Amerika’da her yıl 400.000 den fazla kişinin düşme sonucu kalçası kırılmaktadır. 2050 yılında bu sayının tahminen yıllık 700.000 civarında olması beklenmektedir.
Bayanlarda erkeklere göre 3 kat fazla görülmektedir. 50 yaşından sonra kalça kırık oranı artmaktadır ve her 5 yılla birlikte yaş artıkça risk 2 katına katlanarak çıkmaktadır. 90 yaşında her 2 bayandan birinin kalçası kırılmıştır.
Kalça kırıklarının;
- % 25 tam güzelleşmekte,
- %40 meskende bakım hastasına dönüşmekte,
- %50 si yürüteç kullanmak zorunda,
- %25 i ise bir yıl içinde ölmektedir.
Amerika’da her yıl kalça kırıkları nedeniyle 250 000 bireye total kalça protezi ameliyatı yapılmaktadır.
Risk Faktörleri
- Yaş: 65 yaş üstü risk çok artar
- Cinsiyet: Bayanlarda 3 kat fazla, bilhassa menopoz sonrası
- Genetik: Asyalılarda daha sık
- Kişisel: Alkol ve sigara tüketimi
- Beslenme: Süt ve süt eserlerini az tüketme
- Fiziksel yetersizlik: Kireçlenmelerde istikrarlı yürüyüş bozulur
- Zihinsel Durum: Demans hastalarında sık
- İlaçlara bağlı yan etki
- Hastalıklar: Böbrek yetmezlikleri
Kalça kırıkları ve ne kadar önemli?
Ortopedik cerrahide teknolojik ilerlemeler ve bakımın artması ile kemik güzelleşmesinde hoş sonuçlar alınmasını sağlamaktadır. Birçok kalça kırıkları hayatının geri kalanında konutta bakım yahut aile bireylerinin yardımına gereksinim duymaktadırlar. Bir çok kalça kırıklı hastalar hastane tedavileri tamamlandıktan sonra uzun periyodik olarak bakım ve rehabilitasyon servislerine alınmaktadırlar. Yaklaşık yarısı hayatlarını yürüteç kullanarak idame ettirirler.
Hastanede kalış mühletleri yaklaşık 2 haftayı bulabilmektedir. Yıllık sıhhat bütçesine maliyetleri Amerika’da 11 milyar dolardır.
Kemikler neden zayıflar ve kırılgan hale gelir?
Kemik yaşayan bir dokudur. Kalsiyum ve proteinden oluşur. Yüksek kalsiyum içeriği kemiği güçlü kılar. Kemikler daima olarak yenilenmektedir. Daima kalsiyum kana verilir ve yerine yenileri konulur. Ama kemikte, kalsiyum salınımı olur ve yerine yenisi konulamaz duruma gelirse osteoporoz denilen kemik erimesi meydana gelir. Bu durumda kemiğin direnci azalır ve kırılgan hale gelir.
Vücutta kemik kaybı birinci olarak bel, kalça ve el bileklerde görülür ki yaşlılarda en sık kırılan noktalarda burasıdır.
Kemik erimesi ekseriyetle 35 yaş sonrası başlar ve ileri yaş da çoklukla bayanlarda %30-50, erkeklerde 20-30 unu kaybederler.
Bayanlarda menopoz sonrası östrojen istikrarının bozulmasıyla kemik erimesi hızlanır. Menopoz sonrası her yılkemik mineral dansitometreile katiyen kemik taraması yaptırılmalıdır.
Osteoporoz Nedir?
Osteoporoz, gözenekli kemik demektir. Kemik erimesi olup bilhassa bayanlarda, menopoz sonrası sık görülür.
Kesin nedeni net olarak bilinmemektedir. Lakin bir dizi risk faktörü vardır;
- Yaşlanma
- Sigara ve alkol
- Şehir hayatı
- Genetik: Asyalılarda sık
- Aşırı kortizon ve stroid kullanımı
- Sedanter yaşam
Erken teşhis ile bir kadro tedbirler alınarak ilerlemesi önlenebilir ve tedavi edilebilirler. Bu nokta kıymetli, zira kalça kırıklarının temelinde kemik erimesi sık görülen bir risk faktörüdür.
Yeni tedaviler ile kemik kaybı azaltılabilir lakin kesin kanıtlanmış bir tedavi metodu yoktur.
Kemik erimesini nasıl önleyebilirim?
Beslenme
Bir kadro kolay ve ucuz tedbirler alınarak kalça kırıklarının önüne geçilebilir.
Şöyle ki:
Kalsiyum ve D vitamini
Günlük kalsiyum ve D vitamininden varlıklı beslenilmelidir.
Günlük 800mg kalsiyum alımı önerilmektedir.
Ulusal Sıhhat Enstitüleri şunu önermektedir;
- 19 yaş altı gebe günlük 2000 mg
- 19 yaş üstü gebe günlük 1400 mg
- Menopoz öncesi günlük 1000 mg
- Menopoz sonrası östrojen kullanıyorsa günlük 1000 mg
- Menopoz sonrası östrojen almıyorsa günlük 1500 mg
- Orta yaş erkekler günlük 1000 mg
Günlük 400 IU D vitamini önerilir. Bir bardak sütte ise 100 IU mevcuttur.
Egzersiz
Egzersiz kemik kaybını minimuma indirir. Yürüyüş, koşu, merdiven çıkma üzere kolay sporlar yapılabilir. Ulasal sıhhat enstitüsünün teklifine nazaran başlangıçta haftada 2 kere 5-10 dakika ile başlayıp yavaş yavaş artırarak haftada 4 sefer ve 15-30 dakika ulaşabilirsiniz.
Kalça kırıklarını önlemek için meskeni inançlı hale getirme!
Kalça kırıklarının büyük bir kısmı meskende düşme ile oluşur. Kimi güvenlik tedbirleri;
Merdivenler
- İyi bir ışıklandırma sağlanmalı ve her basamak görülmeli
- Ayağınızın takılmasına sebep olacak kilim ve halıları kaldırın yahut kenarlarını yapıştırın
- Merdivenlerde ve yürüme alanlarına obje ve süs eşyası bırakmayın
- Merdivenlere halı koymayın
- Merdiven kenarlarında yahut duvar tarafında korkuluk olmalı
Banyo
- Kaygan paspasları kaldırın
- Küvet kenarlarına tutanak barlar yerleştirin
- Abdest almak için alçak bir lavabo ve oturmak için tabure temin edin
(Müslüman toplumlarda en sık sabah namazı için yüksek lavabolarda abdest alırken kalça kırılması görülmektedir)
Yatak Odası
- Eşyalarınız dağınık olmamalı
- Yatağın yanında fener yahut lamba olmalıdır
- Yatak odası ile banyo ortasına gece lambası takın ve gece açık kalsın
- Salon yahut Oturma Odası
- Düşük düzeyli mecmua rafları yahut saksıları kaldırın
- Elektrik yahut telefon kablolarını kaldırın
- Sandalye ve taburelerin üstüne çıkmayın
Mutfak
- Yere dökülen yiyecekleri çabucak temizleyin
- Kaymaz yer cilaları kullanın