Yaşamımızda iz bırakan, bizi derinden etkileyen olaylar vardır. Evlilik, bunların başında gelir birçoğumuz için. Çocuk sahibi olmak, aile kurmak ve yarına kalmak üzere sebeplerle evleniriz. Aradığımızı bulur, keyifli ve doyumlu bir bağ yaşarsak ne memnun bize; öteki türlü evlilik çekilmez bir yaşantı haline gelebilir.
Peki memnun ve doyumlu bağlantının sırrı nedir? Nasıl oluyor da beşerler bunu başarıyorlar? Memnun olmak için tüm istek ve beklentilerin karşılanması mı gerekir? “Biz farklı dünyaların insanıyız” kelamı bir yanılsama mı? Uygun bir biçimde iletişebilen çiftler, ne derece farklı beklentiler, fikir ayrılıkları yahut farklı kişiliklere sahip de olsalar “çatışmayı çözmek” için sürekli güzel bir yol bulurlar. Birbirleriyle, direkt konuşarak istek ve beklentileri konusunda açık iletiler verirler ve “empati” (kendini karşındaki kişinin yerine koyma) yaparak birbirlerini daha yeterli anlamaya çalışırlar. Onlar için çatışmanın çözülememiş olması da kabul edilebilir bir durum olabilir. Zira, her hususta fikir birliği içinde olunamayacağını, çatışmaların pek olağan ve insani olduğunu kabul ederler. Farklı düşünen partnerini suçlama, küçümseme, aşağılama, korkutma yahut tehdit etme üzere tavırlar içerisine girmezler. Neden mi Bağlantı? Bunun sebebi aslında çok kolaydır. İnsansınız ve beşere gereksinim duyuyorsunuz. Başkalarıyla bağlantı halinde olmak size uygun hissettiriyor, adeta “Yaşamda ben de varım” diyorsunuz. Tüm bağlantılarınızda olduğu üzere eşinizle olan bağınızda, hatta eş seçiminizde dahi ömürde var olabilme, sevme ve sevilme gereksiniminiz var.. Birebir vakitte bu durum size bir yarar sağlıyor olmalı. Eşinizin sizi dinlemesi, anlaşıldığınızı hissetmek, dediklerinizle hemfikir olunması yahut sadece tartışma çıkmıyor olması dahi sağladığınız yararlardan biri olabilir. Zira, konuşmanın devam edebilmesi lakin her iki eşte fayda sağladığı surece mümkündür. Öğrenme kuramları bize, bir davranışın oluşma sıklığını belirleyen en kıymetli etkenin tıpkı davranışın oluşturduğu sonuçlar olduğunu söyler. Yani bir davranış, lakin ödül getiriyorsa tekrarlar. Örneğin, eşinizle her konuşma tecrübeniz arbede ile sonuçlansa ve karşılıklı suçlama ve tenkitlerin dozu her seferinde daha da artsa onunla bağlantı kurmak ister misiniz? Yoksa nasıl olsa bir işe yaramayacak diyerek konuşma uğraşlarınızdan vaz mı geçersiniz? Tesirli Bağlantı Nedir? İrtibat dendiğinde akla, konuşma gelir. Lakin, her konuşma irtibat demek değildir ve tek başına kâfi de değildir. Âlâ bir bağlantı lakin “etkili konuşma ve dinleme becerileri” ile sağlanabilir. Pekala nasıl yapacaksınız bunu? Öncelikle, konuşmanızın kısa ve net olmasına ihtimam göstermelisiniz. Vereceğiniz iletiler dolaylı yoldan değil, herkes tarafından anlaşılır “açık mesajlar” halinde olmalıdır. “Ben dili” yle konuşmalısınız. Zira sen diye başlanan cümleler ekseriyetle eşinizde öfke uyandıracak ve istenen bir davranışa direnç geliştirmesine neden olacaktır. Örneğin, “Beni daima oburlarının yanında aşağılıyorsun, bıktım bu hareketlerinden, kaba ve bencil adamın tekisin..” formunda devam eden bir konuşmanın sonucunu az çok iddia edersiniz. Meğer ki, “Başkalarının yanında bu formda davranman BENİ hayli kırıyor, KENDİMİ çok makûs hissediyorum, bir daha ki sefere biraz daha dikkat edersen SEVİNİRİM” halindeki ben lisanını kullanan tabirler daha az tehdit edici olacak ve öfke vb. olumsuz hislere daha az sebep olacaktır. “Sen dili”, insanlarda çoklukla ‘suçlanma hissi’ uyandırır ve kişi ya kendini savunur ya da karşı atağa geçer. İlaveten, âlâ bir konuşmacı kendini direkt tabir eder, söylediklerinin sorumluluğunu üzerine alır, yani diğerlerini kullanarak bir şeyler söylemez. Örneğin, eşlerden biri başkasına, haklı çıktığını düşündüğü bir bahiste, “Bak görüyor musun benim söylediğim üzere oldu, yeniden haklı çıktım, bu bahiste baban da benim üzere düşünüyor.” diyebilir. Emelimiz haklı çıkmak yahut bir şeyleri ispat etmek değil, karşı tarafı anlamak, hislerini şartsız kabul etmek olmalıdır. Fakat bu formda karşımızdaki kişi anlaşıldığını, kabul gördüğünü hissedebilir ve bu da karşılıklı işbirliği için hayli değerlidir. Uygun bir dinleyici olmak da en az konuşmak kadar, tahminen de ondan daha da zordur. Eşinizi hiçbir yorum yapmadan, yargılamadan kaç dakika dinleyebilirsiniz? Pekala dinlediniz diyelim sahiden ne demek istiyor, konuşma sonunda kendisini nasıl hissediyor biliyor musunuz? Eşiniz sahiden güzel bir dinleyici ise yahut siz âlâ bir dinleyici iseniz her ikiniz için de tüm bu soruların yanıtının olumlu olması gerekir. Zira, eşler birbirini âlâ bir formda dinliyorlarsa konuşma sonunda his ve niyetlerini aktarmış olmaktan ötürü rahatlamış hissederler. Konuşma müddetince sabırlıdırlar; yani birbirlerinin kelamını kolay kolay kesmezler, zira sıranın kendilerine de geleceği şuuru içerisindedirler. Ne demek istendiğini çabucak anlamayıp uygun sorularla tekrar tekrar daha âlâ anlamak ve anlaşılmak ismine birbirlerine yargılamayan sorular yöneltirler. Daha da değişik olanı, düzgün bir irtibat içinde olan eşlerin sonunda uzlaşıya varamamış yahut sorunu çözememiş olmalarıdır Değerli İrtibat Kusurlarından Kimileri.. Eşler birbirleriyle bağlantı kurarken birçok yanılgı yapar. Çoğunlukla yapılan yanlışın farkında olunmaz yahut düzeltmek için gerekli maharetler şimdi kazanılmamıştır. Yıkıcı ve işi yokuşa süren tenkitler, akıl okumalar, “Hiçbir işi de hakikat yapmıyorsun, sen güvenilmez bir insansın” üzere genellemeler, geçmişi getirmek, anlamak yerine tahlil bulmaya yönelik teşebbüsler, eşlerden birinin öğretmen yahut terapist rolüne bürünmesi bunlardan bazılarıdır. Burada, her birinden başka farklı bahsetmek mümkün olmadığından çok sık yapıldığını düşündüğüm iki adedinden bahsedeceğim. “Akıl okuma”, yani karşıdaki kişinin hedefini (niyetini) yahut aklından geçenleri iddia etmektir. Eşler birbirlerine sormak yahut konuşmak yerine birbirlerinin ismine karar verirler. Ortalarındaki irtibat gittikçe bozulur. Güya “sözsüz bir film” oynanmaktadır. Örneğin, son günlerde iş yoğunluğundan ötürü meskene geç gelen bir adam ve kocasının meskene geç gelerek kendisini aldattığı fikrinde olan bir bayan düşünelim. Bayan, her akşam eşini derin bir hüzünle karşılar, neden geç geldiğini sormaz, ona karşı öfkelenir ve bu öfkesi gittikçe artar. Benzeri halde, son günlerde konut işlerini lakin yetiştirebildiği için kocasından sonra yatağa giden bir bayan ve bu durumu karısının asıl niyetinin yatağa geç gelerek cinsel ilgiden kaçmak olarak kıymetlendiren bir adam düşünelim. Birinci örnekte, yapılan davranışın kesin aldatmak maksatlı olduğunu söylemek nasıl mümkün değilse, ikinci örnekte de tekrar yatağa geç gelinmesinin cinsel münasebetten kaçmak hedefli olduğunu KESİN olarak söylemek mümkün değildir. Zira iki farklı durumun da farklı açıklamaları olabilir. Bu noktada, eşlerin birbirlerinin davranışlarından mana çıkarmaları yerine, birbirlerine açık bildiriler vermeleri irtibatları açısından epey değerlidir. Akıl okumalar bazen o denli bir hal alır ki, eşinin ne düşünüp ne hissettiğini hakkında karar verir ve bu mevzuda ısrar edersiniz. Örneğin tartışma esnasında eşlerden biri, “Senin TEK niyetin ne ben biliyorum. Beni huzursuz etmek. Bu türlü yaparak beni yıldırabileceğini sanıyorsan aldanıyorsun. Ben senin tam olarak aklından geçenlerin ne olduğunu biliyorum. Bu halde yaparak beni aşağıladığını sanıyorsan aldanıyorsun…” Konuşma, yerini karşılıklı akıl okumalara bırakmıştır. Karşı tarafta öfke uyandırır ve işleri daha da berbata götürmekten diğer bir işe de yaramaz. İkinci değerli yanılgı, “geçmişi tekrar tekrar getirmek”tir. Bilhassa yeni evli çiftler, uzunca bir müddet her tartışmada geçmişte olanları tekrar tekrar konuşurlar. “Senin annen bana bu türlü yaptı, baban şunları söyledi..” vb. tabirler çok sık kullanılır. Tartışmalar gereksiz yere uzar. Bu durum, çiftlerin birbirlerini anlamasını ve sorunun tahliline odaklanmalarını epeyce zorlaştırır. Lakin, birtakım durumlarda örneğin, eşlerden biri geçmişte yaşananlardan ötürü problemli ve haksızlığa uğradığını düşüyor ise geçmiş hakkında konuşmak faydalı olabilir. Uğruna tüm bu ıstıraplara katlandığı kişi olan eşinin, onu dinleyip anlamaya çalışması öfke ve kederinin bir ölçüde olsa hafiflemesine neden olacaktır. Ama, değerli olan nokta geçmişi sık sık getirmemek ve bunu eşinizi suçlamak yahut haklı çıkmak gayesiyle yapmıyor olmaktır. Bir de zamanlamanız çok değerlidir. Mesela, alevli bir tartışmanın ortasında, işleri daha da zorlaştırabilirsiniz. Sonuç Olarak; Evliliğin getirdiği meselelerle baş edebilmek ve çatışma karşısında uygun tahlil yolları üretebilmek, lakin âlâ bir bağlantı ile gerçekleşir. Bu da, eşlerin birbirleriyle nasıl konuşacakları ve bunu yaparken nelere dikkat etmeleri gerektiğini öğrenmeleri ile mümkün olabilir. Gereğince güç olan evliliği, neden kolaylaştırmayalım ki? Ne dersiniz?
