EMDR Nasıl Geliştirildi?
EMDR’nin gelişimi 1987 yılında, Dr. Francine Shapiro’nun göz hareketlerinin rahatsız edici fikirlerin şiddetini azaltabildiğini tesadüfen keşfetmesiyle başladı. Dr. Shapiro bu etkiyi travmaya maruz kalmış şahıslar üzerinde bilimsel olarak inceledi ve tedavide sağlanan başarıyı gösteren çalışmasını yayınladı.
O tarihten itibaren EMDR, tüm dünyadan terapistlerin ve araştırmacıların katkılarıyla süratle gelişti. Günümüzde EMDR, birçok farklı terapi ekollerinden ögeleri içeren, farklı teşhis almış durumlara özel standartlaştırılmış protokolleri bulunan, bütüncül bir terapi usulüdür.
EMDR Nasıl İşliyor?
EMDR teorisinin altyapısını oluşturan Adaptif Bilgi Sürece Modeline nazaran beyin, fizyolojik temelli bir sistemle, her yeni tecrübe aracılığı ile kendisine ulaşan bilgiyi işler ve fonksiyonel hale getirir. His, fikir, duyum, imge, ses, koku üzere bilgiler işlenip bağlantılı anı ağlarına bağlanarak bütünleşir. Böylelikle o tecrübeyle ilgili öğrenme gerçekleşir. Edindiğimiz bilgiler gelecekte reaksiyonlarımızı uygun bir halde yönlendirmek üzere depolanmış olur.
Bu sistem olağan çalıştığında ruh sıhhatini ve insan gelişimini öğrenme yoluyla desteklediği için adaptif, uyumlu bir sistem olarak kabul edilir.
Travmatik yahut çok fazla rahatsız eden olaylar yaşandığında bu sistem bozuluyor üzere gözükmektedir. Yeni bilgi işlenip mevcut anı ağına entegre olmaz. Tecrübesi anlamlandırabilmek için anı ağlarındaki fonksiyonel bilgilerle temas kurulamaz ve akıl sıhhatine uygun sonuçlar çıkarılamaz. Sonuç olarak öğrenme gerçekleşmez. Hisler, fikirler, imgeler, sesler, vücut duyumları yaşandığı haliyle depolanır. Bu nedenle bugün yaşanan kimi durumlar bu izole kalmış anıları tetiklerse, kişi o anının bir kısmını ya da bütününü yine yaşar üzere etkilenir.
EMDR’ye nazaran rahatsızlıkların, olumsuz his, niyet, davranış ve kişilik özelliklerinin gerisinde ahenk bozucu, fonksiyon bozucu, işlenmeden ve izole bir biçimde depolanmış bu çeşit anılar yatar. Kişinin kendisi ile ilgili olumsuz inançları (örn: Ben aptalım), olumsuz duygusal reaksiyonları (başaramamaktan korkma) ve olumsuz somatik yansıları (sınavdan evvelki gece karın ağrısı) sorunun kendisi değil, belirtileri, bugünkü dışavurumlarıdır. Bu olumsuz inanç ve hislere yol açan işlenmemiş anılar şimdiki vakitteki olaylar tarafından tetiklenmektedir.
Doğal afetler, büyük kazalar, kayıplar, savaş, taciz, tecavüz üzere kıymetli travmaların yanı sıra, başta çocukluk çağı olmak üzere her yaşta yaşanan ve tesiri travmatik olan her çeşit yaşantı; günlük hayatta aile, okul, iş etrafında yaşanan olumsuz olaylar, şiddete maruz kalmalar, aşağılanmalar, reddedilmeler, ihmal ve başarısızlıklar işlenememiş anılar ortasında yer alabilirler.
EMDR, bu cins izole anıların işlenmesini sağlayan fizyolojik temelli bir terapidir. Beynin vaktinde yapamadığı süreci yapmasını sağlar. Kilitli kalmış anı ile öteki anı ağları ortasında münasebet kurulması, öğrenmenin sağlanarak bilginin adaptif bir formda depolanması mümkün olur. Danışan artık rahatsız olmaz ve anıyı yeni ve sağlıklı bir perspektiften görür.
EMDR terapisi ile yalnızca belirtiler ortadan kalkmaz. Yeni bakış açısının kazandırdığı müspet inançlar ve olumlu hisler kişinin kendisine, ilgilerine, dünyaya bakışını da olumlu istikamette değiştirip şahsî gelişim sağlar.
EMDR Terapisi Nasıl Uygulanır?
EMDR terapisinde 8 etaplı, üç taraflı (geçmiş, artık, gelecek) bir protokol uygulanır. Gaye, geçmişte yaşanan anıların yine işlenerek duyarsızlaşmanın sağlanması, bugünkü belirtilerin tedavisi, danışanın gelecekte karşılaşacağı misal sıkıntılar karşısında, kazandığı olumlu inanç ve hislerin geliştirdiği yeni bakış açısının yönlendirdiği davranışları gösterebilmesidir.
EMDR Protokolü
Danışan Geçmişi:Belirtiler ve problemlerin kaynağı olan anılar ve gelecekle ilgili amaçlar belirlenir ve tedavi planı oluşturulur.
Hazırlık:Danışan EMDR hakkında bilgilendirilir, işlemlemeye hazır hale getirilir.
Değerlendirme:Terapist, danışanın gaye anıyı temsil eden resmi, bu fotoğrafla ilgili bugünkü negatif inancını ve hislerini, vücudundaki hislerini ve yerini ve arzuladığı olumlu inancını belirlemesine yardımcı olur.
Duyarsızlaştırma:Bu evreye danışanın anıyı temsil etmek üzere seçtiği resme odaklanması, negatif inancını düşünmesi, negatif hislerini yaşaması ve tüm bunların vücudunda yarattığı değişimi hissetmesi ile başlanır. Akabinde danışan zihnini özgür bırakır. İçeriğini yahut nereye hakikat gittiğini denetim etmeden zihninden geçen herşeyin farkına varır.
Danışan işlemleme sırasında terapistin iki istikamete hareket ettirdiği parmağını gözleriyle takip eder. Danışanının zihninden geçenlere ve göz hareketlerine birebir anda dikkatini vermesinin, beynin sağ ve sol yarım küresini ilgiye geçirdiği düşünülmektedir. Beyin, yaşantılardan gelen bilgiyi REM uykusu (Hızlı Göz Hareketli Uyku) sırasında işler. EMDR’de uygulanan çift taraflı göz hareketlerinin benzeri bir fizyolojik etkiyi, uyanıkken sağlayabildiği öngörülmektedir. Birebir vakitte, çift taraflı işitsel ikazım, çift istikametli dokunma üzere farklı uyarımlardan da yararlanılmaktadır.
Terapist her setten sonra, danışana zihninden geçenleri sorar, işlemlemeyi denetim eder ve tüm süreçte danışana rehberlik eder. Anı ve danışanın kendisi ile ilgili olumlu niyet ve inançları (örn: Elimden gelen herşeyi yaptım) ortasında ilişki kuruluncaya ve anı daha az rahatsızlık verir hale gelinceye kadar sürece sürdürülür.
Yerleştirme:Danışanın müspet inancını pekiştirmek gayesiyle setler uygulanır.
Beden Tarama:Danışanın vücudunu taraması ve rahatsızlık veren bir duyum varsa işlenmesi sağlanır.
Kapanış:Terapist danışana geri bildirimde bulunur, gerektiğinde rahatlatacak kimi teknikleri uygular, seanstan sonra neler olabileceğini anlatır. Ruhsal reaksiyonları hakkında kısa notlar almasını ister.
Yeniden Kıymetlendirme:Bir evvelki seansın kıymetlendirilmesi yapılır. Terapist evvelki seansta ulaşılmış olumlu sonuçların yerleşip yerleşmediğini denetim eder. Ayrıyeten danışandan gelen yeni bilgileri kıymetlendirir. Bu değerlendirmeler sonucunda işlemleme süreci devam eder yahut başka anılarla çalışılmaya başlanır.
İşlenmemiş, geçmiş ve yakın vakit anı yahut anıların işlenmesi tamamlandığında bugünkü rahatsızlık veren belirtiler de büyük ölçüde kaybolur. Tekrar de her bir belirti tekrar taranır ve gerekirse işlenir. Böylelikle protokolün Geçmiş ve Bugün aşamaları tamamlanır ve Gelecek aşamasına gelinir.
Terapist danışandan daha evvel belirlenmiş, fonksiyonel olmayan yansıları harekete geçiren her bir şimdiki tetikleyici durum için dilek ettiği davranışları belirtmesini ister. Terapist ve danışan bir arada dilek edilen davranışların sergilendiği senaryolar hazırlar. Danışan bu senaryoları adım adım hayalinde yaşar ve rahatsızlık veren noktalarla karşılaşılırsa işlenir. Gerekirse danışana yeni bilgi ve marifetler kazandırılır. Böylelikle danışanlar daha evvel sorun yaşadıkları durumlarla baş etmeye hazır hale gelirler.
EMDR Ne Kadar Sürer?
EMDR terapi literatüründe “kısa periyodik terapiler” kümesinde yer alır. EMDR tedavisinin ne kadar süreceği sorunun tipi, danışanın bugünkü hayat şartları, evvelki travmaların sayısı ve tesiri ile ilişkilidir. Her kişinin bilgileri kendi pahaları ve tecrübeleri doğrultusunda kendine has bir biçimde işlemesi de süreyi tesirler.
