Beyin zihin üreten bir organdır. Dolayısı ile dış dünyadan ve içsel olarak hissettiklerimizden girdilerle buna bağlı çıktılar oluşturur. Fikir akışımızda gerçekleşen bu farklılıklarla bir kıymetlendirme, muhakeme yapmaya çalışırız. Bazen muhakeme ettiğimizi düşündüğümüz şeyler yanlış olumsuz niyet ya da hislerle davranışlarımızı tesirler. Bu durumda kendimizle ve bireyler ortası ilgilerimizde olumsuz etkileşimlere sebep olabilir.
Elbette ki gerçekçi, üzücü ya da düşündürücü olaylar da muhakeme edilir. Ama kurgulama daha çok kişinin monolog olarak kendi için de kurduğu diyaloglar formunda ilerleyebilir. İştekafada kurmadediğimiz durum şahısların yargılayıcı niyetlerinin gerisi sıra senaryolarla beslenerek olayı yaşıyormuş üzere hissetme halleridir.
Kafada kurma durumunu ruhsal olarak farklı gruplandırma ile biraz daha açalım ve üzerinde durmak istediğimle örneklendirmeye çalışayım.
1-Gerçeği değerlendirmenin bozulduğu ya da çok değerlendirilmiş psikotik bozukluklar.
2-Kişinin kendisiye ve etrafıyla ahengini olumsuz etkileyen, yanlış fikir akışına bağlı telaş ve çökkün ruhsal bozulmalar.
Gerçeği değerlendirmenin bozulduğu ruhsal hastalıklara örnek verecek olursak paranoid şizofreni, bipolar bozukluk(mani), hezeyanlı(sanrılı) bozukluklar üzere akıl yarılması olarak da isimlendirilen psikozları sayabiliriz.
Bunların belirtileri olarak kimsenin duymadığı sesleri duyma ya da kimsenin görmediği şeyleri görme yani halüsinasyonlar. Paranoya ya da tuhaf olan fikir ve telaffuzlar üzere sanrılar. Söz ve cümlelerde uyumsuz söz salatası ya da söz uydurma üzere konuşma bozulmaları örnek verilebilir.
Nevrotik dediğimiz yapı ise esasen her insanın kişilik özelliğinde az çok olan ancak bireyler ortası bağlantısını bozacak kadar, günlük hayat kalitesini düşürerek kendisini de olumsuz yargılayan fikir, his ve davranışlar diyebiliriz.
Bu olumsuz kanılara bağlı korku ve çökkün ruh hali daha evvelki olumsuz ömür olayları ya da çözümlenmemiş içsel çatışmalarla beslenir.
Yaygın anksiyete bozukluğu( evham, kuruntu), panik atak, obsesif-kompulsif bozukluğu(takıntı hastalığı), depresyon, yeme bozukluğu, toplumsal fobi üzere ruhsal hastalıklarda olumsuz inançlar vardır. Değersizlik, çaresizlik, sevilmeme, önemsenmeme, dışlanma, aşağılanma, beğenilmeme, suçlanma, haksızlığa uğradığını düşünme, inançta hissetmeme, denetimi yitirme, yetersizlik, başarısızlık ve beklentiyi karşılayamama kanısı üzere birçok vakit olumsuz çıkarımlarla hislerimiz endişe, üzülme ve öfkelenme ile dışa vuruma dönüşür.
Kafada kurma sorunuçocukluğumuzdaki olumsuz hayat olaylarından, aile tavrından, çevresel, kültürel ve genetik yatkınlıktan kaynaklanır. Her insan bu hislere vakitle kapılabilir tahminen fakat bu tekrarlayıcı ve çözümlenmediği sürece başta kurmalarda devam edecektir.
Sevdiğimiz birine ulaşamadığımızda başına berbat bir şey geleceği tasasına sebep olan senaryolar, eşlerin sevilmediği, terk edileceği, aşağılanacağı üzere niyetlerle alakalarına ziyan verdiği arbedeler, travmatik ömür olayı ile inançta hissetmediği durumlarda panikleme halleri, imtihanlarda ailesinin beklentisini karşılayamayacağı, başarısız olacağı fikri ile bedensel titreme, uyuşma, kalp çarpıntısı, karın ağrısı üzere meseleler yaşamak örnek verilebilir.
Kafada kurduğumuz olay her ne ise ona yaklaşım formumuza sebep olan olumsuz savunma sistemlerimizden çıkamadıkça bizi her vakit üzen olaylar olarak devam edecektir.
Bilişsel çarpıtmalar olarak bedellendirilen bu olaylara farklı açılardan bakıp kendimiz söz edecek gerçekçi yaklaşımlar göstermemiz gerekiyor.
Kafada kurduğumuz olaylara karşı toplumsal ve duygusal takviye almak, empati yapabilmek niyetlerimiz değiştirecektir. Sorun odaklı yaklaşım yerine tahlile yönelik yaklaşım daha sakin ve sağlıklı düşünmeye, planlamaya ve olağan çıkarımlara yardımcı olacaktır.
Elbette kimi olaylar ağır geldiğinde psikoterapi için psikiyatrist ve klinik psikologlardan profesyonel takviye ile çözümleme hüneri kazanabilirsiniz. Şahıslar ortası münasebetlerde kendimizle ilgili değişimlere yönelerek karşı tarafın tavrını uygun üslupla fark ettirmeye çalışabiliriz. Bize en az duygusal ziyan verecek formda münasebetleri yönetmeye çalışmak bazen daha gerçekçi tahliller olabilir.
