Kıskançlığa Sanatsal Yorum

Yukarıdaki tabloda Munch, “Adem ile Havva” temasını, şair arkadaşı Stainislaw Przybyszewski’nin sakalını ön plana çıkardığı portesiyle birleştirmektedir. Przybyszewski’nin kıskançlığı; Munch’un, şairle evlendiği yıl olan 1893’te portresini yaptığı (ikinci fotoğrafta görebilirsiniz), şairin karısı Dagny Juell ile olan muhtemelen flörtöz bağlarından kaynaklanmaktadır.

Tabloda tasvir edilen tıpkı kahramanların özelliklerinin ortaya koyulduğu bu üçgen durum; farklı halde tanımlanabilen özellikleriyle “passion 1913” tablosunda ve birkaç farklı versiyonda kendini göstermektedir. Böylece; tutku, kıskançlık, günahkârlığın İncil alegorisi ve otobiyografik bir olay Munch’ın çalışmasında birleşiyor, farklı vakitlerde yaptığı fotoğraf ve baskılarda tekrarlanıyor.

Burada Munch, yalnızca Przybyszewski’ye tanınabilir özellikler sunarak durumun anonimliğini koruyor. Havva ise “Woman in three stages” tablosundaki ana karakterde uygulandığı üzere yarı çıplak ve ‘fantastik elma’yı seçerken resmedilmiştir. Przybyszewski’nin renksiz manzarası, Havva’nın yüzünün ve akıcı giysisinin duyusal kızarıklığıyla tesirli bir kontrast oluşturuyor. Bu kırmızılık; günahkar elmanın ve saksı bitkisinin cennet kapısının da kırmızılığı tıpkı vakitte. Adem, çağdaş elbiseli resmediliyor; Kutsal Kitaptaki çıplaklıktan sapma, elbette, eski temayı çağdaş bir bağlamda tekrar söz etmeye hizmet ediyor.

Tabloda da anlatıldığı üzere; kıskançlık dizginlenmesi sıkıntı bir histir. Birçok insanın ömrünü etkileyen rahatsız edici hislerden birisidir. Birçok insan kendisiyle ilgili “ben neden bu kadar kıskancım?” ya da partneri ile ilgili “eşim neden bu kadar kıskanç?” ve “erkekler / bayanlar neden bu kadar kıskanç?” sorularını kendi kendine sorar.

Kıskançlık genelde iki farklı biçimde yaşanır. Birincisi diğerinde olan maddi ya da manevi değeri/önemi olan bir şeyin neden kendisinde olmadığını acılı biçimde sorgulamayı ve bu süreçte yaşanan duyguyu tabir eder. İkincisi ise kendisinde olan maddi ve/veya manevi değeri/önemi olan bir şeyi kaybedeceği ve ondan yoksun kalacağı ile ilgili bir histir.

Özenmek, imrenmek ve haset etmek ile benzerlikleri olmakla birlikte niteliksel olarak çok farklıdır. Özenmek ve imrenmek ‘onda da olsun, bende de olsun’, kıskanmada ‘bende de olsun ama mümkünse onda olmasın’, haset etmek ise ‘onda olmasın, ben de olsun’ ya da ‘onda da olmasın’ anlayışı vardır. Özenme ve haset etme yalnız bir diğerinde olan ile ilgili iken kıskanma diğerinde olan, yanında elindekini kaybetme ya da kaptırma korkusu ile de ilgili olabilmektedir.

Bir ruhsal sorun ya da hastalık belirtisi olarak kıskançlık: Bazen kıskançlık bir ruhsal sorun haline gelebilmektedir. Kıskançlık kişinin günlük hayatını etkileyecek formda külfet oluşturuyorsa, yersiz kuşku ve alınganlıklara yol açıyorsa, kıskandığı kişiyi denetim etmek için çok uğraş harcanmasına neden oluyorsa ve öbür insanların (özellikle partnerler) ömür alanlarını kısıtlamaya vardırıyorsa yaşanananın bir ruhsal sorun olabileceği kesinlikle dikkate alınmalıdır. Kıskançlığın en çok görüldüğü ruhsal meseleler ortasında paranoid kişilik ve paranoid bozukluk bulunmaktadır.

Başa dön tuşu