golf, bowling üzere zorlayıcı olmayan sporlar tavsiye edilir. Ani dönme ve sıçramaların olduğu futbol, voleybol, tenis, basketbol üzere sporlar önerilmez. Daha evvelce yeterli kayakçı olan hastalarda, zorlayıcı olmayan eğimlerde düşük süratlerde kaymaya müsaade veren cerrahlar da vardır. Darbeli ve zorlayıcı sporları kısıtlamanın hedefi protezin erken aşınması ve gevşemesini engellemektir.
UNİKONDİLER PROTEZİN MESELELERİ VAR MIDIR?
Unikondiler protezin en değerli başarısızlık nedeni, yüzey değişimi yapılmayan kısımlarda hastalığın ilerleyip total diz protezine geçilmesi muhtaçlığı duyulmasıdır. Dizin iç tarafına protez yapıldığında dış tarafında, dışa protez yapıldığında iç tarafında kıkırdak hasarı ilerleyip total protez ihtiyacı olabilir. Bu oran % 10-15 ortasıdır ve ameliyattan sonra geçen müddet uzadıkça artar. Bu sorunun tahlili total diz protezi uygulamasıdır ve sonuçları çok güzeldir. Öbür bir bakış açısıyla bakıldığında, unikondiler diz protezi çok az bir kemik kaybı ile total diz protezini 10-15 yıl geciktirmiş olacaktır.
Bunun dışında, hareketli orta modül kullanılan protezlere bu kesimin yerinden ayrılması ve eklem dışına itilmesi; sabit orta modüllü protezlerde ise plastik kısmın erken aşınması üzere problemler görülebilir. Bu problemler hastaların % 5’inden azında olur ve çoklukla cerrahi sırasındaki teknik aksiliklere bağlıdır.
Vücuda yerleştirilen bütün implantlarda olduğu üzere, unikondiler protezler sonrası enfeksiyon (iltihaplanma) görülebilir. Total diz protezi için % 1-2 ortasındaki bu oran, unikondiler protezlerde %1’in altındadır.