Anksiyete, endişeye misal bir histir. Hastalar bunu “sanki her an makus bir şey olacak ya da kıymetli bir haber alacakmış” üzere bir his, nedeni belirli olmayan bir kahır olarak söz ederler, karınlarının üst kısmında bir şeyin çırpındığını hissedebilirler. Kaygı aşikâr şeye karşı hissedilir. Anksiyetenin endişeden farkı bir objesinin olmamasıdır.
YAB hastasının yaşadığı dert olağan bir telaşın çok ötesindedir. Örneğin bir öğrencinin imtihanlar için kaygı duyması olağandır lakin daima güzel notlar aldığı halde sınıfta kalmaktan korkması YAB için tipiktir. Birtakım hastalar, duydukları kaygının çok olduğunun farkındadır fakat bunu engelleyemediklerini belirtirler. Lakin hastaların pek birden fazla yaşadıkları anksiyeteden rahatsız olsalar da kaygılanmakta kendilerinin haklı bulurlar.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu olan şahıslarda ekseriyetle yıllardır daima devam eden bir evhamlılık hali vardır. Birçok husus hakkında çok dert ve hüzün (endişeli beklentiler) duyarlar. Kişi ıstırabını denetim etmekte zahmet çeker, başına takmayı engelleyemez. Huzursuzluk, çok heyecanlanma, kolay yorulma, konsantrasyon bozukluğu, huzursuzluk ve sonluluk, kas gerginliği, uyku bozukluğu yaşar.Kaygılar ve fizikî yakınmalar bariz bir gerilime ya da toplumsal, mesleksel vb alanlarda bozulmaya neden olur.
YAB %4-5 sıklıkta görülür yani epey sıktır.
YAB hastaları, eşlik eden bedensel belirtiler ve fizikî bozukluklar nedeniyle ekseriyetle ve öncelikle psikiyatrist dışındaki doktorlara başvururlar.
YAB hastaları evhamlı şahıslardır, günlük hayatta karşılaşabilecek küçük şeyleri dahi başlarına takıp büyütürler. Her durumla ilgili makûs ihtimaller akıllarına gelir ve bunun gerçekleşmesinden korkarlar. Örneğin ne vakit çocuğu meskenden çıksa kaza geçirebileceğini düşünme, ortada kıymetli bir sebep yokken daima işlerinin bozulmasından korkma, kendisi ya da yakınlarının sıhhati ile ilgili tasalar, randevulara geç kalma ve bunlar üzere kanılar kişinin hayatını, çalışma kapasitesini etkileyecek seviyede zihnini meşgul etmektedir.
YAB hastaları hem ruhsal hem de fizikî manada daima gergindirler. Gerili bir yay üzere duran bu beşerler bir ses duyduklarında apansız sıçrayabilirler ya da ufak nedenlerle sonlanıp çok reaksiyonlar verebilirler. Gece yattıklarında zihinlerini türlü niyetler istila eder. Bunlardan kurtulup uykuya dalamaz ya da sık sık uyanırlar. Kas gerginliği nedeniyle uykuda diş gıcırdatma ya da çene eklemi hastalıkları nedeniyle çene ağrısı görülebilir. Kasları daima gerili olduğundan her tarafları ağrır ve kendilerini yorgun hissederler. Yaptıkları işe ağırlaşmakta zorluk çekerler. Bütün bu nedenlerle iş muvaffakiyetleri düşer, insan bağlantılarında meseleler yaşayabilirler.
YAB belirtileri, bir gerilim durumunda daha da kötüleşir. Kişi, yaşadığı gerilimi belirtilerin münasebeti olarak öne sürer. Birtakım hastalar durumun ne kadar korku verici olduğu konusunda epeyce ikna edici olabilir. Tabip, bu türlü bir durumda, tahlilin hastayı kaygılandıran durumu ortadan kaldırmak olarak görüp yanılabilir. Örneğin kardeşleri ile birlikte yürüttüğü işin her an bozulabileceğinden, çeklerin ödenemeyeceğinden kaygı eden bir hastamın kardeşleri piyasada genel bir sakinlik olduğunu lakin durumlarının hiç de kötü olmadığını anlatmışlardı.
Bu hastalar için doktora başvurma nedeni ekseriyetle kas ağrıları, titreme, çarpıntı, terleme, ağız kuruluğu, bulantı, yutma zahmeti, boğazda yumru hissi, uyuşma, sık idrara çıkma ve ishal üzere fizikî belirtilerdir. Ayrıyeten irritabl barsak sendromu (spastik kolon), fibromiyalji, baş ağrısı, hipertansiyon ve gastrit üzere fizikî bozukluklar da bu hastalarda sıktır. Bu nedenle hastalar öncelikle pratisyen tabiplere ya da iç hastalıkları, FTR, nöroloji, kardiyoloji üzere branşlara baş vururlar. Şayet asıl altta yatan psikiyatrik bozukluk tanınmazsa kâfi tedavi yapılamaz.
YAB ekseriyetle genç yaşta başlar ve ömür uzunluğu dalgalanarak seyreder. Hastalar bu durumu karakterleri üzere görebilirler. Bayanlarda erkeklere nazaran 2 kat daha sık görülür.
YAB’nun başka psikiyatrik bozukluklarla birlikte görülmesi epey sıktır. Bunların başında depresyon ve öbür anksiyete bozuklukları (panik bozukluk, fobiler, obsesif kompulsif bozukluk) ve alkolizm gelir.
Alkol bağımlısı olan hastalar alkol almadıklarında ağır anksiyete yaşarlar. Öteki yandan YAB hastaları anksiyetelerini bastırmak için alkol kullanabilirler. YAB kronik seyrettiği için alkol alımı daima hale gelir ve vakitle tolerans gelişir. Kullanma ve bırakma döngüsü altta yatan anksiyete bozukluğunu daha da şiddetlendirir.
YAB’nun tedavisi ilaç ve bilişsel davranışçı psikoterapinin birlikte uygulanmasıyla çok başarılı olur.
Psikiyatri dışındaki doktorlar bedensel belirtilerin altında bir psikiyatrik bozukluğun yattığını fark edip bunu bir kişilik bozukluğu ya da hastanın rol yapması olarak kıymetlendirerek “nevroz” damgasıyla hastayı ciddiye almayabilirler. Üstte belirttiğim üzere uygun psikofarmakolojik tedavi ile bu hastaların büyük kısmı düzelir.
Hastaya uygun ilaç tedavisi başlanmadan evvel rahatsızlığın kaynağının psikiyatrik olduğu, muayene ve tetkiklerinde fizikî bir bozukluğun saptanmadığı açıklanmalıdır. Hastaya asla “hiçbir şeyin yok” diyerek psikiyatrik ilaç verilmemelidir. Bu durumda hasta anlaşılmadığını, meczup yerine konduğunu ya da kendisine inanılmadığını düşünür ve tedaviyi kullanmaz. Meğer psikiyatrik hastalıklar da “birşey”dir. Kimi tabipler, hastaya hiçbir şeyi olmadığını söyleyip “kafana takma” demekle hastaların düzeleceğini sanırlar. Halbuki bu tavsiye bir çok hastayı yalnızca kızdırır. Zira hasta ya bunu esasen biliyor lakin yapamıyordur ya da tasasının çok olduğunu kabul etmiyordur. Hastaya şikayetlerinin hudut sistemindeki birtakım salgıların sistemsiz çalışmasına bağlı olduğu açıklanmalıdır. Verilen psikiyatrik ilaçların düzenleyici olduğu anlatılmalıdır.